Türkiye Coğrafyası Ege Bölgesi

Ege Bölgesi



Ege Bölgesi, yer şekilleri, iklim ve bunun etkisine bağlı olarak beşeri ve ekonomik yönden farklı olan iki bölüme ayrılmıştır Bunlar Ege Bölümü ve İç Batı Anadolu Bölümüdür



Yer şekilleri



Yer şekillerinin oluşmasında 3 zaman sonları ile 4 zaman başlarındaki tektonik hareketler belirleyici olmuştur



Dağlar : Bölgenin batısında, Ege Denizi’ne dik uzanan, doğu-batı yönlü dağlar ile bu dağlar arasındaki çöküntü ovaları yer alır Kuzeyden güneye doğru sıralanan Kaz Dağı, Mardan Dağı, Yunt Dağı, Bozdağlar ve Aydın Dağları kırılma sonucu oluşan horstlardır Manisa’nın Kula ilçesi yakınlarında genç volkan konileri yer alır



Ovalar : Doğu – batı yönlü uzanan dağ sıraları arasında yer alan Edremit, Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes ovaları kırılma sonucu oluşan grabenlerdir Ege Bölümü’nde yüksekliği 250 metreden daha az olan çöküntü ovaları yer alır ve iç kesimlere doğru uzanır Bölgenin en güneyindeki Menteşe Yöresi’nde ise karstik ovalar yaygındır



Platolar : Bölgedeki platolar Ege grabenlerinin doğusunda, İç Batı Anadolu Bölümü’ndeki yüksek düzlüklerdir Kıyı Ege ovalarının bittiği yerde, plato görünümündeki İç Batı Anadolu eşiği başlar İç Batı Anadolu Platosu üzerinde yüksekliği 2000 metreden az olan Demirci, Eğrigöz, Şaphane, Murat, Emir ve Sandıklı Dağları yer alır



Akarsular ve Göller



Akarsular : Bölgenin akarsuları Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes’tir Hepsi Ege Denizi’ne dökülür Akarsuların aşağı çığırlarında arazi eğimi azaldığı için menderesler, akarsu ağızlarında ise akarsularla aynı adları taşıyan irili-ufaklı delta ovaları oluşmuştur Akarsuların yatak eğimi az olduğu için hidroelektrik potansiyelleri de azdır



Göller : Göl bakımından fakir olan Ege Bölgesi’nde Bafa (Çamiçi) ve Marmara gölleri yer alır Bu göller alüvyal set gölleridir Suları tatlıdır



İklim



Kıyı kesimindeki Asıl Ege Bölümü’nde Akdeniz iklimi özellikleri görülür Akdeniz ikliminin etkileri, çöküntü ovaları boyunca, kıyıdan yer yer 100-150 km kadar içerilere sokulur Kıyı kesiminde kar yağışları ve don olayları çok ender görülür Kışları oldukça ılımandır Yaz mevsimi kıyı ovalarında oldukça sıcak ve kurak geçer İç Batı Anadolu Bölümü’nde ise Akdeniz ikliminden karasal iklime geçiş özelliği görülür Sıcaklık farkları artar İç Batı Anadolu’da kış mevsimi kıyı kesime göre daha soğuktur Kar yağışları ve don olayları görülür Yaz mevsimi ise kıyı kesime göre daha sıcaktır İç Batı Anadolu’da kıyı kesimine göre azalan yağışlar, ilkbahar mevsimine doğru kayar Yaz kuraklığı kıyı kesimden daha azdır



Doğal Bitki Örtüsü



Ege Bölümü’nde 500-600 metreler kadar makiler, daha yükseklerde iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yer alır İç Batı Anadolu Bölümü’nde çalılık ve ormanlarla, İç Anadolu’ya doğru bozkırlar göürülür



Nüfus ve Yerleşme



Nüfus sayısı bakımından Marmara, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinden sonra 4 sırayı alır Bölgede doğum oranı düşüktür Yüzölçümü küçük olduğundan, nüfus yoğunluğu bakımından Marmara Bölgesi’nden sonra 2 sırayı alır Nüfusun dağılışı düzenli değildir Kıyı kesimindeki ovalar sık nüfuslu, iç kesimler ise dağlık Menteşe Yöresi ise oldukça tenhadır Ege Bölümü’nde kentleşme oranı yüksek, göçler nedeniyle nüfus artışı fazladır Ayrıca bu bölümde yer alan Kuşadası, Bodrum, Marmaris gibi turizm merkezlerinde yaz mevsiminde turizm nedeniyle nüfus artar



İller



Afyon, Aydın, Denizli, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak



Ekonomik Özellikler



Tarım



Kıyı kesimindeki Ege Bölümü’nde verimli tarım topraklarının bulunması ve Akdeniz ikliminin etkisi nedeniyle, ekonomik değeri yüksek olan ihraç ürünleri yetiştirilir Bu bölümde tarımda makine kullanımı yaygındır İntansif (modern) tarım yöntemleri uygulanır Tarımsal nüfus yoğunluğu fazla olan bu bölümde seracılık da yaygındır İç Batı Anadolu Bölümü’nde iklimin karasallaşması ve sulamanın yaygın olmaması, tarımsal ürün çeşitliliğini azaltır Kıyıda yetiştirilen ürünler bu bölümde yetiştirilemez



Tarım Ürünleri



Asıl Ege Bölümü’nün Başlıca Tarım Ürünleri



Tütün : Türkiye tütün üretiminin % 50’sini bu bölge karşılar Tüm kıyı ovalarında ekimi yapılan ve yurt dışına ihraç edilen tütün en çok Bakırçay Ovası’nda yetiştirilir



Zeytin : Akdeniz ikliminin tanıtıcı kültür bitkisi olan zeytin en çok Ege Bölgesi’nde yetiştirilir Türkiye üretiminin % 48’ini Ege Bölgesi sağlar Edremit – Ayvalık Yöresi başta olmak üzere tüm kıyı kesiminde ve yer yer 100 km içerilere kadar zeytin yetiştirilir



Üzüm : Türkiye’de üzüm üretiminin % 40’ını sağlayan bölge 1 sırada yer alır Kurutularak ihraç edilen çekirdeksiz üzümün tamamını Ege Bölgesi üretir Başta Gediz Ovası olmak üzere Büyük ve Küçük Menderes ovalarında yetiştirilir



İncir : Kış ılıklığı isteyen ve Akdeniz iklimine uyumlu olan incirin %82’si bu bölgede yetiştirilir Büyük Menderes, Küçük Menderes ve Gediz ovalarında incir üretimi yoğunlaşır Kurutularak yurt dışına ihraç edilen incirin en çok yetiştirildiği yer ise Aydın’dır



Pamuk : Akdeniz iklimine uyumlu olduğundan kıyı ovalarında ekimi yapılır Büyük Menderes ve Gediz ovalarında üretimi yoğunlaşır Türkiye üretiminin % 42’sini sağlayan Ege Bölgesi üretimde ilk sırayı alır



Turunçgiller : Akdeniz iklimine uyumlu olan ve kış ılıklığı isteyen turunçgil üretimi, İzmir’in güneyindeki kıyı ovalarında yapılrı Türkiye üretiminin %10’unu sağlayan bölge, Akdeniz Bölgesi’nden sonra 2 sırayı alır



Pirinç : Çöküntü ovalarında ekimi yoğunlaşır



Sebze : Bölgenin sebze üretiminde önemli bir yeri vardır Domates, biber, patlıcan, patates, salata, kereviz, pırasa, başlıcalarıdır



Meyve : Bölge kendine özgü meyve üretimi ile diğer bölgelerden ayrılır İncir, turunçgil ve üzümün yanı sıra elma ve kiraz üretimi de önem taşır



İç Batı Anadolu Bölümü’nün Başlıca Tarım Ürünleri



Haşhaş : Tohumundan yağ ve kozasından morfin yapımında kullanılan afyon sakızının elde edildiği bir bitkidir Bu nedenle ekimi devlet kontrolünde yapılır Türkiye üretiminin %90’ını Ege Bölgesi karşılar Afyonkarahisar çevresinde ekimi yoğunlaşır



Tahıllar : Bölgede üretilen tahıl ülke üretiminin % 10’a yakın bölümünü karşılar Tahıllardan buğday ve arpa, Afyon, Kütahya, Denizli ve Uşak’ta üretilir



Şekerpancarı : Önemli bir endüstri bitkisi olan şekerpancarı Afyon, Kütahya ve Denizli’de üretilir



Ayçiçeği : Denizel etkilerin sokulmadığı İç Batı Anadolu’da sulanabilen alanlarda yetişir



Baklagiller : Uşak, bölgede nohut üretiminin en fazla yapıldığı yerdir



Hayvancılık



Bölgede hayvan otlatmaya elverişli alanlar pek fazla değildir Otlaklar daha çok İç Batı Anadolu’da görülür Bölgenin kıyı kesiminde besi hayvancılığı, İç Batı Anadolu Bölümü’nde dağlıç ve sakız ırkı, İç Batı Anadolu platolarında karaman ırkı koyun yetiştirilir Özellikle maki alanlarında kıl keçisi yetiştiriciliği önem taşır Menteşe Yöresi’nde arıcılık gelişmiştir Kümes hayvancılığı son yıllarda gelişme göstermiştir Ayrıca doğal balıkçılığın yanı sıra kültür balıkçılığı da yapılır



Ormancılık



Türkiye ormanları’nın %19’u Ege Bölgesi’nde yer alır Ormanlar Asıl Ege Bölümü’nde yoğunlaşır Menteşe Yöresi, Aydın Dağları, Bozdağlar ve Kaz Dağı orman bakımından en zengin alanlardır Menteşe Yöresi’nde sığla yağı üretimi yapılır Günlük ağacı ve meyan kökü de bölgedeki diğer önemli orman ürünleridir



Madenler ve Enerji Kaynakları



Madenler : Krom üretiminde ikinci sırayı alan bölgede, Köyceğiz, Marmaris, Emet’te krom çıkarılır Menteşe Yöresi’nde zımpara taşı, Afyon’da mermer, Eymir, Ayazmand ve Torbalı’da demir, Kütahya-Emet’te bor minerali çıkartılır Ayrıca İzmir Çamaltı tuzlasında tuz üretilir



Enerji Kaynakları : Türkiye’nin en önemli linyit yatakları bu bölgede yer alır Linyit üretiminin %90’ı Ege Bölgesi’nden sağlanır Çıkarıldığı yerler; Muğla – Yatağan, Manisa – Soma, Kütahya’da Tavşanlı, Tunçbilek, Seyitömer ve Değirmisaz’dır Linyit’in önemli bir bölümü termik santrallerde yakılarak elektrik enerjisi üretilir



Enerji Üretim Tesisleri



Termik santrallerin en çok olduğu bölgedir Bu santraller; Manisa-Soma, Muğla-Yatağan ve Gökova ile Kütahya-Seyitömer ve Tunçbilek’te kuruludur Termik enerjinin yanı sıra hidroelektrik enerjisi üretimi de yapılır Demirköprü (Gediz), Kemer ve Adıgüzel (Büyük Menderes) barajları bu bölgededir Denizli-Sarayköy’de jeotermal santral kuruludur



Endüstri



Başlıca endüstri tesisleri şunlardır :



Besin, Sıvı Yağ : İzmir, Ayvalık, Edremit



Şeker : Uşak, Afyon, Kütahya



Sigara ve İçki : İzmir



Petrol Arıtma ve Petro Kimya : İzmir - Aliağa



Seramik, Çini, Porselen : Kütahya, Uşak, İzmir



Pamuklu Dokuma : İzmir, Aydın, Nazilli, Söke, Bergama, Denizli ve Uşak



Otomotiv : İzmir



Tarım Makineleri : Manisa, Aydın



Kağıt : Afyon (Çay)



Azot – Gübre : Kütahya



Ulaşım



Doğu – batı yönlü uzanan dağlar ve arasındaki ovalar, kıyı kesimle iç kesimi birbirine bağlayan yolların yapımını kolaylaştırmıştır Dağlık Menteşe Yöresi dışında bölgede ulaşım sorunu yoktur İzmit limanı ard bölgesine kara ve demiryollarıyla bağlanmıştır Türkiye’nin en önemli ihraç limanıdır Afyon ve Denizli de önemli yolların kesiştiği, ulaşımın geliştiği merkezlerdir



Turizm



Ege Bölgesi’nde özellikle kıyı kesimler tarihi ve doğal güzellikleriyle turizmin çok geliştiği yerlerdir Bodrum, Marmaris, Kuşadası, Çeşme, Didim, Foça deniz turizminin geliştiği merkezlerdir Denizli – Pamukkale’deki travertenler, kaplıcalar, Selçuk-Efes’te Meryem Ana Kilisesi ve antik kent, Bergama, Sard, Didim, Milet, Afrodisyas anitk kentleri, Afyon ve Kütahya kaplıcaları bölgenin diğer turizm zenginlikleridir



Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri



Ege Bölgesi sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Marmara Bölgesi’nden sonra 2 sırada yer alır Aşağıda bölge ekonomisinde önemli yer tutan ürün ve ekonomik faaliyet türlerinin listesi verilmiştir



İncir

Pamuk

Tütün

Üzüm

Zeytin

Haşhaş

Linyit

Endüstri ürünleri

Turizm