Ticari Kazancın Istisnaları

**Şengül Şirin** · 03-04-2010

TİCARİ KAZANCIN İSTİSNALARI

3

1

PTT Acentelerinde Kazanç İstisnası

PTT acenteliği faaliyetinden elde edilen kazançlar, gelir vergisinden
istisna edilmiştir

Ancak, bu kazanç istisnasının Gelir Vergisi Kanunu’nun
94 üncü maddesi uyarınca yapılan tevkifata etkisi yoktur

3

2

Sergi ve Panayır İstisnası

Dar mükellefiyete tabi olanların hükümetin izni ile açılan sergi ve
panayırlarda yaptıkları ticari faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar,
Türkiye’de başkaca işyeri veya daimi temsilcileri bulunmaması şartıyla
gelir vergisinden istisna edilmiştir

3

Serbest Bölgelerde Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna
Serbest Bölgeler gümrük hattı dışında sayıldığından, bu bölgelerde
gümrük ve kambiyo mükellefiyetine dair mevzuat hükümleri
uygulanmayacaktır

İşletmeci ve kullanıcılar yatırım ve üretim
safhalarında Bakanlar Kurulunca belirlenecek vergi dışı teşviklerden
yararlandırılabilecektir

Serbest bölgelerde 06

02

2004 tarihi itibarıyla faaliyette bulunmak
üzere ruhsat almış mükelleflerin, faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre
ile sınırlı olmak üzere serbest bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetler
dolayısıyla elde ettikleri kazançları gelir ve kurumlar vergisinden istisna
edilmiştir

(3218 sayılı Kanuna 5084 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle
eklenen geçici 3

md

)

Yapılan düzenlemeyle serbest bölgelerde vergi mükellefiyetine dair
mevzuat hükümlerinin uygulanması sağlanmış, tam ve dar mükelleflerin
bölgedeki gelir ve kurumlar vergisi muafiyetine son verilmiştir

Bununla birlikte 5084 sayılı Kanundan önce veya sonra faaliyet ruhsatı
almış olanların serbest bölgelerdeki imalatlarının satışı sonucu elde
edilen kazançları Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren
yıllık vergilendirme döneminin sonuna kadar gelir vergisinden istisnadır

3

4

Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası
Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel
okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar, ilgili Bakanlığın görüşü
alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar
çerçevesinde beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden istisna edilmiştir

İstisna, okulların faaliyete geçtiği vergilendirme döneminden itibaren
başlar

Kişilerin bilgi düzeyini yükseltmek amacıyla kurulan dershaneler,
sosyal-kültürel ve mesleki alanda yetenek, bilgi, beceri ve deneyimlerini
geliştirmek, boş zamanlarını değerlendirmek ve öğrencileri istedikleri
derslere yetiştirmek amacıyla faaliyet gösteren özel öğretim kurumları
(Anadolu liselerine ve üniversiteye hazırlık kursları, bilgisayar kursları,
dans-bale okulları vb

) ile öğrenci etüt eğitim merkezlerinin işletilmesinden
elde edilen kazançlar bu istisna kapsamı dışındadır

İstisna, faaliyete başlanılan vergilendirme döneminden itibaren 5
vergilendirme dönemi için geçerlidir

Örneğin; 1 Eylül 2009 tarihinde
faaliyete geçen bir ortaöğretim okulu için 2009-2013 vergilendirme
dönemlerinde elde edilen kazançlara istisna uygulanacaktır

Kurum
açma izin belgesinin daha önceki bir tarihi taşıması, istisna uygulamasının
süresini değiştirmez

Yukarıdaki örnekte kurum için izin belgesi 2008
yılında verilmiş olsa dahi istisna 2009 yılından itibaren yani faaliyete
geçilen dönemden itibaren uygulanacaktır

Eğitim tesislerinde yer alan büfe, kantin vb

işletilmesi veya kiraya
verilmesinden elde edilen kazançlar istisna kapsamı dışındadır

Fakat
yemek, yatma ve taşıma bedelleri okul ücretine dahil ise bu faaliyet
gelirleri de istisnadan faydalanabilecektir

3

5

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Yapılan Faaliyetler Sonucu Elde
Edilen Kazançlara İlişkin İstisna
Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin,
münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri
kazançları faaliyete başlanılan tarihten bağımsız olmak üzere, 31

12

2013
tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir

01

2004 tarihinden önce teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet
gösteren mükelleflerin, bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde
ettikleri kazançlar da, faaliyete başladıkları tarihten bağımsız olmak üzere,
31

12

2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır

3

6

Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilerin İşletilmesinden ve
Devrinden Elde Edilecek Kazançlara İlişkin İstisna
Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin işletilmesinden ve
devrinden elde edilen kazançlar, gelir ve kurumlar vergileriyle fonlardan
istisnadır

Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların otel
veya restoran işletmeciliğinde (yüzer otel veya restoran) kullanılması
durumunda bu faaliyet gemi işletmeciliği faaliyeti kapsamında
değerlendirilemeyeceğinden, elde edilen kazançların söz konusu
istisnalardan yararlandırılması mümkün değildir

3

7

Yatırım İndirimi
Belirli şartlar altında yapılan yatırım harcamalarının belli bir oranının
vergi matrahından indirilmesini sağlayan bir teşvik müessesesi olan
“Yatırım İndirimi İstisnası” uygulaması 5479 sayılı Kanunla 01/01/2006
tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış fakat geçiş dönemine ilişkin
olarak Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 69 uncu madde ile
düzenlemeler yapılmıştır

Geçiş dönemine ilişkin olarak yapılan düzenleme gereğince
hesaplanan yatırım indirimi istisnası tutarları en son 2008 yılında elde
edilen kazançlardan indirim konusu yapılabilecek olup, indirim konusu
yapılamayan tutarlar sonraki yıllara devredilemeyecektir

Ancak, Anayasa Mahkemesi’nin 15

10

2009 tarih ve Esas No:
2006/95, Karar No:2009/144 sayılı kararı ile Gelir Vergisi Kanununun
yatırım indirimiyle ilgili geçici 69 uncu maddesinde yer alan “

sadece
2006, 2007 ve 2008 yıllarına ait

” ibaresinin iptal edilmesine karar

verilmiş ve karar 08/01/2010 tarih ve 27456 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir

Bu nedenle, sonraki yıllara devreden yatırım indirimi hakkı bulunan
mükelleflerin Maliye Bakanlığı’nca yapılacak düzenlemelere göre hareket
etmeleri gerekmektedir

3

8

5811 Sayılı Kanun Kapsamındaki İstisna

5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında
Kanunun geçici 1 inci maddesi ile yurt dışından elde edilen bazı kazançlar
Türkiye’ye transfer edilmesi şartıyla gelir ve kurumlar vergisinden istisna
edilmiştir

İstisna kapsamında bulunan yurt dışı kazançlar;
Kanunun yürürlüğe girdiği 22/11/2008 tarihi ile 30/04/2009 tarihleri
arasında elde edilen ve 31/05/2009 tarihine kadar Türkiye’ye transfer
edilen,
• Yurt dışı iştirak hissesi satış kazançları,
• Yurt dışı iştirak kazançları (kar payları),
• Yurt dışı şube kazançları ile
Kanunun yürürlüğe girdiği 22/11/2008 tarihi ile 31/10/2009
tarihleri arasında elde edilen ve 31/10/2009 tarihine kadar Türkiye’ye
transfer edilen, kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan kurumların
tasfiyesinden doğan kazançlardır

Söz konusu istisna süresi 5917 sayılı Kanunla eklenen geçici 3 üncü
madde ile uzatılmıştır

Bu çerçevede istisna kapsamında bulunan yurt dışı
kazançlar;
01/05/2009 - 31/12/2009 tarihleri arasında elde edilen ve 28/02/2010
tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilen,
• Yurt dışı iştirak hissesi satış kazançları,
• Yurt dışı iştirak kazançları (kar payları),
• Yurt dışı şube kazançları ile
01/11/2009 - 31/12/2009 tarihleri arasında elde edilen ve 31/12/2009
tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilen, kanuni ve iş merkezi Türkiye’de
bulunmayan kurumların tasfiyesinden doğan kazançlardır

03-04-2010	#1
Şengül Şirin	Ticari Kazancın Istisnaları TİCARİ KAZANCIN İSTİSNALARI 31 PTT Acentelerinde Kazanç İstisnası PTT acenteliği faaliyetinden elde edilen kazançlar, gelir vergisinden istisna edilmiştir Ancak, bu kazanç istisnasının Gelir Vergisi Kanunu’nun 94 üncü maddesi uyarınca yapılan tevkifata etkisi yoktur 32 Sergi ve Panayır İstisnası Dar mükellefiyete tabi olanların hükümetin izni ile açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları ticari faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar, Türkiye’de başkaca işyeri veya daimi temsilcileri bulunmaması şartıyla gelir vergisinden istisna edilmiştir 33 Serbest Bölgelerde Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna Serbest Bölgeler gümrük hattı dışında sayıldığından, bu bölgelerde gümrük ve kambiyo mükellefiyetine dair mevzuat hükümleri uygulanmayacaktır İşletmeci ve kullanıcılar yatırım ve üretim safhalarında Bakanlar Kurulunca belirlenecek vergi dışı teşviklerden yararlandırılabilecektir Serbest bölgelerde 06022004 tarihi itibarıyla faaliyette bulunmak üzere ruhsat almış mükelleflerin, faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre ile sınırlı olmak üzere serbest bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetler dolayısıyla elde ettikleri kazançları gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir (3218 sayılı Kanuna 5084 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle eklenen geçici 3md) Yapılan düzenlemeyle serbest bölgelerde vergi mükellefiyetine dair mevzuat hükümlerinin uygulanması sağlanmış, tam ve dar mükelleflerin bölgedeki gelir ve kurumlar vergisi muafiyetine son verilmiştir Bununla birlikte 5084 sayılı Kanundan önce veya sonra faaliyet ruhsatı almış olanların serbest bölgelerdeki imalatlarının satışı sonucu elde edilen kazançları Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yıllık vergilendirme döneminin sonuna kadar gelir vergisinden istisnadır 34 Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar, ilgili Bakanlığın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden istisna edilmiştir İstisna, okulların faaliyete geçtiği vergilendirme döneminden itibaren başlar Kişilerin bilgi düzeyini yükseltmek amacıyla kurulan dershaneler, sosyal-kültürel ve mesleki alanda yetenek, bilgi, beceri ve deneyimlerini geliştirmek, boş zamanlarını değerlendirmek ve öğrencileri istedikleri derslere yetiştirmek amacıyla faaliyet gösteren özel öğretim kurumları (Anadolu liselerine ve üniversiteye hazırlık kursları, bilgisayar kursları, dans-bale okulları vb) ile öğrenci etüt eğitim merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançlar bu istisna kapsamı dışındadır İstisna, faaliyete başlanılan vergilendirme döneminden itibaren 5 vergilendirme dönemi için geçerlidir Örneğin; 1 Eylül 2009 tarihinde faaliyete geçen bir ortaöğretim okulu için 2009-2013 vergilendirme dönemlerinde elde edilen kazançlara istisna uygulanacaktır Kurum açma izin belgesinin daha önceki bir tarihi taşıması, istisna uygulamasının süresini değiştirmez Yukarıdaki örnekte kurum için izin belgesi 2008 yılında verilmiş olsa dahi istisna 2009 yılından itibaren yani faaliyete geçilen dönemden itibaren uygulanacaktır Eğitim tesislerinde yer alan büfe, kantin vb işletilmesi veya kiraya verilmesinden elde edilen kazançlar istisna kapsamı dışındadır Fakat yemek, yatma ve taşıma bedelleri okul ücretine dahil ise bu faaliyet gelirleri de istisnadan faydalanabilecektir 35 Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Yapılan Faaliyetler Sonucu Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları faaliyete başlanılan tarihten bağımsız olmak üzere, 31122013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir 01012004 tarihinden önce teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin, bölgedeki yazılım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar da, faaliyete başladıkları tarihten bağımsız olmak üzere, 31122013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır 36 Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı Gemilerin İşletilmesinden ve Devrinden Elde Edilecek Kazançlara İlişkin İstisna Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin işletilmesinden ve devrinden elde edilen kazançlar, gelir ve kurumlar vergileriyle fonlardan istisnadır Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerin ve yatların otel veya restoran işletmeciliğinde (yüzer otel veya restoran) kullanılması durumunda bu faaliyet gemi işletmeciliği faaliyeti kapsamında değerlendirilemeyeceğinden, elde edilen kazançların söz konusu istisnalardan yararlandırılması mümkün değildir 37 Yatırım İndirimi Belirli şartlar altında yapılan yatırım harcamalarının belli bir oranının vergi matrahından indirilmesini sağlayan bir teşvik müessesesi olan “Yatırım İndirimi İstisnası” uygulaması 5479 sayılı Kanunla 01/01/2006 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmış fakat geçiş dönemine ilişkin olarak Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 69 uncu madde ile düzenlemeler yapılmıştır Geçiş dönemine ilişkin olarak yapılan düzenleme gereğince hesaplanan yatırım indirimi istisnası tutarları en son 2008 yılında elde edilen kazançlardan indirim konusu yapılabilecek olup, indirim konusu yapılamayan tutarlar sonraki yıllara devredilemeyecektir Ancak, Anayasa Mahkemesi’nin 15102009 tarih ve Esas No: 2006/95, Karar No:2009/144 sayılı kararı ile Gelir Vergisi Kanununun yatırım indirimiyle ilgili geçici 69 uncu maddesinde yer alan “ sadece 2006, 2007 ve 2008 yıllarına ait ” ibaresinin iptal edilmesine karar verilmiş ve karar 08/01/2010 tarih ve 27456 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir Bu nedenle, sonraki yıllara devreden yatırım indirimi hakkı bulunan mükelleflerin Maliye Bakanlığı’nca yapılacak düzenlemelere göre hareket etmeleri gerekmektedir 38 5811 Sayılı Kanun Kapsamındaki İstisna 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanunun geçici 1 inci maddesi ile yurt dışından elde edilen bazı kazançlar Türkiye’ye transfer edilmesi şartıyla gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir İstisna kapsamında bulunan yurt dışı kazançlar; Kanunun yürürlüğe girdiği 22/11/2008 tarihi ile 30/04/2009 tarihleri arasında elde edilen ve 31/05/2009 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilen, • Yurt dışı iştirak hissesi satış kazançları, • Yurt dışı iştirak kazançları (kar payları), • Yurt dışı şube kazançları ile Kanunun yürürlüğe girdiği 22/11/2008 tarihi ile 31/10/2009 tarihleri arasında elde edilen ve 31/10/2009 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilen, kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan kurumların tasfiyesinden doğan kazançlardır Söz konusu istisna süresi 5917 sayılı Kanunla eklenen geçici 3 üncü madde ile uzatılmıştır Bu çerçevede istisna kapsamında bulunan yurt dışı kazançlar; 01/05/2009 - 31/12/2009 tarihleri arasında elde edilen ve 28/02/2010 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilen, • Yurt dışı iştirak hissesi satış kazançları, • Yurt dışı iştirak kazançları (kar payları), • Yurt dışı şube kazançları ile 01/11/2009 - 31/12/2009 tarihleri arasında elde edilen ve 31/12/2009 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilen, kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan kurumların tasfiyesinden doğan kazançlardır __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır