Hakkari Doğal Güzellikleri ve Tarihi Mekanları ve Eserleri -Hakkari Resimleri

VADİLER VE OVALAR

Hakkâri il alanı,Dicle Irmağı'nın kolları olan Zap ve Habur Suları havzaları üzerinde yer alır Hakkâri yöresini örten Doğu Torosların yayı, neojen otlarından aşınmış, daha sonra şiddetli yükselmelere uğramış ve kubbeleşmiştir dağlardır Yüksek yerlerde buzul oyma ve birikintileri ortaya çıkmıştır Buzulların gerilmesinden sonra, akarsu oymaları sonucu, derin karstik vadiler oluşmuştur
ZAP VADİSİ

Havaril Dağları'nın güney yamaçlarından başlayan, Zap Vadisinin başlangıçta fazla dar değildir Başkale yakınlarında vadi daha da genişler
Bu geniş taban üzerinde Başkale Vadileri oluşmuştur Daha sonra Hakkâri il sınırları içine giren vadide bu düzlüklerdir, Vadi, Nehil Vadisi ile birleşinceye dek sınırda da olsa sürer Zap Vadisi Cilo Dağı'nın kuzeyinde Nehil Vadisiyle birleştikten sonra güneybatıya döner Genişçe bir yay çizerek Altın Dağlarıyla Samur Dağları arasında geçer ve Çukurca yöresinde Irak topraklarına girer
Zap Vadisi, ülkenin en derin ve dar vadilerden biridir Bunun iki nedeni vardır, Hakkâri Toroslarının temelinde, kretase ve neojen kalkerleri büyük bir yer tutmaktadır Kalkerlerin suya karşı dirençleri az olduğundan, derin vadiler oluşmuştur Ayrıca, neojen sonlarında yörede olan şiddetli yükselmelerden dolayı yapılanmada etkisi büyük olmuştur
Zap Vadisi, yer yer yarma vadi, yer yer de henüz gelişim tamamlanmamış(u) vadi şeklindedirBu nedenle, vadinin hiçbir yerinde geniş tarım alanları yoktur Vadi yamaçlarında, bölgenin yükseltme hareketleriyle uyumlu olarak şekiller oluşmuş ise de buralar çoğunlukla yüzeyin yontulması sonucu birikmiş taş ve molozlarla kaplıdır Bu düzlüklerde tarım yapma olasılığı yoktur Vadi yamaçlarının genişledikleri yerlerde, az da olsa küçük tarım alanları vardır Tarım toprakları çok yetersiz kaldığından vadi tabanına yakın yamaçlarda, yapay taraçalar oluşturulmuştur
Zap Vadisi'nde sınırlı tarım alanlarında, kuzeyde daha çok olmak üzere, buğday ve arpa ekilmektedir Ayrıca elma ve dut üreticiliği başta olmak üzere, bağcılık yapılır
NEHİL VADİSİ

Yüksekova'nın doğusundaki dağların güney yamaçlarından başlayan Nehil Vadisi, önce güneybatı, sonrada batı yönünden uzayarak geniş bir yay çizerBaşlangıçtan hemen sonra tabanı genişler ve geniş bir düzlük ortaya çıkar Bu düzlüğe Gevar Ovası adı verilir Ovanın, batı ucunda, vadi, yeniden daralır ve bir boğaz şeklini alarak Zap Vadisiyle birleşir
GEVER OVASI

Nehil Vadisi'nin geniş düzlüğünü oluşturduğu ovadırBurası eskiden kapalı bir ova iken Nehil Suyu Vadisi'nin yatağı derinleşerek zamanla Zap Suyu Vadisi ile birleşmiştir Çöküntü oluğu olması nedeniyle, Doğu Toroslar'ın en büyük düzlüğüdür Nehil Suyu boyunca uzanan ovanın uzunluğu, yaklaşık30km'dir Genişliği ise 5ile10km arası değişmektedir
Ova genellikle düzdür, ama ortasından geçen Nehil Suyu'na yakın yerlerde eğim çok düzensizdir Alüvyal topraklarla kaplı olan, ova, çok verimlidir
Nehil Suyu'nda ovada katılan derenin suyu çok fazladır Mart sonlarında çevre dağlarının karlarının erimesiyle, ovanın büyük bir kesimi göl olurKısa bir süre sonra sular çekilir Sular kesilince çok büyük çayırlar yetişir Suların çekilmediği bazı bölgelerde yaz boyunca kalan sular bataklık oluşturur
Yaklaşık 1900m yükseltili Gevar Ovası'nda kışlar çok sert ve uzun geçmektedir Yüksek dağlarla çevrili olduğundan ova üzerinde yoğun atmosfer hareketleri görülmez Ağır soğuk hava, ova üstüne çöker Yükselti ve iklim koşullarının elverişsizliği, dolayısıyla Gevar Ovasında bütünüyle tarım yapılmaz Büyük bir bölümü çayır ve mera durumundadır
Gevar Ovasında, hayvancılık bitkisel üretiminden daha yatkındır Koyun, sığır, manda ve keçi beslenmektedir
HADUR OVASI

Nordüz Platosu'nun güney yamaçlarından başlayan çok derin vadi, Karacadağ, İncebel Dağı ve Tanin Dağı ile türemiş, Konak ve Altın dağları arasında kalan, suya direnci az şistlerl ve eosen kalkerleri üzerinde oluşmuştur
Habur Vadisi, Beytüşşebap'a dek güneybatı yönünde, daha sonra güney yönünde uzanarak, Irak topraklarına girer Irak sınırı yakının da vadi yamacı biraz genişlemekteyse de, genellikle dar ve derindir Hiçbir yerinde geniş tarım alanları yaratmaz Habur Vadisinin, Beytüşşebap'tan sonraki kesimlerinde, vadinin her iki yarısında şerit gibi uzanan tarlalarda, başta mısır olmak üzere buğday ve arpa ekşimi yapılır Biraz da dut üzüm yetiştirilir
AVAROBAŞİN VADİSİ

İl sınırları içinde uzunluğu fazla olmayan bu vadi, çok dar ve derindir Salt Dağı ile Cilo Dağı arasındaki kalkerli ve volkanik alanda, genellikle boğaz şeklinde uzanan bir yağma vadidir
Salt Dağı ile Cilo Dağı'nın birleştiği sırtın batı yamaçlarında başlayan vadi, çok geniş bir yay çizerek dağları aşar ve Irak topraklarına girer
Dağlıca yöresi ile sınıra yakın yerlerde, küçük tarım alanları vardır Burada biraz arpa, buğday,mısır ekilmekteyse de, daha çok hayvancılık yapılmaktadır
ŞEMDİNLİ VADİSİ

Şemdinli yöresi, Hakkâri'nin en engebeli kesimlerinden biridir Türkiye-İran sınır dağlarının batı yamaçlarından başlayan Şemdinli Vadisi gerçek bir yarma vadidir Çok dar ve diktir Yer yer vadi tabanı ile vadi yamacının en üst noktası arasında ki farkı 1000m'yi bulur Vadide, düşeye yakın diklikler gösteren uçurumlar az değildir Hem yamaçlar hem de vadi, kopan ve yuvarlanan kayalarla, taş parçaları doludur Bu kesemin volkanik ve kalkerli yapısı nedeniyle, vadide bir çok mağara oluşmuştur Mağaralarının içlerinden, "kapan"adı verilen patikalar geçer Şemdinli Vadisi'nin, il sınırlarında dek olan bölümünde tarım alanı yoktur
HACIBEY VADİSİ

Irak,İran ve Türkiye sınırların9ıjn birleştiği noktadan başlayan Hacıbey Vadisi, Karadağ'ın güneyinde Irak'la sınır oluşturacak şekilde, güney batı yönünde uzanır
Hacıbey Vadisinin oluşturduğu havzaya, Gerdi adı verilir Bu yöre, Hakkâri bölgesinin en alçak kesimidirİklim özellikleri öbür yörelerden oldukça farklıdır Yazlar daha sıcak, kışlar daha yumuşak geçer Bu nedenle, Hacıbey Vadisi'nin il sınırları içindeki bölümde bulunan tarım alanlarında, buğday, arpa, mısır ekimi yanında yaz sebzeciliği ve meyvecilik de yapılmaktadır
JEOLOJİK YAPI

Hakkâri kütlesinin temelini, kuzeyde ve merkezde Izaman kristalen şistleri, güneyde ve doğuda ise daha çok kretase eosen kalkeri oluşturur Kütlenin güney batısı, oldukça kalın, Çimentolaşmış konglomeralar ve kırmızı kumtaşları kaplıdır
Hakkâri Dağları, Alp kıvrım sisteminin balık pulu yapılı sıradağlarıdır Kaba bir yaklaşımla Hakkâri Dağlarının temelini paleozoik kıvrımlı-kıvrıklı tabakalarla, yer yer kristalen şistlerin oluşturduğu söylene bilir Araya, kretase-tersiyer oluşumları girmiş ve mezozoik-tersiyer tabakaları tortulaşmıştır Bütün bu tabaka ve kültürlerin durumları, kıvrım aşamaları sırasında değişikliğe uğramış ve bugünkü halini almıştır
Hakkâri Torosları'nın ana çatısını oluşturan Cilo Dağı ve çevresinin jeolojik yapısı, tektonik hareketler ve aşınmalarla yakından ilgilidir Bölgedeki yassı platolar, tersiyer tabanlarından oluşur Sivri dorukların temeli sert volkanik oluşumlar, güneydeki basamakların temeli ise triyas tabakalarıdır Cilo Dağı ve çevresinin kuzeyindeki, Yüksekova çöküntü alanı ile Büyük Zap oyulma ve boşalma alanları ortaya çıkmıştır
YER ALTI ZENGİNLİKLERİ

Hakkâri, yer altı zenginliklerinden yoksun bir ildir Öyle ki Maden Teknik Arama Enstitüsü'nün il topraklarında yaptığı araştırmalarda yalnız asbeste rastlanmıştır Merkez İlçe yakınlarında yer alan bu maddenin de rezervi bilinmemektedir
İl topraklarında işletilir durumda her hangi bir maden damarı bulunmaktadır

DİCLE HAVZASI

Dicle havzası, sadece Türkiye'nin değil, Ortadoğu 'unda en büyük havzalarından biridir Havzanın ülke sınırları içinde, yaklaşık , 5500km'lik su toplama alanı vardır Yıllık ortalama su hacmi 18 milyar metre küpe ulaşmaktadır Dicle havzasının kuzey kenarını oluşturan Hakkâri yöresi engebeli ve yüksektirAkarsular bol sulu olmalarına karşın, geniş tabanlı vadiler oluşturamamaktadır Bu nedenle, bölge havzasının genellikle görülen olumlu gelişmelerden, genellikle yoksun kalmıştır


ZAP SUYU


Van il topraklarında Haravil Dağı'nın kuzey yamaçlarından olan Büyük Zap Suyu güney batı yönünden akarak Albayrak İlçesi'nin doğusuna gelir Albayraktan sonra güneye dönerek Başkale'nin doğusundan Hakkâri il sınırlarına girer Mordağ'ın batı ucunda Nehil Suyu ile birleşmeye dek yatağı pek derin değildir Başkale'ye dek vadisi de fazla geniş değildir Hakkâri iline girinceye dek, çok geniş düzlükler oluşturan Başkale Ovaları'nın ortasından akar Bu ovala il topraklarında, Bağışlı yöresine dek uzanır
Büyük Zap Suyu Mordağ'ın batısından geldiğinde çok derin, dar, bir yarma vadiye sokulur ve yeniden güneybatıya yönelir Yüksekova'nın kuzeydoğusundaki sınır dağlarından kaynaklanan Nehil Suyu ile birleşir
Karadağ ile Cilo Dağı arasındaki dar vadi olduğundan akan Büyük Zap Suyu, Hakkâri il merkezinden sonra geniş bir yay çizerek Samur Dağı'nın çevresini, batı-güneydoğu yönünden geçer ve Çukurca yöresinden Irak sınırlarına girer Büyük Zap Suyu'nun ülke sınırları içindeki uzunluğu 180-190 km'dir Bunun, yaklaşık 100km'lik bölümü Hakkâri il alanında kalmaktadır Besleme alanı, karlarla örtülü yüksek dağlarla çevrili olduğundan suyu her mevsim boldur
Hakkâri'nin Şemdinli ve Dağlıca yörelerinin sularını toplayan Avarobaşin ve Şemdinli suları ile Hacıbey Deresi de Büyük Zap Suyu'nun kollarıdır

HARBUR SUYU

Nordüz ve Feraşin platolarından doğan Habur Suyu, önce güneybatı yönünden akarak Beytüşşebap'tan geçerek; sonra güneye dönerek
Tanin ve Altın dağları arasındaki çöküntü oluğundan geçip, Irak topraklarına girer Irak'tan Zaho'yu geçtikten sonra ,yeniden, Türkiye il sınırlarını oluşturacak şekilde akar ve Siirt il sınırında Dicle'yle birleşir Dicle ile birleşmeden önce Uludere yöresinden kaynağı alan ve Siirt'in Irak il sınırını oluşturacak şekilde akan Hezil Suyu'nu alır Habur Suyu'nun Hakkâri il topraklarındaki bölümünün uzunluğu, yaklaşık 60km'dir Suyu her mevsim bol olmakla birlikte, özellikle yaz başında karların erimesiyle ırmak kabarır


GÖLLER

Hakkâri'de özellikle Cilo, Sat ve Karadağ üzerinde buzul ve krater gölleri bulunmaktadır Bu dağların yaklaşık 2600m'den yüksek yerlerinde Özellikle kuzey yamaçlarında büyüklü, küçüklü buzul yalakları görülür Buzul yalaklarından bazıları kapalı çanak biçimindedir Bazıları sonradan akarsuların oyma ve aşındırması ile vadi ağzını bağlamış durumdadırlar Çanaklaşmış buzul yalakları, zamanla buzul göllerine dönmüştür Buzul göllerinin oluşumunu açıklanması bakımından, bunların en önemlisi Gelyana Gölü'dür
Sert kayalarla oyulmuş bir buzul yalağından oluşmuş Gelyana Gölü, Reşko Buzulu'nun 3km kadar kuzeydoğusunda, 2950m yüksekliğindedir Eni ve boyu 250-300m boyunda olan güney ve doğu yamaçları çok diktir
Gelyana Gölü dışında , Cilo-Sat dağlarının kuzey yamaçlarında , Yüksekova ilçe sınırları içinde kalan kesimlerde Sat Gölleri bulunmaktadır Salt gölleri ve çevresinin hem oluşumları hem de görünümleri açısından ,yüksek bir turizm potansiyeli vardır
Ayrıca, Karadağ eteklerinde de güzel görünümlü buzul gölleri bulunmaktadır Bunların en önemlileri Seyithan, Golaşin ve Golan gölleridir
Hakkari'de, önemli sayıla bilecek baraj yoktur Ancak, Merkez ilçeye 7km uzaklıkta ki Otluca Köyü'nde, Otluca Deresi üzerinde kurulan hidroelektrik santrali çalıştıran küçük bir baraj gölü bulunmaktadır

Hakkari'deki Tarihi eserler Hakkari Dağları Hakkari Tarihi Yapısı Hakkari de Vadiler ve Ovalar

Hakkari'deki Platolar ve Yaylalar

Cilo Dağı (Merkez)



Hakkari dağlarının en yüksek kütlesini oluşturan Cilo Dağı Güneydoğu Torosların doğu uzantısıdır Buzul Dağı olan Cilo Dağı, IIIdönem (Tersiyer) (65-2,5 milyon yıl önce) ortaya çıkmıştır Yaklaşık 3500-4000 m yüksekliğinde olup, Türkiye’nin ikinci yüksek doruğu buradaki Ulu Doruk veya Reşko Tepesi’dir (4135)

Cilo Dağı çeşitli gerilmeler ve binmeler sonucunda kıvrılmış, kırılmış, bu nedenle de yöreye engebeli bir yapı kazandırmıştır IIIdönemin sonlarında yanardağ etkinlikleri ile karmaşık bir özellik kazanmıştır Ayrıca bu dağlar batıda Büyük Zap Suyu, güneyde Şemdinli Suyu, doğu ve kuzeydoğuda da Nehil Suyu tarafından derin biçimde yarılmıştır Bunun sonucu olarak da yer yer 1000 mye ulaşan sarp vadiler meydana gelmiştir Cilo Dağı güneydoğuya ve doğuya doğru da alçalmaktadır

Kış aylarında yoğun kar yağışı nedeniyle karın kalınlığı 2-3 myi geçmektedir Buzul yönünden de Türkiye’nin en zengin dağıdır Bugün burada 21 vadi buzulu bulunmaktadır Dağın yüksek yaylaları göçer aşiretleri için sayfiye işlevi görmektedir Dağın aşağı yamaçlarında çok seyrek meşe ağaçları dışında yoğun bir bitki örtüsüne rastlanmaz Kış turizmi yönünden önemli olup, Varagöz Vadisi ile Sat Gölü yakınlarında tarih öncesi çağlardan kalma resimlere rastlanmıştır


Ters Lale (Şemdinli)



Ters Lale, Hakkari’nin Cilo Dağları’nda yetişen dünyanın en nadide çiçeklerinin başında gelmektedir Bu dağlarda kendiliğinden yetişen ve boyu 75 cmyi bulan, her dalında 3-8 lalenin ters olarak geliştiği bu çiçek kaçak olarak Avrupa ülkelerine satılmakta ve buralarda kozmetik ile ilaç sanayinde kullanılmaktadır Bunun yanı sıra süs çiçeği olarak da yararlanılmaktadır

Ters Lale, Avrupa’da Fritillasio İmperialis, Kejan Lalesi, Prestika, Karagöz Lalesi, Emperyalis Ağlayan Gelin ve en çok Şemdinli yöresinde yetiştiğinden de Şemdinli Lalesi gibi isimlerle anılmaktadır Yöre halkı tarafından da Ağlayan Gelin, Kerbela ve Kral lalesi olarak da bilinmektedir Bunun da nedeni çiçeğin her sabah etrafa su yaymasıdır Ters Lale Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu'nca koruma altına
Bercelan Yaylası (Merkez)



Hakkari merkez ilçenin kuzeyindeki Karadağ üzerinde bulunan Bercelan Yaylası ile 18-20 km uzaklıktadır Çevresinde Seyithan, Golaşın ve Golan Gölleri ile Zap Suyu vadisi bulunmaktadır

Burada dağlardan kopan büyük kayalar doğal köGoogle Page Rankingüler oluşturmuştur Yöre halkı bunlara “Şeytan KöGoogle Page Rankingüsü” ismini yakıştırmıştır Vadinin yakınında Sine Kayalıkları yer almakta olup, bu yörede Melise Suyu ile Çeman Düzlüğü bulunmaktadır Bitki örtüsü bakımında da oldukça zengindir



Kuş Cenneti (Yüksekova)



Hakkari, Yüksekova’da, deniz seviyesinden 1925 m yüksekliğinde, 2800 hektarlık geniş bir alana yayılmış olan Yüksekova bitki örtüsü ve su yönünden oldukça zengin bir bölgedir Yüksekova’nın ortasından Nehil Çayı akmakta olup, çevresi insan boyundan daha yüksek olan saz ve kamışlarla kaplıdır Ayrıca burada bol miktarda bozulmamış orkideler yetişmektedir Çevre bilimcilerine göre de doğal dokusu bozulmamış Türkiye’nin ender bölgelerinden biridir

Yörede kuluçkaya yatan kuş türleri bulunmaktadır Bunların başında da; erguvan, balıkçıl, saz delicesi, çayır delicesi, leylek, turna, toy, ve kızılbacak, kızıl akbaba, yılan kartalı, doğu atmacası, küçük orman kartalı, kaya kartalı, küçük kartal, doğan ve puhu kuşları gelmektedir