Renk Katkı Maddesi Nedir?

Teknik olarak renk katkı maddesi bir gıdaya, ilaca, kozmetik ürünlere veya insan vücuduna uygulandığı veya ilave edildiği zaman renk açığa veren boya, pigment veya maddelere denir

ABD`de kullanılan tüm renk katkı maddelerinin ayarlanmasından FDA sorumludur Gıdalarda kullanılmasına müsaade edilen tüm renk katkı maddeleri "belgelenebilir" veya "belgelenmekten muaf" olmak üzere sınıflandırılır Belgelendirilebilen renk katkı maddeleri sentetiktir ve her grup imalatçı ve FDA tarafından test edilir

Gıdalarda kullanılmasından önceki bu onaylanma sürecinde renk katkı maddesinin güvenilirliği (sağlık açısından), kalitesi, dayanıklılık ve kararlılığı kontrol edilir Amerikada belgelenmiş 9 adet renk katkı maddesi vardır

Bir örnek FD&C Yellow No6`dır ve bu tahıllarda, fırın gıdalarında, aperatif yiyeceklerde vs kullanılır Belgelenmekten muaf olan renk katkı maddeleri sebzeler, mineraller veya hayvanlar ve tabii türevlerin sentetik kopyaları gibi tabii kaynaklardan elde edilirler

Mesela karamel rengi ticari olarak şeker ve diğer karbonhidratların ısıtılmasıyla sıkı kontrol edilmiş şartlarda elde edilir ve soslar, salçalar, fırıncılık ürünleri ve diğer gıdalarda kullanılır

Renk katkı maddesinin belgelendirilebilir veya belgelendirmeden muaf olmasının genel anlamda onun güvenilirliği ile bir ilgisi yoktur

Her iki tip renk katkı maddesi de gıdalarda kullanımına izin verilmeden önce aynı standart sıkı prosedüre maruz bırakılır Belgelendirilebilen renk katkı maddeleri diğerlerine göre daha yaygın olarak kullanılmaktadır Çünkü bunların renklendirme kabiliyetleri diğerlerine göre daha iyidir

Bu özelliklerinden dolayı da aynı etkiyi göstermesine karşın gıdaların içerisindeki miktarları daha düşüktür İlave olarak belgelendirilebilen bu renk katkı maddeleri daha kararlı, tek düze renk sağlamada daha iyi ve farklı renk ve tonları oluştururken de daha kolay karışabilmektedir Belgelendirilebilen renk katkı maddeleri genel olarak gıdalara istenmeyen bir tat vermezler Ancak şeker pancarı ve yabanmersini gibi gıdalardan elde edilen katkı maddeleri istenmeyen etkilere neden olabilirler

FDA tarafından onaylanmış dokuz adet belgelendirilen renk katkı maddesinden sekizi gıda üretiminde kullanılmaktadır Gıdalarda kullanılmasına müsaade edilen maksimum miktarlarda ayrıca belirlenmiştir Çok aşırı renk katkı maddeleri kullanılması hem gıdaların çekiciliğini kaybettirmekte hem de maliyetini artırmaktadır (7)

Suda ve Yağda eriyen boyalar nedir?
Onaylanabilir renk katkı maddeleri gıdaların içinde "dyes" (suda çözünen boya maddesi) veya "lakes" (yağda çözünen boya maddesi) olarak bulunur

Dye`lar su içinde çözünebilir ve toz, granül, sıvı veya diğer spesifik amaçlara uygun formlarda imal edilebilir Bunlar içeceklerde, kuru karışımlarda, fırınlanmış gıdalarda, şekerlemelerde, süt ürünlerinde, ev hayvanları gıdalarında ve diğer çeşitli gıdalarda kullanılır Lake`ler dye`ların suda çözünmeyen formudur

Lake`ler dye`lardan daha dayanıklıdır ve sıvı ve katı yağ içeren gıdaların renklendirmesinde veya dye`ların çözünmesine yetecek derecede nem içermeyen gıdalarda kullanılması idealdir

Tipik kullanım alanlarından bazıları şunlardır:
Kaplanmış tabletler, tatlı ve kek karışımları, sert şekerlemeler ve sakızlar (7)

Yağ yerine kullanılan maddeler nelerdir?
Yağ yerine kullanılan maddeler karbonhidrat, protein veya yağ kökenli olabilirler
Piyasaya sunulan ilk maddenin temel içeriği karbonhidrattır Örneğin Avicel bir selüloz jel, N-Oil bir dextrindir

Yağ yerine kullanılan bu maddeler günümüzde sandviç gibi aperatif gıdalar, salata sosları, soğuk tatlılar, fırıncılık ürünleri (fırınlanmış gıdalar) ve şekerlemeler gibi oldukça değişik gıda türlerinde kullanılmaktadır Protein kökenli yağ yerine kullanılan maddeler 1990`larda piyasaya sürülmüştür

Bunlardan iki tanesi GRAS "generally recognized as safe" (genel olarak güvenilir kabul edilen) olarak doğrulanmıştır Birincisi yumurta beyazından veya süt ürünleri kullanılarak mikropartikül haline getirilmiş proteindir Mikropartikülasyon işleminde protein mikroskobik olarak yuvarlak partiküllere ayrılır

Ayrılan parçalar da kolayca birbiri üzerinde yuvarlanarak tomarlaşırlar Protein kaynaklı yağ yerine kullanılan bu maddeler karbonhidrat kaynaklılara göre ağızda daha güzel bir lezzet bırakmaktadır Bununla beraber kızartma için pek uygun değildirler (4)

"E" numaraları ne anlama geliyor?
8000`in üzerinde gıda katkı maddesi bulunmaktadır Bunlardan sadece 350-400 tanesi "E" numarasına sahiptir

Bir gıda katkı maddesinin Avrupa Birliği ülkelerinde kullanımına müsaade edildi ise ona bir "E" numarası verilmiştir Numaranın başındaki "E", EU (Avrupa Birliği)`ni simgelemektedir Gıda katkı maddeleri gıda etiketlerinde farklı şekillerde ifade edilebilirler

Bir Örnek:
Monosodium glutamate (MSG)`ın numarası E621`dir Şayet bir yiyecek Monosodium glutamate içeriyorsa, bu, aşağıdaki ifadelerin biri ile belirtilebilir:
"lezzet artırıcı olarak Monosodium glutamate (E621) kullanıldı"
"lezzet artırıcı olarak Monosodium glutamate kullanıldı"
"lezzet artırıcı olarak E621 kullanıldı"

E numarası alan katkı maddelerinin sayısı sürekli değişmektedir Halen kullanılmakta iken zararları ortaya çıkmış olanlar iptal edilirken yeni katkı maddeleri ilavesi de olabilmektedir

Bir maddenin "E" numarasına sahip olması direkt olarak zararlı veya zararsız olduğu hakkında bilgi vermez Ancak "E" numarası olmayanlara göre bir olumlu özellik olarak değerlendirilebilir

Bundan başka INS (The International Numbering System) veya CAS (Chemical Abstract Service) Numarası gibi daha genel numaralandırma sistemleri de vardır

Bir yılda ne kadar gıda katkı maddesi yiyoruz?
Food Safety (Eagan Press) kitabının yazarı, gıda ve beslenme profesörü Julie Miller (the College of St Catherine in St Paul, Minn) demektedir ki:
Amerikalılar (şehir hayatı yaşayanlar da yaklaşık olarak benzer şekilde beslenmektedir) bir yılda yaklaşık olarak ağırlıkları kadar gıda katkı maddesi tüketmektedirler
Bu çok fazla bir miktardır Bu yüzden bunların ne olduğunu ve zararlı olup olmadıklarını açığa çıkarmak için çalışmaya değer (8)