Stanley Kubrick ( 1928)- (1999)

(1928 New York-1999 Hertfordshire / İngiltere)


ABD'li sinema yönetmeni


Sinemaya yeni ve eşsiz boyutlar getiren bir usta Filmlerinin herşeyi ile ilgilenen ve en iyisi olması için gerekirse filmini iki veya üç yılda çekmekten kaçınmayan bir mükemmelliyetçi Her filminde özgün ve etkileyici olabilen bir sinema dehası Kendi üslubunu oluşturmuş,hiçbir kategoriye dahil edilemeyen bir üstad


Genç yaşında fotoğrafçılıktaki yeteneğiyle dikkat çekti Daha 14 yaşındayken bir fotoğrafını ünlü "Look" dergisine satmayı başardı 17 yaşında bu ünlü derginin foto muhabiri olmuştu Kubrick,fotoğrafçılıkla tatmin olmadı ve istifa etti 1950 yılında bir boksörü anlatan "Day Of The Fight" adlı kısa bir belgeselle ilk yönetmenlik denemesini gerçekleştirdi Bunu, iki kısa film daha izledi 1953 yılında ailesi ve arkadaşları tarafından finanse edilen ilk uzun metrajlı filmi "Fear and Desire"ı çekti Bu filmde düşman hatlarının arkasına düşen bir grup askerin yaşam mücadelesini anlattı Bu yapıtında,daha sonraki filmlerinin çoğunda işleyeceği, "düşman bir dünyada maddi ve manevi temelleri elinden alınan insanın kendisini anlayabilmek için verdiği mücadele" konusu belirgin bir şekilde görülür "Killer's Kiss"(1955) ve klasik bir soygun filmi olan "The Killing"le (1956) Hollywood'un dikkatini çekti1957 yılında Kirk Douglas'ın başrolünde olduğu "Zafer Yolları(Paths Of Glory)" filmiyle ilk başyapıtını ortaya çıkarmış oldu Sinema tarihinin en başarılı savaş karşıtı filmlerinden olan bu yapıt,Birinci Dünya Savaşı sırasında,Fransız ordusunda görevli üç erin,akılsızca bir saldırının bozguna dönüşmesinden dolayı günah keçisi ilan edilip,idam edilmesini konu alıyorduCephe gerisindeki subayların terfi edebilmek için,binlerce askeri acımasızca ölüme göndermesini,Kubrick ustaca gözler önüne serdiÖzellikle askerlik sistemini sert bir şekilde sorgulayan film,Fransa'da yasaklandı ve 1970'lere kadar gösterilemedi(Tahmin edileceği gibi film,Türkiye'de de yasaklandı ve ülkeye bile sokulmadı)


1960 yılında,Kirk Douglas'ın ısrarıyla yönetmenliğini kabul ettiği "Spartacus" filmini çevirdiHollywood sistemi yüzünden her zamankinin aksine senaryosu ve son biçimi üzerinde etkili olamadığı tek filmidirBuna rağmen özgünlüğünü koruyabilen Kubrick,dev oyuncu kadrosunun(Kirk Douglas,Tony Curtis,Jean Simmons,Laurence Olivier,Charles Laughton,Peter Ustinov) yardımıyla da sinema tarihinin en kaliteli "üstün yapım"larından birine imza attı 1961 yılında, Marlon Brando'nun başrolünde olduğu "Tek Gözlü Jack" filmini çevirmeye başladıysa da Brando'nun kaprislerine dayanamayıp çekimleri yarıda bıraktıBrando yönetmenliği de üstlenerek filmi tamamladı Vladimir Nabokov'un ünlü ve olay kitabı "Lolita"yı perdeye aktarma cesaretini gösterdi(1962) James Mason ve Sue Lyon'un başarılı performansları,içerdiği o zaman için hayli cüretkar sahneleri ve tabi Kubrick'in usta yönetimiyle film, sinema tarihinin en sansasyonel ve unutulmaz filmlerinden biri olduAncak film, konusu ve bazı sahneleri yüzünden büyük tepkiler aldı ve gösteriminde engellerle karşılaştıBunun üzerine Kubrick, İngiltere'ye gitti ve sonraki bütün filmlerini bu ülkede çevirdiBu ülkeye gidene kadar usta ama klasik uslupta bir sinemacı sayılan Kubrick,bu ikinci döneminde bir sinema dehası olarak kabul edilmesini sağlayan filmlerini çekecektir Bu dönemin ilk filmi ve başyapıtı "DrStrangelove"dır(1964)Dünyayı,atom bombası atarak yok etmekle tehdit eden çılgın bir eski nazi bilimadamının neden olduğu karmaşayı anlatan film;soğuk savaş dönemini,silahlanma yarışını, militarizmi,beceriksiz politikacıları keskin ve ürkütücü bir şekilde hicveder Peter Sellers'ın muhteşem performasının da katkısıyla(üç kişiyi canlandırmıştır) Film hem eleştirmenler hem de seyirci tarafından çok beğenildiKubrick,yönetmen ve senaryo dallarında oscara aday olduFilm de en iyi film dalında aday gösterildi


1968 yılında, sinema tarihinin gelmiş geçmiş en iyi "bilim-kurgu"filmi olarak kabul edilen "2001-Uzay Yolu Macerası"nı, yaklaşık üç yıllık bir hazırlık dönemi sonunda gerçekleştirdiÖzel efektleri o güne dek görülmemiş bir başarıyla kullandı(Bu sayede,tek oscarı olan,En İyi Özel Efekt Oscarı'nı kazandı) Arthur CClarke'ın kitabından yola çıkarak birlikte hazırladıkları senaryoyla çekilen film; İnsanlığın gelecekteki yaşayışı,teknoloji karşısındaki konumu, evrenin sırlarına vakıf olup olamayacağı konularına özgün ve felsefi bir bakış açısı getiriyordu Görkemli bir sinematik anlatıma sahip olan film,Kubrick'e yeni oscar adaylıkları ve artan bir hayran kitlesi kazandırdı


Yönetmenin bir diğer başyapıtı 1971 yılındaki "Otomatik Portakal(A Clockwork Orange) filmi olduAnthony Burgess'in aynı isimli romanından uyarlanan filmde bir grup genç serserinin topluma karşı uyguladıkları şiddet ve buna karşılık toplum ve devletin de onlara daha da büyük bir şiddet uygulayarak onları pasifize etmeleri anlatılıyorduGünümüz toplumlarının içine saplandığı şiddet batağına dikkat çeken film,seyirciyi şok eden vahşet ve seks sahneleriyle(tecavüz dahil) büyük yankı uyandırdı ve birçok ülkede yasaklandıKubrick,Oscarlara aday oldu ama kazanamadı


1975 yılında önceki filmlerine nazaran,konusu ve anlatımı açısından klasik ve suya sabuna dokunmayan bir film olan "Barry Lyndon"ı yönetti18yüzyıl İngiltere'sinde,İrlandalı bir serüvencinin soylular arasındaki maceralarını anlatan bir roman uyarlaması olan film,özellikle teknik açıdan çok etkileyicidirFilmin gerçekçi olması için Kubrick, çekimleri mum ışığında ve kendi geliştirdiği özel kameralarla gerçekleştirdi Bu filmde, Kubrick için anlatılan konu değil, anlatmanın kendisi önem kazanmıştı Film dört dalda oscar kazandı ama Kubrick yine eli boş dönüyordu


1980 yılında,Stephen King'in korku romanından uyarlanan "Shining" filmini çektiJack Nicholson ve Shelley Duvall'ın başrollerinde olduğu bu yapıtında,sakin sakin romanını yazmak için ailesiyle ıssız bir otele taşınan eski bir öğretmenin zamanla aklını oynatarak,ailesini öldürmeye kalkmasını yine kendine özgü bir üslupla anlattıSeyircileri ve eleştirmenleri ikiye bölen film,romanın yazarı Stephen King tarafından beğenilmedi


Yedi yıllık bir aradan sonra bir diğer savaş karşıtı filmi olan "Full Metal Jacket"ı yönetti(1987) İnsanların savaş makineleri ve katil düzeyine düşürülmelerini vurgulamak için karakterlerin isimlerini özellikle belirtmediGörünüşte Vietnam'ı konu alan filmde,mekanların isimleri de belirtilmiyorduİlk bölümünde,askerlerin eğitimi,ikinci bölümünde savaşa sürülmeleri,vahşi ve anlamsız öldürme olaylarını anlatan film,Kubrick'i bir kez daha gündeme getirdi


Son filmi "Eyes Wide Shut" (1999) olduÇekimleri 2 yıldan fazla süren filmde, Evli bir çiftin öyküsü etrafında cinsel hayatın bir irdelemesini yaptıTom Cruise ve Nicole Kidman çiftinin başrollerinde oynadıkları film,özellikle erotik sahneleri yüzünden çok konuşuldu ama fazla beğeni toplamadı


Kubrick,film gösterime girmeden uykusunda geçirdiği bir kalp krizi sonucu hayatını kaybettiGerçekleştirme fırsatı bulamadığı "AI-(Yapay Zeka)" adlı fütüristik film projesi ise şu sıralarda Steven Spielberg tarafından filme alınıyor