Pire - Hakkında Bilgiler

Pire (Siphonaptera)



Elektron mikroskobunda bir pire

Pire Siphonaptera takımını oluşturan kanatsız küçük kan emici 1600 dolayında böcek türüne verilen genel bir addır Tropik astropik ve ılıman bölgelerden kutup bölgelerine kadar yayılmış olan bu böcekler özelleşmiş vücut yapıları sayesinde memelilerin ve kuşların derisine tutunarak kanlarını emer konakları arasında yer değiştirirken son derece tehlikeli hastalıkları da bulaştırabilir Vebanın insanlara bulaşmasında baş rolü oynayan keme piresi (Xenopsylla cheopis) ve akrabaları ortaçağda Avrupa nüfusunun yaklaşık dörtte birinin ölümünden sorumludur Pireler dış parazitlerdir Memelilerin ve kuşların kanlarını emerek yaşamlarını sürdürürler Boyları 15 milimetreden 33 milimetreye kadar değişiklik gösterir Hızlı hareket edebilen genelde koyu renkli canlılardır Genellikle köpek kedi insan tavşan ve kümes hayvanlarında bulunurlar ve ısırdıkları yerleri uyuşturmak için kullandıkları salgı kaşınıtı yaratır Alerjik reaksiyon gösterildiği takdirde deride kızarıklıklar oluşur Taşıdıkları Yersinia pestis adlı (bakteri) insanlara bulaştığında ölümcül hıyarcıklı veba hastalığı meydana gelebilir

Pire üç çift güçlü bacağının yardımıyla gövde uzunluğunun 200 katı uzaklığa sıçrayabilir Erişkin pirelerin uzunluğu 1-10 mm arasında değişir

Bilimsel Sınıflandırma

* Alem: Animalia

o Şube: Arthropoda

+ Sınıf: Insecta

# Familya:

* Tungidae
* Pulicidae
* Coptopsyllidae
* Vermipsyllidae
* Rhopalopsyllidae
* Hypsophthalmidae
* Stephanocircidae
* Pygiopsyllidae
* Hystrichopsyllidae
* Leptopsyllidae
* Ischnopsyllidae
* Ceratophyllidae
* Amphipsyllidae
* Malacopsyllidae
* Dolichopsyllidae
* Ctenopsyllidae

Pireler küçük kanatsız koyu kahverengi ve kan emici böceklerdir Bir pire üç çift güçlü bacağının yardımıyla gövde uzunluğunun 200 katı uzaklığa sıçrayabilir Küçük ve yuvarlak başında yer alan ağız parçalarıyla üzerinde yaşadığı memelilerin ve kuşların derisini delip kanını emer Gövdesi yanlardan iyice yassılaşmıştır Başının gerisinde ve gövdesinde sıralar halinde dikensi çıkıntılar bulunur Gövdesinin biçimi sayesinde üzerinde yaşadığı hayvanın kılları ya da tüyleri arasında çok hızlı hareket edebilir Gövdesindeki arkaya yatık çıkıntılar ise geriye doğru kaymasını engeller
Dişi pireler yumurtalarını üstünde yaşadıkları canlıların kılları arasına ya da yaşadıkları çevredeki pislik ve artıklarla dolu korunaklı yarık çatlaklara bırakır Böylece yumurtadan çıkan larvalar besin sıkıntısı çekmez Larvalar çok küçük ve beyaz tırtıllara benzer Yeterince beslenen larvalar bir tırtıl gibi çevrelerine koza örüp pupa evresine girer Kozadan erişkin biçimini alarak çıkan pire artık kan emerek beslenmeye hazır bir asalaktır

Pireler memeliler ve kuşların asalağıdır Asalağın üstünde yaşadığı canlılara "konak" denir ve pirelerin birçok türü belli bir konakta yaşamayı yeğler Örneğin Latince bilimsel adı Pulex irritans olan insan piresinin başlıca konağı insandır Ama pireler sık sık bir konaktan öbürüne geçer ve etçil hayvanlar genellikle avladıkları hayvanlardan pire de alırlar

Pireler bir konaktan öbürüne kolayca geçebildiklerinden ve kan emerek beslendiklerinden hasta olanlardan sağlıklı olanlara mikrop taşıyan tehlikeli hayvanlardır Ortaçağda milyonlarca insanın ölmesine yol açan hıyarcık vebasının lağım faresi olarak da bilinen kemelerin üzerinde yaşayan pirelerin ısırığıyla insanlara bulaştığı anlaşılmıştır Kemelerin sayısı bir ölçüde azalmış olduğundan hıyarcık vebasına günümüzde ender olarak rastlanmaktadır Ayrıca pireler tifüs ile tularemi ya da tavşan vebası adlarıyla tanınan hastalıklara yol açan mikropların taşıyıcıları arasındadır Sayısı 1600'ü bulan pire türlerinden yalnızca küçük bir bölümü gerçekten tehlikelidir Ama özellikle sıcak ülkelerde yaşayan bazı türler kan emdikleri konakların derisini tehlikeli biçimde örseleyerek şiddetli ağrılara neden olur ve açtıkları yaralar çeşitli mikropların vücuda girmesi için uygun bir ortam yaratır

Pire- Kan Emici Böcekler

Pireler küçük, kanatsız, koyu kahverengi ve kan emici böceklerdir Bir pire üç çift güçlü bacağının yardımıyla gövde uzunluğunun 200 katı uzaklığa sıçrayabilir Küçük ve yuvarlak başında yer alan ağız parçalarıyla, üzerinde yaşadığı memelilerin ve kuşların derisini delip kanını emer Gövdesi yanlardan iyice yassılaşmıştır Başının gerisinde ve gövdesinde sıralar halinde dikensi çıkıntılar bulunur Gövdesinin biçimi sayesinde üzerinde yaşadığı hayvanın kılları ya da tüyleri arasında çok hızlı hareket edebilir Gövdesindeki arkaya yatık çıkıntılar ise geriye doğru kaymasını engeller


Dişi pireler yumurtalarını üstünde yaşadıkları canlıların kılları arasına ya da yaşadıkları çevredeki, pislik ve artıklarla dolu korunaklı yarık çatlaklara bırakır Böylece yumurtadan çıkan larvalar besin sıkıntısı çekmez Larvalar çok küçük ve beyaz tırtıllara benzer Yeterince beslenen larvalar bir tırtıl gibi çevrelerine koza örüp pupa evresine girer Kozadan erişkin biçimini alarak çıkan pire artık kan emerek beslenmeye hazır bir asalaktır

Pireler memeliler ve kuşların asalağıdır Asalağın üstünde yaşadığı canlılara "konak" denir ve pirelerin birçok türü belli bir konakta yaşamayı yeğler Örneğin Latince bilimsel adı Pulex irritans olan insan piresinin başlıca konağı insandır Ama pireler sık sık bir konaktan öbürüne geçer ve etçil hayvanlar genellikle avladıkları hayvanlardan pire de alırlar

Pireler bir konaktan öbürüne kolayca geçebildiklerinden ve kan emerek beslendiklerinden, hasta olanlardan sağlıklı olanlara mikrop taşıyan tehlikeli hayvanlardır Ortaçağda milyonlarca insanın ölmesine yol açan hıyarcık vebasının lağım faresi olarak da bilinen kemelerin üzerinde yaşayan pirelerin ısırığıyla insanlara bulaştığı anlaşılmıştır {bak Veba) Kemelerin sayısı bir ölçüde azalmış olduğundan hıyarcık vebasına günümüzde ender olarak rastlanmaktadır:

Ayrıca pireler tifüs ile tularemi ya da tavşan vebası adlarıyla tanınan hastalıklara yol açan mikropların taşıyıcıları arasındadır Sayısı 1600'ü bulan pire türlerinden yalnızca küçük bir bölümü gerçekten tehlikelidir Ama özellikle sıcak ülkelerde yaşayan bazı türler kan emdikleri konakların derisini tehlikeli biçimde örseleyerek şiddetli ağrılara neden olur ve açtıkları yaralar çeşitli mikropların vücuda girmesi için uygun bir ortam yaratır

Canlı dostlarımızdan birisi olan pire vucut yapısının ufaklığına karşın olağan üstü bir tasarıma sahiptirHiç düşündünüzmü ” Bir pire nasıl oluyorda kendi vücudunun 30 – 40 katı yuksekliğe sıçrayabiliyor ? “Bu sorunun cevabını pirenin anatomisini inceleyerek vermeye çalışalım


Belkide herkese itici gelen bu hayvan aslında bir muhendislik harikasıdırBir pire kuvvetli bir biçimde sıçradığı vakit 30-40 cm uzağa gidebilirBunu ise bacaklarındaki özel bir sisteme borçludur


Şaşırtıcı olan bulgu ise, sıçramasindaki asıl etmenin bacak kaslarında değil, bacaklara bağlı potansiyel bir yay siteminde olduğudurBu sistem tıpkı bir sapan gibi çalışır Bir miktar enerjiyi depo eden bu esnek sistem depoladığı potansiyel enerjiyi aniden bacaklara aktarırBacaklara aktarılan bu kinetik enerji sadece %5 lik bir kayıpla pirenin olağan üstü bir yuksekliğe sıçramasına neden olur


Şu an insanlar tarafından üstün teknolojiyle üretilen yay,lastik vb maddeler bile depoladıkları enerjiyi ancak %15 lik bir kayıpla kinetik enerjiye çevirebilmektedirFakat bu kayıp pirenin bacaklarındaki sistemde %5 tirBu derece muthiş bir tasarıma sahip bir pire boyunun 80 – 100 katı yüksekliğe kadar rahatça sıçrayabilir Pire kendinden 100 kat yükseğe sıçradıktan sonra büyük bir hızla yere düşerBuna rağmen vücüdünda hiçbir zarar meydana gelmezÇünki vücudunda iskelet sistemi yerine pamuk gibi yumuşak tabakalar bulunurÖrneğin böceklerin sert kabuklarına karşın pirelerin kabukları oldukca yumuşak bir yapıya sahiptirBu yapı şiddetli darbeleri emerek pirenin hasar görmesini engeller