Aile Planlamasy - Aile Planlamasynyn Tanymy - Do?um Kontrol Yöntemleri

Aile Planlamasy - Aile Planlamasynyn Tanymy - Do?um Kontrol Yöntemleri


Hazyrlayan : Prof Dr Hakan ?atyro?lu

Aile planlamasy, istedikleri zaman, istedikleri sayyda çocuk sahibi olmalary için ailelere verilen hizmetlerin tümüdür Aile planlamasy ailelerdeki ki?i sayysyny synyrlandyrma anlamyny ta?ymaz Amaç anne ve do?acak çocuklaryn sa?lykly olmasy ve çocuk sahibi olmak istendi?inde gebeli?in olu?masydyr Çünkü iki yyldan az aralyklarla yapylan do?umlar annenin vücut sa?ly?yny önemli ölçüde bozmakta, gebelik syrasynda riskleri artyrmakta, hatta ara vermeden arka arkaya yapylan do?umlar anne ölümlerine neden olmaktadyr Ayryca syk aralyklarla do?an çocuklaryn anne karnynda geli?meleri tam olmamakta (do?um a?yrly?y dü?ük bebekler), sakatlyk orany yükselmekte, bakymlary güçle?mekte ve bebek ölümleri artmaktadyr

Bütün bunlar gözönüne alyndy?ynda aile planlamasynyn amaçlaryny ?öyle syralayabiliriz ;

Bireyleri ve aileleri, üreme sa?ly?y konusunda e?itmek
Anne ölümlerini önlemek ve sa?ly?yny korumak
Bebeklerin sa?lykla do?malaryny ve ya?amalaryny sa?lamak
Yüksek riskli gebelikleri önlemek
Ystenmeyen gebelikleri önlemek
Çocuk sahibi olmak isteyenlere tybbi yardym sa?lamak
Bireyleri aile planlamasy yöntemleri konusunda e?itmek

Türkiye'de aile planlamasy hizmetleri; Sa?lyk Bakanly?y'na ba?ly olan sa?lyk ocaklary, ana-çocuk sa?ly?y ve aile planlamasy merkezleri ve hastanelerin yanynda SSK hastaneleri, üniversite ve di?er kamu kurulu?larynyn hastaneleri ve özel sa?lyk merkezlerinde verilmektedir Kamu kurulu?larynda, kondom ve do?um kontrol haplary ücretsiz da?ytylmakta, rahim içi araç (RYA) ücretsiz ya da çok dü?ük bir ücret kar?yly?ynda uygulanmaktadyr

Aile planlamasy yöntemleri
Aile planlamasy amacy ile gebeli?i önleyici yöntemler, etkinli?i yüksek sa?lykly modern yöntemler ve etkinli?i dü?ük eski yöntemler olarak iki grupta incelenmektedir

A Etkinli?i yüksek, sa?lykly, modern yöntemler

1 Prezervatif (kondom, kylyf)
Erkek tohum hücrelerinin (spermlerinin) vajina(hazneye) dökülmesini, dolayysy ile sperm ve yumurtanyn kar?yla?masyny engelleyerek gebeli?i önler Bir ba?ka özelli?i de cinsel yolla bula?an hastalyklaryn bula?masyny engelleyen tek yöntem olmasydyr (örn: AIDS, sifiliz, bel so?uklu?u vs) Halk arasynda kylyf diye de bilinir Cinsel ili?ki öncesi erkek tarafyndan do?ru ?ekilde kullanyldy?ynda koruyuculuk orany % 95 - 98 ‘ dir Her bir prezervatif bir defa kullanylmalydyr Sa?ly?a hiçbir zarary yoktur

2 Vajinal bariyerler (diyafram, sperm öldürücü krem, köpük, fitil)
Diyafram rahim a?zyna takylarak spermlerin içeriye geçmesini engeller Sperm öldürücüler, vajinadaki tüm spermleri i?e yaramaz hale getirir
Diyafram ve sperm öldürücüler birarada ve do?ru kullanyldy?ynda etkinlikleri artar Yli?kiden önce kadyn tarafyndan yerine yerle?tirilir Yli?kiden sonra en az 6 saat yerinde byrakylmalydyr Sa?ly?a bir zararlary yoktur

3 Rahim içi araçlar (spiraller)
Rahim içine uygulanarak yumurtanyn rahim içine naklini, spermlerin yumurtanyn yanyna gitmesini ve döllenme olsa bile rahim içinin özelliklerini bozarak döllenmi? yumurtanyn yerle?mesini engeller Çykaryldy?ynda do?urganlyk geri döner Yan etkileri yok denecek kadar azdyr, kontrolleri düzenli olarak yapylrsa 10 yyl süre ile % 98 oranynda korur

4 Hormonal yöntemler (do?um kontrol haplary, i?neleri)
Hemen hepsi, yumurtlamayy durdurur, rahim a?zy tykacyny kalynla?tyrarak spermin rahim içine girmesini engeller, rahim içi zary inceltir

Haplar a?yzdan alynyr, 21 ile 25 gün kullanylanlary vardyr

Y?neler aylyk ya da 3 aylyk iki ayry formdadyr Enjeksiyon i?ne tipine göre her ay, ya da 3 ayda bir kas içine yapylarak uygulanyr Kullanymlary byrakyldy?ynda do?urganlyk geri döner

Hormonal yöntem kullanmadan önce mutlaka bir muayeneden geçip hangi yöntemin nasyl kullanylaca?y hekim ve çift tarafyndan kararla?tyrylmalydyr Koruyuculuk oranlary do?ru kullanyldyklarynda % 100’e çok yakyndyr

Özellikle 5 yyldan uzun süre hap kullanan kadynlarda kullanmayanlara nazaran rahim ve yumurtalyk kanseri görülme sykly?y yakla?yk yary yaryya azalmaktadyr!

5 Tüp ligasyonu (kadynlarda kordonlaryn (rahim kanallary) ba?lanmasy)
Kadynlarda yumurtanyn geçti?i rahim kanallarynyn kapatylmasy ya da ba?lanmasy i?lemidir Genellikle genel anestezi ile yapylan küçük bir ameliyat gerektirir Böylece sperm ve yumurtanyn kar?yla?masy engellenir Geri dönü?ü olmayan bir yöntemdir Herhangi bir ?ekilde adet bozukluklaryna ya da hormonal de?i?ime, cinsel istek azalmasyna neden olmaz Kesinlikle bir daha çocuk sahibi olmak istemeyen çiftler tercih etmelidir

6 Vasektomi (erkekte sperm kanallarynyn ba?lanmasy)
Erkekte lokal anestezi ile spermin geçti?i kanallaryn kesilmesi veya ba?lanmasy i?lemidir Geri dönü?ü yoktur Ancak erkeklik gücünde ya da cinsel ili?kide herhangi bir azalmaya veya de?i?meye neden olmaz