İlkel Toplumlar

İlkel toplumlar


Antropologların basit kültürel oluşumları ‘ilkel’ olarak adlandırmaları, o toplumları küçük düşürmek amacı taşımaz’İlkel’ kelimesi,incelenen toplumun sosyo-ekonomik yapısının niteliği ile ilgilidirÜretim süreçlerinde ve yaşam ortamında basit teknoloji kullanan,nufusu az,kan bağlarına dayalı,eşitlikçi ve kurumsal olarak uzmanlaşmamış kültürler için kullanılırİnsanlık tarihinin çok büyük bir bölümü ilkel kültürlerin tarihidirTarihte o kadar uzun sayılmayacak bir süre öncesine kadar,yani yaklaşık beşyüz yıl öncesine kadar Afrika,Kuzey Avrasya,Avustralya,Pasifik Adaları ve Amerika’da yayılmış haldeydiler

Ama 5000 yıl öncesine gidilirse ilkel kabilelerin bütün dünyada bulunduğunu görürüzUygarlık oluşmaya başladıkça kabile kültürü daha karmaşık örgütlenmelere giriştiBöylece etnik gruplara dönüşüm başladı Ancak bu gibi gelişmeler dünya geneli göz önüne alındığında çok sınırlı bölgeleri kapsıyorduÖrneğin Romalılar Breton kabilelerinin bölgelerine girdikçe onları Romalılaştırıyorlardı
*
İlkel toplumlarda başlıca ekonomik uğraş yabani yiyecek toplamak,balıkçılık,tarım ve hayvancılık olup amaç besin sağlamaktırErkek ve kadınların yaptıkları işler birbirinden farklıdırYani sosyal işbölümü aile içinde cinsiyete dayalı olarak gerçekleşirİlkel toplumların yaşamın çetin koşulları karşısında edindikleri bazı özellikler vardırÖrneğin her aile,kendi başına yaşamını sürdürmesi için gerekli ustalığa,araçlara ve kaynaklara sahiptirBazı işler için diğer ailelerle işbirliğine gidilir,ama bu yeteneklerin ve araçların varlığı şarttır

Topluluk sayısı birkaç yüz kişiden oluşurAncak işbirliği gerektiren ekonomik faaliyetlerin sürdürülmesi için en az 30-40 kişiye gereksinim duyulacağı için bu sayı ilkel toplum için alt sınırdırÜst sınır sayısının miktarını belirleyen en önemli etken yiyecek miktarıdırGene de bu tarz bir örgütlenmede birtakım baskı ve gerilimler er-geç oluşacağı için üst sınırın çok fazla olması beklenemezBu sebeple barış içinde yaşamayı zorlayacak kadar genişleyen ilkel toplum,zorunlu olarak ikiye bölünür
*
İlkel yoplumlar,aile kültürleridirAna,baba ve çocukların oluşturduğu çekirdek aile,daha büyük birim olan iki veya üç kuşaklı ailenin bir parçasıdırÖrneğin çocukları kriter olarak ele alırsak,büyük anneler,büyük babalar,amcalar,teyzeler gibi bir kuşak birliği vardırBu durumda aile dışındaki toplumsal ilişkiler kan bağı sınırları içinde kalırZira toplumun tümü göz önünde tutulursa sonuçta herkes birbiri ile akrabadırZaten bu tip toplumlar bir akraba toplamı olarak algılanır

İlkel toplumlarda törensel eylemler çok önemlidirDoğum,ergenlik,evlilik ve ölüm gibi olaylar bireysel yaşamın dönüm noktaları olduğu kadar sosyo-ekonomik yaşamdaki rolleri de belirlerHer kültürde toplumsal ayırımlar vardırEn başta, erkeklerin toplumdaki yeri kadınlardan daha ayrıcalıklıdırYaşlıların gençlerden daha üstün olduğu kabul edilirBaşarılı bir avcı veya çalışkan bir üretici toplumda saygı görürAncak ekonomik faaliyeti oluşturan üretim veya avcılık-toplayıcılık eylemi için yeterli insan sayısı vazgeçilemez önemdedir
*
İlkel toplumların temelinin aile olması,basit örgütlenme biçimine uygun bir çözümdürEkonomik yaşamın olduğu gibi daha geniş olan akrabalık gruplarının da merkezi olması ona toplumsal,siyasal ve törensel görevler yüklerİlkel kültürlerin tanımında uzmanlaşma olmayan kurumlardan oluştuğu söylense de,bütün kültürlerin fiziksel çevreye uyum sağlarken bir miktar uzmanlık kazanmaları gerektiği göz önünde tutulurSahip olunan teknolojik seviye çok düşük olduğu için fiziksel çevrenin sert koşulları ile başa çıkmak,ancak uyum sağlama ile kazanılan uzmanlıktırToplum birkaç tane bazen de tek bir kaynağa bağimlıdırÖrneğin Sibiryalılar için ren geyiği,Kuzey batı Amerika kıyısı yerlileri için som balığı veya Amazon’daki kabileler için manyok kökü tek kaynaktır
Her ne kadar çevredeki fiziksel değişme toplumu etkilese de bireyler arasındaki uzmanlaşma gene de sınırlıdırToplumu değişikliğe götüren en önemli etken,komşu toplumlarla kurulan yeni ilişkilerdir
*
Tarımsal üretime geçiş ileriki yıllarda daha da geniş çaplı değişikliği doğurduTarım toplumları,avcı ve toplayıcı toplumlardan hem daha kalabalık hem de daha güçlüdürÜretimim hem niceliği hem de niteliği değiştiği için doğadan daha fazla yarar sağlanırBöylece yayılma başlar,bu aşamaya gelememiş olan diğer avcı ve toplayıcı kabileler çöl,tundra ve kutup gibi daha olumsuz bölgelere sürülür
16yüzyılda Batı kültürlerinin yayılmaya başlaması, ilkel toplumlar için sonun başlangıcı olduAvrupalılar topraklarına el koydukça ya göç ettiler ya hastalık veya silahla yok edildilerGeriye kalmayı başaranlar şartları iyi olmayan alanlarda yaşamak zorunda kaldılarAvrupalıların eline düşenler hayatta kalmışlarsa tarım alanlarında veya madenlerde çalıştırıldılar
*
Günümüzde ilkel yaşamlarını sürdüren sayılı toplumlar bazen ilginç etkilenmeler altında kalmışlardırKuzey Amerika Eskimolarının bazılarına motorlu kızak verilince onların av bölgelerine ulaşmaları kolaylaşmış olduBöylece köpekli kızak sahipleri ile bunların arasında zenginlik-yoksulluk ayırımı doğmuş olduBöyle bir durum ilkel kabile kültüründe çok ender rastlanan bir olaydır

Pueblo yerlileri Amerika’nın güney batısında tarım yapan toplumduUzun süre İspanyolların egemenliğinde kalmalarına karşın geleneklerini sürdürdüler,şeflik gibi hiyerarşik yapıya geçmediler

Avustralya yerlileri devletin resmi kaynaştırma politikasına karşın medeni toplum dışındaki yaşamlarını sürdürmüşlerdirSayıları oldukça azalmasına rağmen beyaz yayılmacılığı sürdükçe kıtanın kurak iç bölgelerinde kültürlerine bağlı kalarak varlıklarını devam ettirdiler
Afrika’da hala yaşamlarını sürdüren ilkel kabileler vardırAncak dünyanın her tarafında günümüz teknolojisi etkisini arttırdıkça bu tip toplumlar artık turistik birimler haline dönüşmektedirler
KAYNAK:
The Joy of Knowledge Encyclopaedia