Geniş zaman eki

5 Geniş Zaman Eki: "-r" ; "-ar/-er"; "-ır/-ir/-ur/-ür"


Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu olan işin vb geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman tekrarlandığının bildirilmesini sağlar:


Seni ancak ebediyyetler eder istiab

Ağlarım, ağlatamam; hissederim, söyleyemem

Yaş otuz beş! yolun yarısı eder


Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;

Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol


Her duvar, her kovukta şimdi niye

Bir büyük göz niyaz eder, ağlar

"Bitsin artık bu gizli şüphe!" diye?


Bu ek zaman anlamını yitirip yapım eki olarak da kullanılarak sıfat-fiiller yapar; bu sıfat-fiiller de isimleşebilir:


Benzer soruları daha önce cevaplamıştım

Seninki çekilir dert değil

Okur yazar oranı sürekli artıyor


Uyurgezer, uçaksavar, yanardöner, benzerleri


Geniş zamanın olumsuz çekiminde bu ekin kullanımı biraz izah gerektirir Bazı şahıslarda olumsuzluk ekinden sonra geniş zaman eki gelmezken bazılarında da “z” olarak kullanılır:


Gel-i-r-im›gel-me-m ek yok


Gel-i-r-sin›gel-me-z-sin z


Gel-i-r›gel-me-z z


Gel-i-r-iz›gel-me-y-iz ek yok


Gel-i-r-siniz›gel-me-z-siniz z


Gel-i-r-ler›gel-me-z-ler z


Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;

Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol