Gebelik ve Amniyosentez

Gebelik ve Amniyosentez
Amniyosentez nedir - Amniyosentez kimlere önerilir - Amniyosentez nasıl yapılır - amniyosentez niçin yapılır - amniyosentezin riskleri

Bebeginiz tüm hamileliginiz süresince amniyon kesesi adi verilen bir kese içinde gelisimini sürdürür Bu kesenin içi amniyon sivisi adi verilen bir sivi ile doludur Amniyon sivisi statik bir sivi olmayip sürekli emilim ve yapim halinde bulunur Sivinin ana kaynagi bebegin akcigerleri ve bosaltim sistemidir Bu sivi ayni zamanda bebekten dökülen hücreleri de içerir Bu hücreler bebeginizin tüm hücreleri ile ayni genetik yapiya sahip olduklarindan incelenmeleri bebeginizin genetik durumu hakkinda bilgi verir

Amniyosentez bebeginizin içinde yüzdügü amniyon sivisindan ince bir igne yardimiyla örnek alinmasi demektir En sik uygulanan anne karninda tani yöntemlerinden birisidir Ilk kez 1882 yilinda fazla olan amniyon sivisinin miktarini azaltmak için uygulanmistir Daha sonralari ise kan uyusmazligi olan çiftlerde bebegin etkilenme derecesini saptamak için ya da erken dogum tehditi olgularinda bebegin akciger olgunlasmasinin yeterli olup olmadigini degerlendirmek amaciyla kullanim alani bulmustur Günümüzde ise basta bebekteki bazi dogum defektlerini ve genetik bozukluklari saptamak olmak üzere pek çok nedenle gebeligin ikinci trimester’inda uygulanan bir testtir Tip alaninda ve gebelik takibinde pek çok modern gelisme lmasina ragmen amniyosentez hala daha en yeterli bilgiyi saglayan altin degerinde bir testtir
Amniyosentezin en sik uygulanan prenatal test oldugunu belirtmistik Koriyonik villus örneklemesi (CVS) gibi diger bazi testler ise dogumsal anomalilerin pek çogunu saptamakla birlikte amniyosentez kadar etkili degillerdir CVS gebeligin daha erken döneminde yapilmakla birlikte amniyosenteze göre daha yüksek oranda düsük ve baska komplikasyon riskleri tasir Bazi arastirmalar CVS sonrasi çok düsük oranda el ve ayak parmaklarinda dogum anomalilerine rastlanabildigini ileri sürmektedirler
Bebeklerin bir kismi çesitli anomaliler ile dogarlar Bunlardan bazilari yasam ile bagdasmazken bazilari hayati olmamakla birlikte bireyin ve çevresinin hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir Bu gruba en güzel örnek down sedromudur

Amniyosentez ve diger tüm prenatal testlerin (anne karninda teshise yönelik testler) amaci özellikle tedavi olanagi olmayan genetik hastaliklar basta olmak üzere bu hastaliklari ve anomalileri mümkün oldugunca erken dönemde saptamak anne baba adaylarina hastalik ve bebegin dünyaya geldikten sonraki olasi durumu hakkinda bilgi vermek ve yine onlarin karari ve onayiyla mümkün oldugunca erken dönemde gebeligin sonlandirilmasini saglamaktir Bazi anne baba adaylari Down sendromu gibi yasam ile bagdasan anomalilerin varliginda hamileligi devam ettirme yönünde karar verebilirler Bu tamemen çiftlerin seçimi olup yasal ya da vicdani hiçbir zorlama mevcut degildir Benzer sekilde amniyosentez yapilip yapilmamasi karari da yine yalnizc çifte aittir Doktorunuz sizi amniyosenteze zorlamaz sadece önerir

Amniyosentez kimlere önerilir?
Amniyosentez hem invazif bir girisim oldugu için hem de az da olsa düsük riski tasidigi için rutin olarak her hamile kadina önerilmez Kromozomal ya da genetik dogum defekti ya da bazi malformasyonlar açisindan yüksek risk altinda oldugu saptanan kadinlrda önerilen bir testtir Genel olarak amniyosentez önerilmesi gereken durumlar sunlaridir:
Ileri anne yasi: Down sendromu basta olmak üzere bazi genetik hastaliklarin görülme riski kadinin yasi ile paralel olarak artis göstermektedir Eger anne adayinin yasi beklenen dogum tarihinde 35 ya da daha fazla olacak ise amniyosentez yapilmasi önerilir Ileri anne yasi en sik amnyosentez önerilen durumdur

Pozitif öykü: Daha önceki bir hamilelik genetik bir sorun nedeni ile sonlandirildiysa ya da nöral tüp defekti spina bifida gibi dogum defektli bir bebek öyküsü varsa sonraki hamileliklerde amniyosentez önerilir
Bilinen genetik hastalik varligi: Anne ya da baba adayinda ya da yakin akrabalarinda bilinen genetik bir hastalik varsa amniyosentez önerilir Bazi metabolik hastaliklar kalitsal geçis gösterir Anne ya da babada hastalik olmamasina karsin bunlar tasiyici olabilirler ve sorunu bebeklerine aktarabililirler Her iki ebeveyneden de hastalikli gen geldiginde bebekte hastalik ortaya çikar Bu gibi durularin arastirilmasinda amniyosentez yararli olabilir Akdeniz anemisi gibi hastaliklar ise bazi bölgelerde çok sik görülür Bu gibi durumlarin varliginda da amniyosentez bebegin hastalik tasiyip tasimadigini anlamak için yararli olabilir Bir diger konu da akraba evlilikleridir Akraba evliliklerinde çiftin her ikisinin de tasiyici olma olasiliklari normal topluma göre daha yüksek oldugundan bbekte hastalik görülme riski yüksektir ve bu nedenle amniyosentez önerilebilir Bu grup hastalarda amniyosentez sart degildir Sart olan hamilelik öncesi ya da erken dönemde genetik danismanliktir Genetik uzmani sizden ve esinizden detayli bir öykü alarak risk oraninizi belirler ve amniyosenteze gerek olup olmadigina karar verir
Pozitif tarama testi: Günümüzde genetik hastaliklar ve anomaliler açisindan yüksek risk tasiyan hamilelikleri saptamak amaciyla bazi testler her hamile kadinda rutin olarak uygulanmaktadir Bu testlerden en sik kullanilan üçlü tarama testidir Tarama testleri adindan da anlasilabilecegi gibi anomali varligini belirtmez sadece yüksek risk altindaki kisileri isaret eder Bu testlerin pozitifi çikmasi durumunda kesin taniya ulasmak amaciyla amniyosentez önerilir

Ultrasonografide anomali saptanmasi: Hamilelik takibi sirasinda yapilan rutin ultrason incelemelerinde anomali saptanmasi varliginda anomali ile birlikte görülebilecek genetik bozukluk riskine göre amniyosentez önerilebilir
Akciger gelisiminin degerlendirilmesi: Erken dogum riski olan ya da hamileligin devaminin anne ya da bebek açisindan risk olusturdugu durumlarda amnyon sivisindan örnek alinarak lesitin/sfingomeyelin gibi bazi maddelere bakilarak akciger olgunlasmasinin tamamlanip tamamlanmadiginda karar verilebilir Yenidogan yogun bakim sartlari günümüzde çok iyi düzeye gelmistir Ülkemizde de iyi merkezlerde 24-25 haftalik bebekler yasatilabilmektedir Bu nedenle akciger gelisimi degerlendirmek amaciyla amniyosentez uygulamasi artik eskisi kadar popüler degildir
Polihdramniyos: Amniyon sivisinin normalden fazla olmasi durumunda anne adayini rahatlatmak amaciyla amniyosentez yapilarak bir miktar sivi alinabilir

Amniyosentez ne zaman yapilir?
Bebegin amniyon sivisindan örnek almak için en uygun zaman son adet tarihinden itibaren hamileligin 16-18 haftalari arsidir Sonuçlar genelde 1-2 hafta içinde bazan daha geç çiktigindan bu haftalarda yapilmasi idealdir Son zamanlarda erken amniyosentez (15 haftdan önce) uygulansa da hem laboratuvar sartlari hem de islemden kaynaklanan risklerin yüksekligi nedeniyle pek tercih edilmemektedir Bu uygulama henüz deneysel asamadadir

Amniyosentez nasil yapilir?
Amniyosentez islemi esnasinda çok ince bir igne ile bebegin içinde yüzdügü amniyon kesesine girilir ve sivi çekilir Islemden önce detayli bir ultrason incelemesi yapilarak bebegin durumu ve pozisyonu degerlendirilir Daha sonra amniyosentez için uygun bir alana karar verilerek hazirliklara baslanir Islem sirasinda ignenin bebegin plasentasindan geçmeyecegi bebekten uzakta bir bir alan bulmak önemlidir
Islemden önce hamile kadin ultrason masasinda sirtüstü uzanir Ignenin girilecegi alan antiseptik solüsyonlar ile temizlendikten sonra karin steril örtü ile örtülür Bir doktor ultrason ile islemi gerçeklestirecek olan doktora rehberlik eder Islem tek kisi ile yapilacak ise özel tasarlanmis ultrson guide’lari kullanilmalidir Islemi yapacak olan kisi ultrason görüntüsü altinda igneyi karin üzerinden yerlestirir ve önce karin katlarini daha sonra rahim kasini geçerek amniyon kesesine girer Ignenin ucunu ultrasonda gördükten sonra arkasina bir enjektör takarak yaklasik 20 mililitre sivi alirBu asamada bebegin tüm amniyon sivisinin miktari yaklasik 200-300 mililitredir Alinan sivinin kanli olmamasi gerekir Yeterli miktarda sivi alindiktan sonra igne tek bir hamlede çikarilir ve islem tamamlanmis olur Alinan siviyi bebek 1-2 saat içinde yeniden üretir
Daha sonra ultrasonografi ile bebek ve kalp atimlari yeniden degerlendirilir Hasta 10-15 dakika dinlendirildikten sonra evine gönderilebilir Alinan sivi oda sicakliginda muhafaza edilerek laboratuvara gönderilir Tüm islem 1-2 dakika kadar sürer

Alinan sivida ne gibi islemler yapilir?
Amniyon sivisi bebege ait canli hücreler içerir Bu hücrelerin kaynagi bebegin solunum sindirim bosaltim sistemi ve cildinden dökülen hücrelerdir Alinan sivi laboratuvarda ayristirildiktan sonra hücreler kültür ortaminada çogaltilir ve elde edilen hücrelerde genetik inceleme yapilir Eger amniyosentez bebegin akciger gelisimini degerlendirmek amaciyla yapiliyor ise laboratuvara gönderilmez Degerlendirme ayni anda yapilabilr

Sonuçlar ne zaman alinir?
Amniyosentez sonuçlari iki asamali olarak degerlendirilebilir Ilk planda florasan teknik ile (FISH) hücrelerin genetik yapisi incelenir FISH 2-3 gün içinde sonuçlanir fakat her zaman kesin sonuç vermeyebilir Kesin sonuç için hücre kültürlerinin beklenmesi gerekir Bu genelde 1-3 haftarasinda zaman alir FISH yöntemi her yerde uygulanmayan sadece belirli laboratuvarlarda uygulanan güncel bir yöntemdir

Amniyosentez güvenli midir?
Her yil dünyada milyonlarca kadinda amniyosentez yapilmaktadir ve bu anne adaylariin hepsinin zinhini kurcalayan temel soru budur Ultrasonun yaygin olmadigi dönemlerde islem körlemesine yapildigindan riskler daha yüksekti 1976 yilinda genis kapsamli bir arastima sonucu Amerikan Ulusal Saglik Enstitüleri gebeligin ikinci trimesterinda yapilan amniyosentezin güvenli oldugu yönünde görüs bildirmistir

Ancak tüm invazif girisimlerde oldugu gibi amniyosentezde de bazi riskler vardir Bu riskler sunlardir:

Düsük: Amniyosentez önerilen çiftleri en fazla endiselendiren konu olmakla birlikte amniyosenteze bagli düsük riski son derece azdir Amerikan Hastalik Kontrol ve Önleme Merkezinin verilerine göre amniyosenteze bagli düsük riski 200-400 islemde 1′dir Islemi yapan kisinin tecrübesi ile düsük riski arasinda iliski oldugu düsünülmektedir Düsük riski erken amniyosentezde daha fazladir 1998 yilinda Kanada’da yapilan bir arastirmada erken amniyosentez sonrasi düsük riski %26 olarak bulunmustur Bu oran ikinci trimestarda yapilan amniyosentezlerde %08′dir Günümüzde kabul edilen görüs amniyosentezin düsük riskini sadece %1 oraninda arttirdigidir (%1 düsük riski tasir demek degildir)
Enfeksiyon: Amniyosentez sonrasi enfeksiyon görülme riski 1000′de birden daha azdir Steril sartlarin saglandigi durumlarda son derece nadir olarak görülür
Su gelmesi: Yaklasik %1 olguda vajinadan az miktarda sivi gelebilir Sivi kaçaginin yeri ignenin giris deligidir Amniyon zari 1-2 gün içinde kendini onarir ve sivi kaçagi kaybolur
Su kesesinin açilmasi: Çok nadir karsilasilir Bu durumda gebeligin sonlandirilasi gerekir
Plasenta veya kordonun zedelenmesi : Nadir görülen bir komplikasyondur
Erken dogum eylemi: Nadir görülen bir komplikasyondur
Islemin basarisiz olmasi: Uygun bir giris alani bulunamadiginda ya da amniyon zari rahim duvarindan ayrilip içeri dogru bombelestiginde ignenin kese içine girmesi mümkün olmyabilir Bu gibi bir durumda islem birkaç gün sonra tekrarlanir
Bebegin zarar görmesi : Islem ultrason altinda yapildigindan son derece nadir olarak karsilasilir En sik olabilecek olan problem igne batmasidir Bu durum bebekte kalici bir zarar yaratmaz
Islemin tekrarlanmasi: Alinan sivi miktar olarak yetersiz ise ya da çok kanli ise birkaç hafta sonra islemin tekrarlanmasi gerekebilir Bazi durumlarda tek bir giriste kese içine ulasilamaz Birden fazla giris yapildiginda tüm riskler artar

Islem için herhangi bir ön hazirlik gerekir mi?
Hayir Amniyosentez öncesinde herhangi bir hazirlik yapmaniz gerekmez Bazi durumlarda mesanenizin dolu olmasi islemi kolaylastirabileceginden doktorunuz su içmenizi önerebilir

Islem sirasinda aci olur mu?
Hayir Amniyosentez genelde agrisiz bir islemdir ancak igne rahim kasina girerken ve çikarken adet sancisi tarzinda kramplar olabilir Bundan daha fazla bir rahatsizlik sik karsilasilan bir durum degildirBu nedenle lokal aneztezi uygulanmaz

Islem sonrasi nelere dikkat etmek gerekir?
Amniyosentez sonrasi yatak istirahati ya da aktivite kisitlamasi gerekli degildir 24 saat süre ile agir fiziksel aktiviteden kaçinilmasi 15 dakikadan daha uzun ayakta durulmamasi önerilir
Eger kan grubunuz Rh (-) esiniz de Rh(+) ise islem sonrasinda koruyucu igne yapilmasi gerekir

Çogul gebeliklerde amniyosentez yapilabilir mi?
Evet Çogul gebelikler amniyosentez için kontraendikasyon olusturmazlar Eger mümkün ise tek bir igne girisi ile tüm bebeklerden ayri ayri sivi almak idealdir Bir bebegin kesesine girilip sivi alindiktan sonra kese içine indigokarmen adi verilen renkli bir sivi verilir Bu sivinin bebege herhangi bir zarari yoktur Amaç sivi alinan bebegi belirlemektir Daha sonra ultrason esliginde diger bebegin kesesine girildiginde eger renkli sivi gelir ise yanlis kesede olundugu belli olur ve bu sayede ayni bebekten iki defa sivi alinmasinin önüne geçilebilir Tek bir kese içinde bulunan monoamniyotik ikizlerde ise böyle bir sans yoktur

Normal olarak bulunan bir sonuç bebegin saglikli olacagini garanti eder mi?
Yüksek risk saptanan anne adaylarinin %95′inde prenatal testlerin sonucu normal olarak bulunur Ancak hiçbir perinatal test saglkli bir bebek için %100 garanti veremez çünkü bazi anomaliler dogumdan önce hiçbir sekilde saptanamaz Bebeklerin %3-4′ü anomalili olarak dogarlar
Amniyosentezin kromozomal anomalileri saptamadaki basarisi %994 ile %100 arasinda degisir

Amniyosentez ile saptanan anomaliler tedavi edilebilir mi?
Günümüzde pekçok defekt dogum öncesi saptanabilmekte ancak çok azi tedavi edilebilmektedir Down sendromu gibi genetik hastaliklarin tedavisi ne yazik ki mümkün degildir

Amniyosentez sonrasi doktorunuzu aramaniz gereken acil durumlar:
Eger
Kasilmalariniz ya da siddetli kramplariniz olursa
Vajinal kanamaniz olursa
Vajinal sivi kaçagi fazla miktarda olur ya da 1-2 günden uzun sürerse
Atesiniz 375 derecenin üzerine çikarsa
Kötü kokulu bir akintiniz olursa
zaman kaybetmeden doktorunuzu aramalisiniz