Tükenmişlik

Tükenmişlik nedir?

Tükenmişlik "uzun süreli ve azalmayan kronik stres sonucu kişinin yaşam enerjisi ve neşesini zaman içerisinde kaybetmiş olması" olarak tanımlanabilir

Ancak başka bir açıdan bakılacak olursa; bu duygu kişinin gerçek haline geri dönmesi için bir çağrı veya içindeki enerji ateşini tekrar canlandıracak bir kıvılcım olarak da değerlendirilebilir

Tükenmişlik süreci
Tükenmişlik kişinin beyninin, vücudunun ve ruhunun yavaş yavaş erozyona uğramasıdır Yani tükenmişlik; hem fiziksel, hem duygusal hem de mental etkilerle kendisini gösterir Bir kişinin aynı anda mental ve duygusal belirtiler olmadan sadece fiziksel semptomları yaşıyor olması çok nadirdir Aşağıda tükenmişlik hissinin bir tanımlaması yapılmıştır

"Tükenmişlik hissinin varlığının farkında sayılırsınız ancak hala çok enerjiniz var ve işinizden çok memnunsunuz Kariyeriniz ve bulunduğunuz katkıyla ilgili idealizminiz yüksek seviyelerde Kendinizle ilgili görüşleriniz işiniz dolayısıyla olumlu çünkü işinizi iyi yaptığınızı biliyorsunuz Etkinliğiniz ve yaratıcılığınız dolayısıyla takdir ediliyorsunuz İşler daha iyi olabilirmiş gibi gözükmekle beraber proje, fikir ve yaratıcı çözüm geliştirme imkanından memnunsunuz
Ancak zaman geçiyor ve bu işten başta beklediğiniz bazı beklentilerin gerçekçi olmadığını farkediyorsunuz

Farklı yöntemler denemiş olmanıza rağmen, en iyi fikirlerinizi hayata geçiremediğinizi farkediyorsunuz

Ruh haliniz sık sık değişmeye başlıyor, kolay sinirleniyorsunuz, işinizden kolay sıkılabiliyorsunuz ve yaptıklarınız artık size çok cazip gelmiyor
Müşterilerinizden bile sıkılmaya başlıyor ve belki de bu işteki geleceğinizi sorgulamaya başlıyorsunuz

Duygularınızı ailenizle veya arkadaşlarınızla paylaşmak istiyorsunuz ama herkes ya sizinle dalga geçiyor ya da konuyu çok önemsiz buluyorlar Hatta size böyle iyi bir işiniz olduğu için şükretmeniz gerektiğini, bu kadar mükemmelliyetçi olmamanız gerektiğini bile söylüyorlar Onlara göre sadece biraz neşelenmeniz yeterli Anlaşılamama duygusunu yaşamaya başlıyorsunuz, arkadaşlarınızın bazılarına karşı olan ilginiz giderek azalıyor, sadece kendileriyle ilgilendiklerini ve size destek olmadıklarına inanıyorsunuz
Zaman geçiyor ama işler daha iyiye gitmiyor İşinize daha fazla zaman ayırmaya başlıyor, daha fazla sorumluluk alıyor ve herşeyi değiştirmeye çabalıyorsunuz ama hala sadece bir kişisiniz ve değişim imkansız gibi görünüyor Yaptığınız işler dışarıdan bakanlar için fena gözükmüyor ama içeride, semptomlar artmaya devam ediyor Rahat uyuyamıyorsunuz, hem evde hem de işte daha huzursuzsunuz, yemeklerinizi hep dışarıda yemeye başlıyorsunuz ve giderek daha kötü besleniyorsunuz

Enerji seviyeniz düşüyor ve belki de kilo almaya başlıyorsunuz, yorgunluk hissi artıyor Kendi kendinizi daha az üretken olarak değerlendirmeye başlıyorsunuz Tüm nezle ve grip virüslerini yakaladığı için bünyeniz sizi hayal kırıklığına uğratmaya başlıyor Motivasyonunuz ise hızla azalıyor

Eğer anne veya babaysanız, işteki sorumluluklarınız için kendinizi yetersiz hissetmenin yanı sıra evde de çok az zaman geçirdiğiniz için suçluluk duymaya başlıyorsunuz Her iki rolün sorumluluğu altında eziliyorsunuz
Eğer birisinin eşiyseniz ilişkiyi ihmal ettiğinizin farkındasınız, onunla beraber olmaktan daha az zevk alıyorsunuz, eve geldiğiniz zaman laf olsun diye sarfettiğiniz birkaç cümleden başka birşey konuşmuyorsunuz Sadece tek başınıza kalmak istiyorsunuz"

Tükenmişlik bir süreçtir, anlık bir olay değil Uzun zaman devam eden, sürekli, hiç azalmayan, kronik stres sonucu ortaya çıkar Ancak bu süreklilik içerisinde müdahale edilebilir ve önemli olan nokta da budur Tükenmişlik duygusu bize hayatımızı seçmiş olduğumuz meslek ve diğer ilgi alanlarımız arasında bir dengeye getirmeye çağırıyor Kendimizi sağlıklı bir şekilde ifade etmemiz gerektiğini hatırlatıyor Bu duygunun belirtilerini gözardı etmeyin Belirtiler dikkatinizi çekmeye çalışan, size hayatınızda işinizden başka şeyler olduğunu da söylemeye çalışan iç güdülerinizden başka bir şey değil
Kimler tükenir?

Aramızdaki en iyiler ve en parlaklar tükenmişliğe karşı en hassas olanlardır; dinamik, yetenekli, karizmatik, hedef odaklı ve sorumluluğunu aldıkları projelere kendilerini % 100 adayan kişiler

Tükenmişlik genellikle insanlarla çalışan kişilerde daha çok ortaya çıkmaktadır Örneğin; hizmet sektöründe çalışanlarda, tüm seviyelerdeki yöneticilik pozisyonlarında, yaratıcılık, yenilik ve kişilerarası ilişkilerin gerektiği tüm pozisyonlarda

Tükenmişliğin zamanlaması, belirtileri ve sonuçları hem bireyin kendisine hem de içinde bulunduğu ortamın yapısına göre değişir

Stres tek başına bu duygunun sebebi değildir İnsanlar genellikle stresli ve talepkar pozisyonlarda eğer kendilerini değerli ve takdir ediliyor olarak hissederlerse ve yaptıkları işin bir önemi olduğuna inanırlarsa kişisel ve mesleki olarak gelişebilirler

Tükenmişlik hissi, yapılan işin bir anlamı olmadığı duygusu ağırlıkta olduğunda ve stresin destek ve ödüle karşın baskın geldiği durumlarda ortaya çıkmaktadır Strese karşı verilen tepkinin kişiden kişiye değişmesi bir yana, eğer kontrol edilemezse ve kronik bir baskıya maruz kalan kişi yeterli seviyede destek alamayacak olursa tükenmişlik duygusunu yaşayacaktır

Tükenmeye ne kadar açık olduğunuz ise:
* Kim olduğunuz,
* Ne yaptığınız,
* Nerede çalıştığınız ile yakından ilişkilidir

Mükemmelliyetçilik, katı düşünce kalıpları ve gerçekçi olmayan beklentilere sahip olmak gibi kişisel özellikler (kim olduğunuz) tükenmişlik duygusunu yaşama riskini arttırır

İnsanlarla yakın temas gerektiren işler (öğretmenler, satışçılar, havayolu çalışanları, restoran görevlileri, emlakçılar), başkalarının ağır sorumluluklarını taşıyan pozisyonlar (avukatlar, doktorlar ve danışmanlar), tekrarlayan, rutin işler (montaj hattı çalışanları, veri girişi memurları) veya teslim tarihi belli olan işlerde çalışanlar (gazeteciler, reklam yöneticileri, tasarımcılar) diğer pozisyonlarda çalışan kişilere göre daha fazla tükenmişlik riski taşımaktadırlar

Stres dolu çalışma koşulları da bu duyguya katkıda bulunmaktadır: Karar verme yetkisi olmadan çok fazla sorumluluğa sahip olmak, kişiyi geliştirmeyen bir iş, performans ile ilgili yeterli geri iletim alamamak, sürekli reddedilme riski taşıyan işlerde çalışmak ve yeniden yapılanan veya küçülen şirketlerde görev yapmak tipik örneklerdir

Günümüzde yaşadığımız alternatif kariyer ve iş bulma imkanlarını azaltan ekonomik krizler de işlerini değiştirmeye korkan, stresli işlere sahip kişilerin tükenmişlik duygusuna kapılma riskini daha da arttırmaktadır

Tükenmişliğin belirtileri

Tükenmişliğin fiziksel belirtileri: Düşük enerji, kronik yorgunluk ve zayıflık hissi, kaza yapmaya eğilim, hastalıklara kolay yakalanma, ürpermeler, sık sık grip veya nezleye yakalanmak, sık sık baş ağrısı, bulantı nöbetleri, kas tutulmaları, sırt ağrıları çekmek ve psikosomatik şikayetler Yemek yeme alışkanlıklarının değişmesi ve uyku güçlüğü çekmek

Tükenmişliğin duygusal belirtileri: Çaresizlik, umutsuzluk ve köşeye kısılmış hissine kapılmak, gözlerin çok çabuk dolması, bazen kontrolsüz ağlama krizlerine girmek, depresyon, günlük hayatın faaliyetlerini gerçekleştiremeyecek kadar düşük duygusal enerjiye sahip olmak, "verecek birşey kalmadı" hissine kapılmak, arkadaşlar, müşteriler ve akrabalar tarafından çok kolay kızdırılabilmek, işten ve insanlardan daha az zevk almak, yanlızlık ve cesaretsizlik duygularına kapılmak

Tükenmişliğin mental belirtileri: Kişinin kendisine, işine ve hayata karşı negatif bir tutum takınması, hatta aşağılık kompleksine kapılacak, kendisini yetersiz, iktidarsız, kararsız ve karamsar hissedecek kadar kendisine karşı eleştirel olması, daha önce hiç davranmadığı kadar soğuk ve ukala davranmak, arkadaşları, müşterileri ve çalışanları birey yerine problemin bir parçası olarak algılayabilecek kadar olumsuz yargılarda bulunmak, alaycı ve negatif olmak

Tükenmişliğe Neden Olan Sebeplerle İlgili Bazı Bilgiler
� Kadınlar tükenmişlik duygusunu daha sık yaşamaktadırlar
� 4 kişilik bir ailenin geçimi için 2 kişinin çalışması gerekmektedir
� Fulltime çalışanlar 90´larda 60´lara göre 160 saat daha fazla çalışmaktadırlar
� Karı ve kocanın çalıştığı ailelerde çiftler günde ortalama 12 dakika sohbet etmektedirler
� Anne ve babalar 1 nesil öncesine göre çocuklarıyla daha az vakit geçirmektedirler
� Teknoloji devrimi bize zaman ve enerji tasarrufu kazandırmanın yanı sıra stres seviyemizi de arttırmıştır
� Tükenmişlik genellikle, çalışma ve günlük hayatın güçlükleriyle karşılaşmadığı sürece tansiyonu normal zamanlarda hiç bir sorun çıkarmayan sağlıklı insanlarda ortaya çıkmaktadır
� Sağlıklı olan bu insanların % 20´si sık sık yüksek tansiyon problemiyle karşılaşmakta ve stresten kaynaklanan bir kalp krizi gerçekleşene kadar tepkisel insanlar olarak değerlendirilmektedir
� Günümüzdeki evliliklerin pekçoğunda çiftler çalışmaktadır ve çalışan çiftlerde boşanma oranları da artmıştır İyi gitmeyen evlikler, işte kötü giden zamanlarda gerekli destek fonksiyonlarını yerine getirememektedir
� Çoğu zaman en stresli işler en yoğun olan işler değildir Daha çok talepkar olmakla beraber gerekli otonomiyi sağlamayan işlerdir Kendilerini bu şekilde çift taraftan kıstırılmış hisseden çalışanlar arasında yüksek tansiyona normalden 3 kat daha fazla rastlanmaktadır

Tükenmişlik teşhisi sizin için ne kadar doğru?

Tükenmişliğin belirtilerini hissetmeye başladığınızı düşünüyorsunuz, aşağıdaki 9 soruyu cevaplayın

1- Kaç saat uyumuş olursanız olun, uykunuzu alamamış hissiyle mi uyanıyorsunuz? Huzursuzluk hissedip, detaylara çok fazla takılıyor, doğru yapamayacağınızdan endişe edip, küçük şeyler için insanları tersliyor musunuz?

2- Takviminizin gelecek ayı hatta gelecek iki ayı dinlenme ve eğlenceye çok az zaman bırakacak şekilde dolu mu?

3- Kendinizi öncelikle işinizle mi tanımlıyorsunuz?

4- "Olmak" yerine "yapmak" eylemi mi sizi daha mı mutlu kılıyor? İşleri yavaşlattığınız zaman duygularınız ve düşünceleriniz sizi tekrar olduğunuz yere geri mi çekiyor?

5- Sorumluluklarınızı yerine getirmek veya herkesi memnun etmek için çabalarken ezildiğiniz hissine kapılıyor musunuz?

6- İşle ilgili olmayan faaliyetlere zaman ayırırken kendinizi "bencil" mi hissediyorsunuz?

7- Pazartesi günleri işe gideceğinizi düşünerek korkuya kapılıyor musunuz?

8- Yaratıcı veya yardımcı rolleriniz sizin için o kadar önemli ki işinizi eve taşıyor, onunla ilgili hayal kuruyor ya da gerektiğinden fazla çaba mı gösteriyorsunuz?

9- Kendinize verdiğiniz değerin üretkenliğiniz veya başarılarınız ile ilgili olduğunu mu düşünüyorsunuz?

Eğer 4´ten fazla soruya evet diye cevap verdiyseniz tükenmişlik duygusunu yaşamaya başlamışsınız demektir 7´den fazla evet ise acil çözümlere ihtiyacınız var anlamı taşımaktadır

Eğer 4´ten fazla soruya evet diye cevap verdiyseniz tükenmişlik duygusunu yaşamaya başlamışsınız demektir 7´den fazla evet ise acil çözümlere ihtiyacınız var anlamı taşımaktadır

Gerçekten tükendiğinizi hissetmeye başladıysanız hayatınızda veya yaptıklarınızda değişiklik yapma zamanı gelmiş demektir