Siyasal Partilerin Doğuşu

Siyasal Partilerin Doğuşu


Günümüzdeki anlam ve görünümünden oldukça farklı olmasına karşın, siyasal partilerin köklerini çok eskilere kadar uzatmak olasıdır İnsanların değişik toplumsal sınıflara ayrılmasıyla aralarında düşünce ve çıkar çatışmaları başlamış, böylece çıkarları farklı olan kişiler bir araya gelerek devlet yönetimini ele geçirmeye ya da kendi çıkarları doğrultusunda etkilemeye çalışmışlardır

Örneğin Atina'da Solon döneminde toplumsal konumları ve ekonomik çıkarları farklı üç grup çatışma halindeydi Bunlardan, en verimli ve büyük toprakların sahibi olan doğuştan soylular Atina'nın yönetimini ellerinde tutmaktaydı Bunların dışında, yoksul köylüler ile yönetimin dışında tutulan ve karar alma süreçlerine katılamadıkları için kendi çıkarlarını yeterince gözetemeyen çiftçiler, zanaatkarlar, tüccar ve gemiciler vardı Bu üç toplumsal sınıf yönetimi almak amacıyla çetin bir çatışma içine girmişti Eski Roma'da yurttaşlar, patrici-ler ve plebler olarak birbirine düşman iki gruba ayrılmıştı

Çağdaş parti kavramı içine girebilecek örgütlerin ortaya çıkışı ise çok yenidir Yazılış tarihi çok eski olmayan birçok ülkenin anayasasında bile partilerden söz edilmemektedir 1850'lerde ABD dışında dünyanın hiçbir ülkesinde çağdaş anlamda siyasal partiler yoktu Devrim meclisleri, üyelerin bir araya geldikleri kulüpler de çağdaş anlamda birer parti değildi Örneğin Fransız Devrimi'nde Versailles'da toplanan Etats-Generaux'ya (ulusal meclis) seçilen Breton milletvekilleri yöresel çıkarlarını savunmak üzere bir kahve tutarak bir araya gelmeye başlamışlardı

Bir süre sonra ulusal sorunlarda da anlaştıklarını gören bu temsilcilere öbür illerden gelen ve onlarla aynı görüşleri paylaşan milletvekilleri de katılmaya başladı Böylece belli görüşler etrafında bir araya gelen "Breton Kulübü" ortaya çıktı Etats-Generaux Paris'e taşınınca bu kulübün önde gelenleri toplanmak için bir manastırın yemekhanesini kiraladılar ve tarihe de o manastırın adıyla, Jakobenler olarak geçtiler {bak FRANSIZ DEVRİMİ) Ama Jakobenler de çağdaş anlamda bir parti değildi

Çağdaş partilerin doğuşu parlamentonun yetkilerinin ve oy hakkının genişletilmesiyle gerçekleşti İşlevleri ve bağımsızlıkları genişleyen siyasal meclislerin üyeleri etkinliklerinde uyum sağlayabilmek için ortak niteliklerine göre gruplaştılar Oy hakkı yaygınlaştıkça seçmen sayısı da artıp genişledi Bu durum karşısında adayları seçmenlere tanıtacak ve oyları yönlendirecek komiteler oluşturulmaya ve bu yolla seçmenler örgütlenmeye başlandı Bu iki olgu çağdaş siyasal partilerin oluşmasının ilk adımlarıydı

Parlamento grubu, milletvekillerinin etkinlikleri arasında eşgüdümü sağlamaktaydı Ama her milletvekili yeniden seçilebilmek için kendi seçim komitesiyle de ilişkilerini geliştirmek zorundaydı Böylece, temsilcileri parlamento grubu içinde işbirliği yapan çeşitli komiteler dolaylı bir birlik oluşturdular Ne var ki, bu yapının partileşebil-mesi için ilişkilerin kişisellikten çıkıp kurumlaşması gerekiyordu Parlamento grupları ile seçim komiteleri arasında sağlanan sürekli eşgüdüm ve ikisini birbirine bağlayan düzenli ilişkilerin kurulması siyasal partileri doğurdu

Bazı partiler bu genel oluşumun, seçim ve parlamento çevresinin dışında doğmuştur Birçok sosyalist parti doğrudan doğruya sendikalarca yaratılmış, hatta bir süre sendikaların seçim ve parlamento işlerindeki siyasal kolu olarak çalışmıştır Örneğin İngiliz İşçi Partisi, 1899 Sendikalar Kongresi'nde bir seçim ve parlamento örgütü kurma kararının alınmasıyla doğmuştur Avrupa'daki birçok Hıristiyan demokrat partinin ortaya çıkışında kilisenin ve Katolik din örgütlerinin doğrudan rolü vardır