Kurban Kesmek Kimlere Vaciptir?

Kurban kesmek kimlere vaciptir?


Yaklaşan Kurban Bayramı münasebetiyle mü’minler, vaziyetlerini mutlaka bir gözden geçirmeli Kurban kesip kesemeyeceği hususunu netliğe kavuşturmalıdır Elbette kurbanı zengin Müslümanlar kesecektir; ancak, bu zenginliğin ölçüsü nedir? Bunu bilmemiz lâzım


Kurban kesmek; kurban bayramı günlerinde hür, mukim (seferî olmayan), akıllı ve büluğ çağına erişmiş, Müslüman ve aslî ihtiyaçları ile borçlarından başka –üreyen olsun olmasın– en az 200 dirhem (560 gr) gümüş veya yaklaşık 85 gram altın ya da bunun değerinde paraya yahut mala sahip bulunan kimselere yani sadaka-i fıtır vermekle mükellef bulunanlara vaciptir Zekâtta olduğu gibi bunun üzerinden belirli bir zaman geçmiş olması gerekmez Bu miktarın sadece kurban günlerinde elde bulunması yeterli görülür Bir başka ifadeyle; kurban için zenginin serveti üzerinden sene geçmesi şart değildir Bayramın üç gününden birinde kurban kesecek maddî imkân eline geçen Müslümana, hemen o gün kurban kesmek vâcip olur Zekâtla kurban arasındaki farklardan biri budur Aslında bu mevzuda sözü uzatmaya gerek yok Kısaca diyebiliriz ki; borcu olmayan bir mü’min, kurban kesmesi hâlinde geçimine bir sıkıntı gelmeyecek, normal ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanmayacaksa, kurban kesmeli Hem kendi âile fertlerine, hem de etraftaki konu-komşuya ikrâmda bulunmalıdır Şayet elinde fazladan imkân yoksa, ya da borçlu ise zaten kurbanla mükellef olmaz Ama buna rağmen kıt-kanaat biriktirmek suretiyle elde ettiği mütevâzi imkânlarıyla kurban kesmek isterse, elbette ki kesebilir Böylece çevresine fedâkârlık ve cömertlik örneği sergilemiş, imkân sahibi olduğu halde kurban kesmekten kaçınanları teşvik etmiş olur


Unutulmamalıdır ki; iktisadî vaziyeti müsait olduğu halde kurban almaktan imtina‘ edenleri Resûlüllah (sav) Efendimiz, “Bir kimse mâli bakımdan imkân bulur da kurban kesmezse, sakın bizim namazgâhımıza yaklaşmasın!” (Sünenü Ebî Dâvud ve Nesâî) buyurarak îkaz ve irşad etmişlerdir


Görüldüğü üzere bu hadîs-i şerifte;


1 Kurban kesmeye gücü yeten kimsenin bunu terk etmesi hâlinde cemaatin (topluluğun) içine çıkamayacağı uyarısı ile, bu kötü örnekliğin cezasını tek başına kalarak çekmesi ihtar edilmektedir


2 Hâl böyle olduğuna göre kurbanınızı kesin, namazgâha çıkın, din kardeşlerinizle müşterek sevincinizi paylaşın, ayrı duruma düşmeyin, yoksulları gözetin îkazına kulak verin denilmektedir


Hanefî mezhebine göre kurban vâciptir Kurban kesmekle mükellefiyet için İmâm-ı A‘zam ve İmam Ebû Yûsuf'a (rahımehümallâh) göre akıl ve bülüğ şart değildir O bakımdan zengin olan çocuğun veya mecnunun malından velîsinin kurban kesmesi lâzımdır Bu çocuk veya mecnun, o kurbanın etinden yer, geri kalanı da elbise gibi aynından istifade edecekleri bir şey ile değiştirilebilir (Ö N Bilmen, B İslâm İlm İst 1985, s 410)


Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelîler’e göre ise sünnet-i müekkededir Hanbelîler’e göre, ödeme imkânına sahip olan kimse, borç ederek de olsa, kurban parasını temin edebiliyorsa, kurban kesmeye muktedir sayılır (el-Fıkhu ale’l-Mezâhibi’l-Erbaa)


Hanefîler’e göre aile içinde bulunan fertlerden mâli vaziyeti müsait olan herkesin kendi adına kurbanını kesmesi veya kestirmesi îcap eder Yoksa bir evden bir kişinin kurban kesmesiyle borçtan kurtulmuş olmazlar


Velhâsıl kurban ibâdeti; mü’min için Hak yolunda fedakârlığın bir alâmeti, Allah Teâlâ’nın verdiği nimete karşılık bir şükür ifadesidir Bunun neticesi de, âhirette sevâba ve rızâ-i İlâhi’ye nâiliyet, dünyada ise bir takım felâket ve belâlardan korunup muhâfaza olunmaktır Bu dünyevî ve uhrevî mükâfatlara kavuşabilmek için, kurbanımızı ihmâl etmememiz gerekiyor


KURBANIN RÜKNÜ


Kurbanın rüknü; yani bu ibâdetin tam ve sahih (geçerli) olması için yerine getirilmesi gereken şart, kurbanlık hayvanı boğazlayıp kanını akıtmaktır Bu olmadıkça kurban vecîbesi yerine getirilmiş olmaz


Bu sebeple kurbanlık hayvanın, kesilmeksizin yoksullara tasadduk edilmesi câiz değildir Fakat alınan kurbanlık hayvan, herhangi bir sebeple kesilemeden bayramın üçüncü günü güneş batmış olsa, artık bunun diri olarak tasadduk edilmesi gerekir Çünkü kan akıtma işi, tasadduka intikal etmiş (dönüşmüş) olur Bunun etinden sahibi yiyemez (Ö N Bilmen, B İslâm İlmihâli, s 414, md 35)


HANGİ HAYVANLARDAN KURBAN KESİLEBİLİR?


Kurbanlar yalnız koyun, keçi, deve ve sığır cinsi hayvanlardan kesilebilir Mandalar da sığır nev‘inden sayılır Bunların erkekleri ile dişileri eşittir Bununla birlikte koyun cinsinin erkeğini kurban etmek daha faziletlidir Keçinin erkeği ile dişisi kıymetçe müsâvi olsalar, dişisini kurban etmek daha faziletlidir Yine devenin veya sığırın erkeği ile dişisi et yahut kıymet bakımından aynı olurlarsa, dişisinin kurban kesilmesi daha faziletlidir (el-Kâsânî, Bedâyiu’s-Sanayi‘, 5/69,80; el-Meydanî, el-Lübâb, 3/235; İbn-i Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, 5/226 vd; Zeylâî, et-Tebyîn, 6/7; İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-Kadîr, 8/76; Ö N Bilmen, B İslâm İlm s 410)


Yaban sığırı, geyik gibi yabânî hayvanlar ile tavuk, horoz, kaz gibi evcil hayvanlar kurban edilemezler; tahrîmen mekruhtur Yani bu hayvanlardan herhangi birini kurban niyetiyle kesen kişi, harama yakın bir çirkinlikte iş yapmış olur Çünkü bunda, Mecûsîlere bir benzeyiş vardır (Ö N Bilmen, B İslâm İlm s 411)


Diğer yandan ne Resûlüllah (sav) Efendimiz’den ve ne ashâb-ı kiramdan bunların dışında bir hayvanı kurban ettiklerine dair bir haber de nakledilmemiş Hele de balığın kurban edildiği garâbetine hiçbir devirde rastlanmamıştır


Koyun ve keçi ya birer yaşını bitirmiş bulunmalı veya koyunlar altı aylık olduğu halde birer yaşında imiş gibi gösterişli olmalıdır Sevgili Peygamberimiz (sav) buyurmuşlardır ki, “Koyun cinsinden kurban olarak cezea yeterlidir” (İbn-i Mâce, Edâhî, 7; İ Ahmed b Hanbel, Müsned, 6/368)


“Cezea”, bir yaşını tamamlamış koyun mânâsına geldiği gibi, altı ayını doldurmuş, fakat bir yaşındaki koyunlar kadar gösterişli olan kuzuyu da ifade eder Cezea; sığır nev‘inde üç, deve cinsinde beş yaşına basmış hayvan demektir (eş-Şevkanî, Neylü’l-Evtâr, 4, 350) Bu sebeple deve en az beş yaşını, sığır iki yaşını bitirmiş olunca kurban edilebilir


Bir koyun veya keçi yalnız bir kişi için kurban kesilebilir Bir deve veya sığır ise birden yedi kişi adına kadar kesilebilir Nitekim Hz Câbir'den (ra) şöyle rivâyet edilmiştir: “Hudeybiye’de Resûlüllah (sav) ile birlikte kurban kestik Deveyi de sığırı da yedi kişi için kestik” (Müslim, Hacc, 352) Ancak ortaklardan her birinin Müslüman olup, bu hayvanın yedide birine mâlik bulunması ve kendi hissesini Allah rızâsı için kesecek olması şarttır


KURBANIN HÜKMÜ


Kurban bayramında, Allâh’a yaklaşmak niyetiyle kurban kesmek, Hanefîler’e göre hür, mukim, Müslüman ve zengin olan kimselere vâciptir Zenginden maksat; temel ihtiyaçları dışında üreyici olsun veya olmasın, nisap miktarı mal yahut paraya sahip olmaktır Bu da fitre nisâbıyla aynı olup, üzerinden bir yıl geçmesi şartı da aranmaz Yani bayram sabahı 200 dirhem (560 gram) gümüş veya bunun karşılığı olan para yahut ticaret malına sahip bulunan kimseye kurban kesmek vâcip olur


Hanefîler’in, kurbanın vâcip oluşu hususunda dayandıkları deliller şunlardır: Kur’ân-ı Kerim’de, “Rabbin için namaz kıl, kurban kes” emri, amel bakımından “vücub” ifade eder Çünkü sadece Resûlüllah (sav)’a mahsus olduğu belirtilmeyen emir, ümmetini de içine alır Ancak âyette cemi‘ sîgasının bulunmayışı, delâlette zan meydana getirdiği için kurbanın hükmü farz değil, vâcip derecesindedir Bu âyet-i kerimenin yanında diğer bazı hadîs-i şerifler de kurbanın bu hükmünü kuvvetlendirmektedir Resûlüllah (sav), “Kurban kesiniz Şüphesiz bu, babanız İbrâhim (as)’in sünnetidir” (S İbn-i Mâce, Edâhî, 3) buyurmuştur Burada Peygamber Efendimiz, kurban kesmeyi emretmiştir Mutlak emir sîgası ise, amel bakımından vâcibi ifade eder Keza şu hadîs-i şerif de kurbanın vâcip olduğu hükmünü teyit eder: “Kim genişlik ve imkân bulur da kurban kesmezse, bizim namazgâhımıza yaklaşmasın” (S İbn-i Mâce, Edâhî, 2) Böyle bir tehdit, ancak vâcibin terki hâlinde bahis mevzuu olur Diğer taraftan bazı hadîs-i şeriflerde, kurbanın ümmet için sünnet olduğunun belirtilmesi, vâcip oluşuna mâni teşkil etmez Çünkü sünnet; yol, gidiş mânâlarına da gelir


Kurban kesmek, Hanefîler’in dışındaki üç mezhebe göre müekked sünnettir Gücü yetenin onu terketmesi mekruhtur Şâfiîler’e göre, kurban kesmek, tek başına olan kimse hakkında aynî sünnettir Eğer âile fertleri birden fazla ise kifâî sünnet olur Dolayısıyla âile fertlerinden herhangi birisi bunu yerine getirecek olursa, hepsi için yeterli olur (İbn Kudâme, el-Muğnî, 8, 617)


Şevkânî Muhammed bin Ali rahımehüllah (v 1250/1834), kurbanın sünnet olduğunu kabul edenlerin dayandığı hadîs-i şeriflerin tenkidini yaptıktan sonra şöyle demektedir: Bu hadislerden hiç biri delil olarak ileriye sürülecek kuvvette değildir (Neylü’l-Evtâr, 4, 341 vd)


SEVÂBINI ÖLÜYE BAĞIŞLAMAK ÜZERE KESİLEN KURBAN


Hanefîlere göre bir kimse, kendi parasıyla alıp sevâbını ölmüş bir yakınına veya herhangi bir mü’min kardeşine bağışlamak üzere bayram günlerinde veya sair günlerde kurban kesebilir Kişi, kestiği bu kurbanın etinden kendisi yiyebildiği gibi, başkalarına da verebilir Zira kendi kurbanı gibi hüküm alır, sevabı da bağışlanana gider


Fakat bir kimse vefât eden kişinin, irtihâlinden önceki emri ile, onun adına keseceği kurbanın etinden yiyemez Zira bu, adak hükmündedir, kesen ve yakını yiyemez Bunu tam olarak tasadduk etmesi gerekir (İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, V, 229)


Hâsılı, ebedî âleme göç etmiş mü’minler adına da kurban kesilebilir, sevâbı onlara bağışlanabilir Bunun da bayram günü, yahut da öncesinde kesilmesi hususunda bir ayrı hüküm yoktur Her zaman kesilebilir Nitekim Hunneş (ra)’den şöyle dediği rivâyet edilmiştir: “Hz Ali'yi (ra) iki koç keserken gördüm ve ona, ‘Bunlar nedir?’ diye sordum Hz Ali, ‘Resûlüllah (sav) bana, kendisi için kurban kesmemi vasiyet etmişti; işte ben onları kesiyorum’ dedi” (Ebû Dâvud, Sünen, Edâhî, 2)

Kurban Kesmek Kimlere Vaciptir?

1- Kurban, davar [koyun, keçi], sığır [manda, inek, dana, öküz, boğa] veya deveyi, Kurban bayramının ilk üç gününde, kurban niyeti ile kesmek demektir Kurban, vacib vazifesini yerine getirerek sevaba kavuşmak için kesilir Mukim olan, akıllı, büluğa ermiş, hür ve Müslüman erkeğin ve kadının, ihtiyaç eşyasından fazla nisap miktarı malı veya parası varsa, Kurban bayramı için niyet ederek, belli günlerde, belli bir hayvanı kurban kesmeleri vacib olur
Dinen karı kocadan hangisi zengin ise kurbanı o keser, ikisi zengin ise ikisi de keser, ikisi de fakir ise ikisi de kesmez Fakir kurban kesmek zorunda değildir ama keserse çok sevap olur

Kurban, dünyada vacib vazifesini yerine getirmiş olmak ve ahiretteki sevabına nail olmak için kesilir Babanın, çocuğu için, çocuğun malından da kurban kesmesi gerekmez Deli ile bunak, çocuk hükmündedir Büyük çocuk ve hanımdan izinsiz, onlar adına kurban kesilmez

2- Mukim, akıl-baliğ müslümanın, ihtiyacından fazla nisap miktarı malı veya parası varsa, kurban kesmesi vacib olur Kurban kesmenin vacib olmasında, bayramın üçüncü gününe itibar olunur Bayramın birinci ve ikinci günü, zengin-fakir, mukim-misafir, akıllı-deli, baygın-ayık olmaya bakılmaz Bayramın üçüncü günü nisaba malikse, diğer şartlar da varsa kurban kesmek vacib olur
Demek ki, bayramın ikinci günü de baliğ olmayıp, üçüncü günü büluğa erene, bayramın ilk günü fakirken üçüncü günü zengin olana, bayramın ilk günü seferiyken, üçüncü günü mukim olana, diğer şartlar da varsa, kurban kesmek vacib olur

3- Bayramın ilk günü komada iken, üçüncü günü ayılanın, diğer şartlar da varsa, kurban kesmesi vacib olur Bayramın ikinci günü bayılıp, üçüncü günü güneş battıktan sonra ayılan zenginin kurban kesmesi vacib olmaz

4- Fakir bir kimse, bayramın birinci veya ikinci günü, bir kurban kesse, bayramın üçüncü günü zengin olsa, bir kurban daha kesmesi lazımdır Çünkü üstüne vacib olmadan kesmiştir Ancak, Bezzaziyye gibi muteber eserlerde, sonradan gelen âlimler, “Fakir, bayramın birinci günü kurban kesse, üçüncü günü zengin olsa, tekrar kurban kesmesi gerekmez” demişlerdir

5- Üçüncü günü zengin olacağını bilenin, ilk günü kurban kesmesinde mahzur yoktur

6- Bir zengin, bayramın birinci ve ikinci günü kurban kesmeden ölse, kurban borcu ile ölmüş olmaz

7- Kurban bayramının üçüncü günü fakir olacağını veya sefere çıkacağını bilen kimseye, birinci günü kurban kesmek vacib olmaz Keserse vacib olarak eda etmiş olur

8- Mukim iken, bayramın birinci ve ikinci günü sefere çıkanın, kurban kesmesi vacib olmaz Daha önce kesmişse, vacib sevabı alır Kesmemişse, sefere çıktığı için borç üzerinden düşer

9- Mukim bir zengin, seferdeki bir vekile kurban kestirse, vacib sevabı alır

10- Esir iken, üçüncü günü hür olanın, diğer şartlar da varsa, kurban kesmesi vacib olur Hür iken, bayramın üçüncü günü esir olup, güneş batana kadar esir kalanın kurban kesmesi vacib olmaz

11- Tarlasından aldığı mahsul veya tarlanın, evin, dükkanın [atölyenin, kamyonun] bir senelik kirası, ne kadar çok olursa olsun, bir yıllık ev ihtiyacını veya aylık geliri ve aldığı maaş ve ücret, aylık ihtiyacını ve kul borcunu karşılamayan kimse, imam-ı Muhammed’e göre fakirdir Fetva da böyledir Şeyhayn’a göre zengin sayılır Mülkü olan tarlanın ve bu demirbaş malların değeri, ihtiyacını karşılar ve nisabı da bulursa, bunun kirayı her alışta, bir miktar ayırıp, biriktirerek fıtra vermesi ve kurban keserek büyük sevaba kavuşması gerekir Böyle bir kimse, fıtra vermez ve kurban kesmezse, imam-ı Muhammed’e göre, günahtan kurtulur Tarlasından hiç mahsul almayan, kiraya da veremeyen kimse ve ihtiyacından fazla malı olup da, parası bulunmayan kimse, imam-ı Muhammed’e uyarak, fıtra vermez ve kurban kesmez Verir ve keserse, ikinci ictihada göre, fıtra ve kurban sevabına kavuşur

Aldığı kira ile güç geçinen kişi, nisaba malik ise, para biriktirip, fıtra vermeli ve kurban kesmelidir Etin hepsini kavurma yapıp, birkaç ay et parasından biriktirip gelecek yılın fıtra ve kurban parası olarak saklamalıdır Böylece, fıtra ve kurban sevabından mahrum kalmamalıdır Aile efradı çok olup güç geçinenin, kurbanın etini evinde bırakması müstehaptır