Binbir Gece Masalları

Bu yazı orjinali itibariyle -ki sadece 1-2 kelimesi değişiktir- Tavuk Suyuna Çorba kitabında yayımlanmıştır ve yazarı BARBARA HANCK adında 13 yaşında bir kızdır Bilginize

Binbir Gece Masalları, Çin Hindi’nden başlayıp Hindistan, İran, Irak, Suriye, Mısır ve Anadolu’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada anlatılmış; hükümdarların emriyle yazdırılmış; dilden dile aktarılarak adeta bir kar topu gibi büyümüş engin bir hayalin ürünüdür

İnsanoğlu uçan halıyı, kanatlı atı, karnında doldurduğu hava sayesinde gökyüzünde uçan devi hayal etmeseydi uçağı, helikopteri, uzay mekiğini icat edebilir miydi? Büyücü Magripli, kum tepsisine bakarak Alaaddin’in yeraltından kurtuluşunu görmesi bize fantazi gelebilir Ancak bir düğmeye basmakla dünyanın herhangi bir yerini izlememiz, insanoğlunun geniş hayal gücünün neleri başarabildiğine küçük bir örnek değil midir?

"Dizideki hayattan etkilenen orta sınıf ve yetişkin kadınlar alıyor"

Yasin Topaloğlu (Elips Kitap genel müdürü)
Biz bu kitabı Eylül 2006'da yayınevinin ikinci prestij kitabı olarak basmıştık O dönemde dizi de yoktu Ayda 100 tane satar diye düşünmüşt



ük Ama diziyle birlikte kitap tırmanışa geçti Şu an kitabın dördüncü baskısına gireceğiz Dört baskı daha yapar Birçok yayınevi de "Binbir Gece Masalları" pastasından pay kapmaya çalışıyor
"Binbir Gece" dizisi ve dizinin başrol oyuncusunun isminin Şehrazat olması izleyicinin bu kitapla bir bağlantı kurmasını sağladı Ayrıca dizide kitaba atıflar da yapılıyormuş İşte bu dizi vesilesiyle insanlar "Bunun orijinali ne?" diye sormaya başlayıp kitaba yöneldiler
Dizide modern iş dünyası var, plazalar var Kitapta da klasik Şark kültürünün efsunlu hikayeleri var Demek ki okuyucu bir bahane aramış bu kitabı okumak için
Fiyatı diğer kitaplara oranla çok pahalı Ama kitap birçok online alışveriş sitesinde bir numaraya yükseldi Kitap ucuz olsa, insanlar özeniyor da okuyor deriz
Bu kitabı daha çok 25-40 yaş aralığındaki kadınlar alıyor Dizideki modern hayattan etkilenen özellikle orta sınıf ve yetişkin kadınlar bu kitaba yöneliyor Oranlarsak yüzde 70 kadın, yüzde 30 erkek




"Kitabın satışı dört-beş kat arttı"


Betül Ayşe İşeri (D&R kitap satınalma müdürü)
Özellikle son bir ay içerisinde "Binbir Gece Masalları"na yönelik önemli bir talep artışı var Satışlarda, Kanal D'de yayınlanan "Binbir Gece" adlı dizinin etkisi büyük Bu diziyle birlikte kitabın satış oranında dört-beş kat kadar artış oldu Ama bu talebi, Orhan Pamuk'un Nobel alıp kitaplarının yok satması durumuyla karşılaştıramayız
Pahalı bir kitap olmasına rağmen, kitabı satın alan kitle bu gibi durumlarda fiyat özelliğini ikinci planda tutuyor Fiyatı ne olursa olsun kitabı alıyor Bu tip durumlar okuma alışkanlığını olumlu yönde etkilediğinden sevindirici bir gelişme
Kitabı ağırlıklı olarak genç ve orta yaşlı kadınlar alıyor




"Yılbaşında erkekler sevgililerine bu kitabı hediye etti"

Özgür Topyıldız (İdeefixecom editörü)
Yılbaşında site olarak bazı kitapları ön plana çıkardık Bunlardan biri de "Binbir Gece Masalları"ydı Bu kitap hiç umulmayan bir satış başarısı gösterdi Bunda dizinin etkisi çok büyük Dizinin başlangıcıyla kitabın yeniden piyasaya çıkması denk geldiğinden, durum çok tuhaf da olsa, okuyucular ikisi arasında bir bağ kurdu
Kitap bir hayli pahalı olsa da, bazı yayınevlerinin hiçbir kitabı "Binbir Gece Masalları" kadar satmamıştı Sitenin de en çok satan kitabı halinde Son üç ayda satışlar 250'ye ulaştı Dolayısıyla bu dönemde bu tip içerikli bir kitabın popüler olmasını beklemiyorduk Daha popüler bir içerik beklerdik
Kitabı alanların yüzde 85'i kadın Ama yılbaşı nedeniyle birçok hediye notunda da erkeklerin sevgililerine bu kitabı aldığını gördük En çok sipariş İstanbul başta olmak üzere Adana, Afyon, Amasya ve Ankara'dan geldi

Binbir Gece Masalları (Arapça: كتاب ألف ليلة و ليلة Kitāb 'Alf Layla wa-Layla, Farsça: هزار و یک شب Hazâr-o Yak Šab) Orta Çağ'da kaleme alınmış Orta Doğu kökenli edebi eserdir Şehrazad'ın hükümdar kocasına anlattığı hikâyelerden oluşur

Tarihçe
8 yüzyılda Arap Abbasi Halifesi Harun Reşid zamanında Bağdat önemli bir kozmopolit şehirdi, İran, Çin, Hindistan, Afrika ve Avrupa'dan gelen tüccarlar ile dolup taşmaktaydı Bu dönemde, şehrin kültürel yapısı da gelişmiş, Arap kültürü, özellikle diğer Doğu kültürleriyle harmanlanmıştı Binbir Gece Masalları'ndaki hikâyeler işte bu dönemde, halk hikâyeleri olarak ortaya çıkmıştır Sözle aktarılan bu hikâyeler sonunda tek bir eserde derlenmiştir Hikâyelerin çekirdeğini eski bir Fars (İran) kitabı olan Hazâr Afsâna ('Bin Efsane', Farsça: هزارافسانه) oluşturmuştur 9 yüzyıl dolaylarında hikâyeleri derleyen ve Arapça'ya çevirenin masalcı Ebu abdullah Muhammed el-Gahşigar olduğu söylenir Eserdeki hikâyelerin çerçevesini oluşturan Şehrazad öyküsünün esere 14 yüzyıl dolaylarında katıldığı düşünülmektedir Eser Fransızcaya 1704'te çevrilmiş, ilk modern Arapça derlemesi ise 1835'te Kahire'de yapılmıştır Fransızca'ya 1704'te çevrilmişse de, eserin ve ihtiva ettiği hikâyelerin bir kısmının daha önceden Batı'ya geldiği düşünülmektedir

Konusu
Hikâyeye göre Fars kralı Şehriyar "Hindistan ile Çin" arasındaki bir adada hüküm sürer (eserin daha sonraki biçimlerinde, Şehriyar'ın Hint ve Çin'de egemenlik sürdüğü yazar) Şehriyar karısının kendisini aldattığını öğrenir ve öfkelenir, tüm kadınların sadakatsiz, nankör olduğuna inanmaya başlar Önce karısını öldürtür, sonra da vezirine her gece kendisine yeni bir hanım bulmasını emreder Her gece yeni bir gelin alan Şehriyar, geceyi geçirdikten sonra tan vakti kadınları idam ettirir Bir süre bu böyle devam eder, daha sonra vezirin akıllı kızı Şehrazad bu kötü gidişata son vermek için bir plan kurar ve Şehriyar'ın bir sonraki eşi olmaya aday olur Evlendikleri geceden başlayarak, kardeşi Dünyazad'ın da yardımıyla her gece Şehriyar'a çok güzel ve heyecanlı hikâyeler anlatır Tam şafak vakti geldiğinde, hikâyenin en heyecanlı yerinde anlatmayı keser Hikâyenin sonunu merak eden Şehriyar, ertesi gece devam edebilmesi için, o gecelik Şehrazad'ın idamını erteler Kitabın sonuna kadar, Şehrazad'ın Şehriyar'a anlattığı hikayeler yer alır Sona gelindiğinde, Şehrazad üç erkek çocuğu doğurmuştur ve evlenmelerinin üzerinden uzunca bir süre geçmiştir Kralın kadınlara olan öfkesi ve kötü düşünceleri dinmiş, Şehrazad'ın sadakatine inanmıştır Böylece önceki emrini de kaldırır

Eserde bulunan hikâyeler çeşitlidir; şiir, komedi, trajedi ve alaycı olanlarının yanında, aşk hikâyeleri, tarihi ve dini olanlar da mevcuttur Eserdeki önemli bir nokta da bazılarındaki erotik motiflerdir Bu bölümler, eserin çeşitli yerlerinin zaman zaman sansürlenmesine neden olmuştur Eserde, hayalî veya mitik yer ve karakterlerin yanı sıra gerçek yer ve karakterler de yer alır, çoğu zaman hayalî ve gerçek kişiler, olaylar ve yerler harmanlanmıştır Örneğin, eserdeki birçok hikâyede göze çarpan baş karakter Abbasi Halifesi Harun Reşid'dir

Bazen Şehrazad'ın anlattığı bir hikâyede geçen bir kahramanın kendine has bir hikâyesi ve o hikâyenin de içinde farklı bir hikâye olabilir Böylece eser zengin biçimde farklı tabakalardan oluşur

Popüler kültürü de etkileyen eser, bir bütün olarak ya da içerdiği hikâyeler tek tek filme alınmış, benzer edebi eserlerin yazılmasına ilham kaynağı olmuştur

Farklı basımları
Eserin bir Avrupa dilindeki ilk baskısı, Antoine Galland tarafından yapılmış Fransızca çevirisidir (1704-1717) Bu çeviri eserin daha önce derlenmiş bir Arapça sürümünden yapılmıştır 12 ciltten oluşan bu ilk çeviri, Les Mille et une nuits, contes arabes traduits en français , büyük ihtimalle çevirinin yapıldığı Arapça nüshada bulunmayan fakat çevirmen tarafından bilinen bazı Arapça hikâyeleri de içermekteydi

850 yılı civarında ortaya çıkan Arapça derleme, Alf Layla (Bin Gece) ise büyük ihtimalle, daha önce yazılmış olan Hazar Afsanah (Bin Efsane) isimli Fars eserinin özetlenmiş bir tercümesiydi Eserin günümüzdeki ismi olan Alf Layla wa-Layla (Binbir Gece) ise Orta Çağ'da ortaya çıkmıştır Bu isim büyük ihtimalle sonsuzluk ötesi sayı düşüncesini sembolize etmekteydi, zira o zamanlar Arap matematik çevrelerinde 1000 sayısı kavram olarak sonsuzluğu sembolize ederdi Belki de buradan yola çıkarak, eserdeki tüm hikâyeleri okuyan kişinin delireceğine dair bir efsane ortaya çıkmıştır

Eser geleneksel Fars, Arap ve Hint hikâyelerinin bir derlemesi olarak görülür Fakat, eserde bulunan ünlü hikâyelerden Alaaddin'in Lambası ve Ali Baba ve Kırk Haramiler, eserin Avrupa baskısına Antoine Galland tarafından eklenmiştir Galland bu hikayeleri Halepli, Marunî bir masalcıdan duyduğunu yazmıştır

İngilizce'ye çevirisi Sir Richard Burton tarafından The Arabian Nights olarak yapılmıştır Kendinden evvelkilerden farklı olarak bu çeviri özgün malzemeyi sansürlememiştir İngiltere tarihinin muhafazakâr Victoria döneminde yayımlanmasına rağmen bu çeviri, kaynağında bulunan erotik incelikleri ve cinsel tasvirleri içermektedir Bu çevirinin yanı sıra, daha yakın zamanlarda Fransız doktoru JC Mardrus'un da bir çevirisi vardır Mevcut çevirilerin en doğru ve güzeli olarak değerlenidirilen, Fransa'daki Bibliothèque Nationale'de bulunan 14 yüzyıldan kalma bir Suriye el yazmasından Hüssain Haddawy'nin yaptığı Arapça derlemedir

Televizyon ve sinema
Binbir Gece Masalları'nın televizyon ve sinemaya pek çok uyarlaması yapılmıştır Bunların asıl öykülere olan bağlılığı çok değişkendir Fritz Lang'in 1921 yapımı Der Müde Tod, 1924 Hollywood yapımı (Douglas Fairbanks'ın başrolünde olduğu) The Thief of Baghdad ve onun 1940'daki İngiliz ikinci yapımı, Binbir Gece Masalları'ndan etkilenmişlerdir

Hollywood'un Binbir Gece Masalları'na dayandırılmış ilk konulu filmi 1942 yapımı Arabian Nights'dır Başrollerde Şehrazad rolünde Maria Montez, Ali Ben Ali rolünde Sabu Dastagır ve Harun Reşid rolünde Jon Hall vardır Filmin konusunun Binbir Gece Masalları ile neredeyse hiç ilgisi yoktur Filmde Şehrazat, Halife Harun Reşid'i devirip kardeşiyle evlenmek isteyen bir dansözdür Şehrazadın ilk suikast girişimi başarısızlığa uğrar ve esir olarak satılmasının ardından pek çok macera gelişir Maria Montez ve Jon Hall 1944 yapımı Ali Baba ve Kırk Haramiler'de de rol almışlardır

1980'li yıllarda Şehrazat rolünde Annette Haven ve Şehriyar rolünde John Leslie'nin oynadığı 1001 Erotic Nights, bütçesi milyon doları aşan ilk porno film sayılır

Binbir Gece Masalları'ın en başarılı sinema uyarlaması 1992 Walt Disney yapımı çizgi film Aladdin sayılabilir Filmde Scott Weinger ve Robin Williams seslendirme yapmıştır Bu filmi devam bölümleri ve televizyon serileri izlemiştir

Sinbad'ın yolculukları, televizyon ve sinemaya birkaç kere uyarlanmıştır Bunlardan en sonuncusu, seslendirmesini Brad Pitt ve Catherine Zeta-Jones'un yaptığı 2003 yapımı animasyon Sinbad: Legend of the Seven Seas dir 1958 yapımı The Seventh Voyage of Sinbad en meşhur Sinbad filmi sayılabilir

İngilizce olmayan uyarlamalar arasında çeşitli Hint (Bollywood) yapımları, İtalyan yönetmen Pier Paolo Pasolini'nin 1974 yapımı Il fiore delle mille e una notte'si, ve 1990 yapımı Fransız Les 1001 nuits sayılabilir

Televizyon ve sinema uyarlamaları arasında aslına en sadık kalmış olanı 2000 yılında Amerikan ABC ve İngiliz BBC kanallarında gösterilen Arabian Nights dizisi sayılır Emmy ödülünü alan bu iki bölümlük dizide Şehrazat rolünde Mili Avital, Sahriyar rolünde Dougray Scott oynamıştır

Müzik
Rus bestecisi Nikolai Rimsky-Korsakov, 1888'de Şehrazad adlı eserini tamamlamıştır Parça dört masaldan esinlenmiştir: "Deniz ve Sinbad'in Gemisi", "Kalender Prens", "Genç Prens ve Prenses" ve "Bağdat'ta Şenlik"