Cümle Dışı Unsurlar

**Prof. Dr. Sinsi** · 06-21-2012

Cümlenin kuruluşuna katılmayan, yani öğe olmayan ve dolaylı olarak cümlenin anlamına yardımcı olan unsurlardır

Bağlaçlar, ünlemler, ünlem grupları, hitaplar, ara sözler cümle kuruluşunun dışında kalan unsurlardır

Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor

Lâkin vatandan ayrılışın ıztırabı zor

Şair, sen üzüldükçe ve öldükçe yaşarsın

Ulu mabet, seni ancak bu sabah anlıyorum

Neden böyle düşman görünürsünüz

Yıllar yılı dost bildiğim aynalar

Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul

Varsın sonunda bizzat yarattığımız bu eser bizi inkâr etsin

Bahçeye indim, fakat çiçeklerin eski kokusunu alamadım

*Yardımcı ve açıklayıcı bir öğe olarak cümlenin içine giren ve çıkarılması cümlenin anlamında eksiklik ya da bozulma meydana getirmeyen sözlere ara söz denir

Ara söz bir kelime, kelime grubu veya cümle hâlinde olabilir

Bu konuda kararlı olduktan sonra –geç karar vermiş olsan da- başarıya ulaşırsın

Dün Ali amcalara, eski komşumuza, gittik

]Ara söz, iki virgül arasında, parantez içinde ya da iki kısa çizgi arasında verilir

“ki” ile de bağlanabilir

Başımın ağrısı yazları –sıcaklardan olmalı- daha da artar

Arka sıradakilerden biri, gözlüklü olanı, bir soru sordu

Kalıcı konutları bu yıl sonuna kadar –geçen seneki lâf- yetiştireceklermiş

Çıkmamız gereken uygar milletler seviyesini –ki bu seviyeye hâlâ çok uzağız-

Mustafa Kemal hedef olarak göstermişti bize

]Cümlede herhangi bir öğenin açıklayıcısı ve açıkladığı öğe ile aynı görevde olabilir

Arka sıradakilerden biri, gözlüklü olanı, bir soru sordu

Özneyi

Dün Ali amcalara, eski komşumuza, gittik

Dolaylı tümleci

Doğup, büyüdüğü yerleri, memleketini, çok özlemişti

Nesneyi

Onu dün akşama doğru, saat beş gibi, Kızılay’da gördüm

Zarf tümlecini

]Cümlenin herhangi bir öğesi olmaksızın da kullanılabilir

Bu işi 2000 sununa kadar bitireceklerini –inanılacak gibi değil- söylüyorlar

Bu adam, seni temin ederim, sahtekârın biridir

Cihan yıkılsa, emin ol, bu cephe sarsılmaz

]Cümlenin herhangi bir yerinde bulunabilirler

Ruhumun senden, İlâhî, şudur ancak emeli

Şu kopan fırtına Türk ordusudur ya Rabbi

Evet, her şey bende gizli bir düğüm

06-21-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Cümle Dışı Unsurlar Cümlenin kuruluşuna katılmayan, yani öğe olmayan ve dolaylı olarak cümlenin anlamına yardımcı olan unsurlardır Bağlaçlar, ünlemler, ünlem grupları, hitaplar, ara sözler cümle kuruluşunun dışında kalan unsurlardır Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor Lâkin vatandan ayrılışın ıztırabı zor Şair, sen üzüldükçe ve öldükçe yaşarsın Ulu mabet, seni ancak bu sabah anlıyorum Neden böyle düşman görünürsünüz Yıllar yılı dost bildiğim aynalar Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul Varsın sonunda bizzat yarattığımız bu eser bizi inkâr etsin Bahçeye indim, fakat çiçeklerin eski kokusunu alamadım *Yardımcı ve açıklayıcı bir öğe olarak cümlenin içine giren ve çıkarılması cümlenin anlamında eksiklik ya da bozulma meydana getirmeyen sözlere ara söz denir Ara söz bir kelime, kelime grubu veya cümle hâlinde olabilir Bu konuda kararlı olduktan sonra –geç karar vermiş olsan da- başarıya ulaşırsın Dün Ali amcalara, eski komşumuza, gittik ]Ara söz, iki virgül arasında, parantez içinde ya da iki kısa çizgi arasında verilir “ki” ile de bağlanabilir Başımın ağrısı yazları –sıcaklardan olmalı- daha da artar Arka sıradakilerden biri, gözlüklü olanı, bir soru sordu Kalıcı konutları bu yıl sonuna kadar –geçen seneki lâf- yetiştireceklermiş Çıkmamız gereken uygar milletler seviyesini –ki bu seviyeye hâlâ çok uzağız- Mustafa Kemal hedef olarak göstermişti bize ]Cümlede herhangi bir öğenin açıklayıcısı ve açıkladığı öğe ile aynı görevde olabilir Arka sıradakilerden biri, gözlüklü olanı, bir soru sordu Özneyi Dün Ali amcalara, eski komşumuza, gittik Dolaylı tümleci Doğup, büyüdüğü yerleri, memleketini, çok özlemişti Nesneyi Onu dün akşama doğru, saat beş gibi, Kızılay’da gördüm Zarf tümlecini ]Cümlenin herhangi bir öğesi olmaksızın da kullanılabilir Bu işi 2000 sununa kadar bitireceklerini –inanılacak gibi değil- söylüyorlar Bu adam, seni temin ederim, sahtekârın biridir Cihan yıkılsa, emin ol, bu cephe sarsılmaz ]Cümlenin herhangi bir yerinde bulunabilirler Ruhumun senden, İlâhî, şudur ancak emeli Şu kopan fırtına Türk ordusudur ya Rabbi Evet, her şey bende gizli bir düğüm