İşlev

İşlev


İŞLEV

1 Somut ya da soyut bir öğenin bir bütün içindeki görevi, bir aygıtın kullanılış amacı, bir şeyin etkinliği, görevi, yararı; yapılış, varoluş amacı; fonksiyon: Motorda bujilerin işlevi nedir? Çeşitli işlevleri olan bir mutfak aleti Bir romanda betimlemelerin işlevi

—2 Bir kimsenin bir grup içinde üstlendiği görev, etkinlik: Çağdaş toplumda sanatçının işlevi nedir?

—Antropol ve Topbil Bir toplum içinde kimi bireylerin ortaklaşa oynadıkları rol (Böylece, dinsel İşlevlerin, avcılık, toplayıcılık, vb gibi bazı iktisadi işlevlerin çözümlemesi yapılmıştır, işlevselci düşünürler, toplumsal sistemin çözümlenmesinde, işlevlerin birbirinden ayrılamıyacağı görüşündedirler)

—Bilş Programlamada, bir mantık ya da matematik deyiminde adı geçtiğinde, derleyici tarafından çağırılan alt-program

—Biyol Bir organ ya da organ toplulu-ğunca gerçekleştirilen ve aynı sonucu sağlayan işlemlerin tümü (beslenme işlevleri, ilişki işlevleri, üreme işlevleri, vb) [Bk ansikl böl]

—Dilbil Cümlenin dilbilgisel yapısı içinde bir dilsel öğenin yerine getirdiği görev, ("işlev", sözcüğün cümle içindeki sözdizimsel kullanımını değil de, biçimbilimsel görünüşünü belirten "tür "le karşıtlaşır; böylece cümlenin temel bağıntılarını belirleyen özne işleviyle yüklem işlevinden ve anlamı kesinleyen ya da sınırlayan tümleç işlevlerinden [nesne, koşul tümleçleri] söz edilir) plosematikte, bir metnin ya da dizgenin iki terimi arasındaki bağımlılık ilişkisi (Bu anlam, matematiksel anlama yakındır) !|D/fee/ işlev, üretilmeleri sırasında sözcelere yüklenen çeşitli amaçlara verilen ad (Bk ansikl böl)

—Kim Bir bileşik grubunda görülen ortak özelliklerin tümü; bu özellikler, sözko-nusu bileşiklerde bulunan ve işlevsel grup adı verilen belli atom gruplarından kaynaklanır (Bk ansikl böl)

—Patol işlev bozukluğu, bir organda muayene ile hiçbir anormallik saptanamadı-ğı halde o organın anormal çalıştığını gösteren belirti (öksürük, ishal, kabızlık, vb), (işlev bozukluğu kavramı, organik bozukluk kavramıyla karşıttır; organik bozukluk varsa muayene sonucunda muhakkak bir lezyon bulunur)

—Siyas bil iktidarın görevlerinden her biri (Klasik çözümlemeye göre devletin üç işlevi vardır: yasama, yürütme, yargı Devletin işlevleri bunlarla sınırlı değildir; bunların yanı sıra, hükümet işlevi, yönlendirme işlevi, yönetim işlevi, vb'den de söz edilir)

—ANSİKL Biyol Bir hayvan soluk alır, soğurur, sindirir, özümler, dışkı çıkartır, uyarıları algılar ve hareket eder; hayatın devamını sağlayan bu çeşitli etkinlik belirtileri, temel işlevlere özgüdür: solunum, sindirim, boşaltım işlevleri, vb Bir işlevi sağlamakta birçok organ birlikte görev alabilir Belli bir işlevle organların tümü bir aygıt sayılır Sindirim işlevi sindirim aygıtınca, solunum işlevi solunum aygıtınca sağlanır Aygıt ile işlev arasındaki ilişki fizyolojiktir, yapı özdeşliğini gerektirmez; solunum aygıtları, yaşam tarzına göre (karada ya da suda yaşama), farklı yapıdadır

Başlıca işlevler şöyle sıralanabilir:

1 beslenme işlevleri, genel beslenme süreçlerini sağlar: sindirim, soğurma, dolaşım, solunum ve boşaltım; bu işlevleri, sindirim aygıtı ve bezleri, dolaşım aygıtı, solunum aygıtı ve boşaltım aygıtı yerine getirir;

2 ilişki işlevleri, bireyin dış ortamla ilişkisini sağlar; ona dış uyarıları algılayıp (ruhsal ve duyusal işlevler) gerektiğinde bunlara kas-larca yerine getirilen devimsel tepkilerle karşılık verme olanağı verir Bu işlevler sinir aygıtıyla (sinir sistemi ve duyu organları) ve kas-kemik-eklem aygıtlarıyla sağlanır;

3 üreme işlevleri, cinsel organlar ve ek-lentilerince gerçekleştirilir;

4 bağıntı işlevleri (dokular ve organlar arasında), nörovejetatif sistem ve içsalgı bezlerince sağlanır Çeşitli aygıtlar özerk olsalar da işlevlerinde sıkı bir bağıntı vardır işlevlerin tümü uyumlu ve eşgüdümlü bir bütün oluşturur;

5 düzenleme işlevleri, en gelişmiş hayvanlarda, iç ortamı (kan) çevreden kaynaklanan değişikliklere karşı koruyarak, sabit tutan işlevlerdir (- Yeşil bitkilerde onlara özgü bir klorofil işlevi vardır ki, sonucu fotosentez*dir Ûte yandan, bitkiler, hayvanlarda da bulunan tüm beslenme ve üreme işlevlerini, onlardan tamamen farklı organlarla yerine getirirler; ilişki, bağıntı ve düzenleme işlevleri ya körelmiştir ya da hiç yoktur, ama hareketten yoksun değildirler

—Dilbil Dilsel işlev Bu kavram Prag okulu tezleriyle değer kazandı Dilin amacının her şeyden önce bilgi iletmek olduğu kabul edilirse, temel işlevi de iletişim işlevidir (göndergesel ya da bilişsel de denilir); bu, temel bir işlevdir, çünkü dilin dü-zenlenimini, dilsel birimlerin niteliklerini ve birçok artsüremll olguyu da yönlendirir Bununla birlikte, iletişimin özelliklerine göre, ayrı bildiri türleri, dolayısıyla ayrı dilsel işlevler saptamak yararlı olabilir Örneğin ruhbilimci K Bühler, bir gösterim işlevi (sözcenin dildışı evrenle bağıntısı), anlatım İşlevi (bildiriyi yayınlayanla bağıntı) ve çağrı İşlevi (alıcıyla bağıntı) ayırt eder

R Jakobson kibernetik uzmanlarının belirlediği gibi genel iletişim süreci üstüne kurulu ve daha gelişmiş bir sınıflandırma önerir; her iletişim edimi için altı etken gerekir: bir bildiri'yi bir gönderilen'e yollayan bir gönderen, bir bağlam (ya da gönderge), gönderilen ve gönderenin ortak paylaştığı bir kod, bilgi iletişimini sağlayan ve sürdüren bir ilişki (ya da oluk) Böylelikle de bildiriyi bağlama yerleştiren göndergesel işlev (düzanlamsal ya da bilişsel işlev) [Köpek bir hayvandır]-, bildiriyi gönderici ya da dinleyici üstünde odak-laştıran coşku işlevi (YazıkI yağmur yağıyor!); bildiriyi gönderilen üstünde odaklaş-tıran çağrı işlevi (Buraya gel!) ayırt eder; ilişki işlevi, bildiriyi ilişki noktası üstünde odaklaştırır (Alo, kapamayın); üstdil işlevi de bildiriyi kod üstünde odaklaştırır (Ona gördüm denmez, onu gördüm denir); son olarak da şiirsel işlev, doğrudan doğruya bildirinin kendisi üstünde odaklaşır

—Kim Son derece genel olan ve dönemsel sınıflandırmadaki hemen tüm elementlerden türemiş bileşikleri kapsayan asit, baz ve tuz işlevleri bir yana bırakılırsa, işlev kavramının özellikle organik kimyada büyük bir önemi vardır; çünkü bu kavram, bir molekülde kimi atom gruplarının varlığına bağlı olarak belli kimyasal özelliklerin bulunduğunu gösterir
Nitekim bir moleküldeki karboksilik asit işlevi, işlevsel bir —CO—OH grubunun varlığına bağlıdır; aynı şekilde birincil amin işlevi, işlevsel bir —NH2 grubunun varlığını gösterir Organik kimyada karboksilik asit, alkol, aldehit, amit, amin, keton, ester, eter, hidrokarbon, nitril, fenol vb gibi pek çok işlev vardır