Şanliurfa Bozova Ilçesi

Şanliurfa Bozova ilçesi



Tarihi:

Bozova ve çevresinde Asurlular döneminde Asuranianu, Romalılar ve Ermeniler döneminde Tormenapa, Araplar döneminde Telhüvek, Türkmenlerin döneminde Yaylak olarak isimlendirilen, tarihi MÖ 7250-5500 yerleşimlerine rastlanılmıştır Ayrıca 1982 yılında Şanlıurfa Müzesi Müdürlüğünce Bozova İlçesine bağlı Şaşkan (İğdeli) köyü yakınlarındaki küçük ve büyük Şaşkan höyükleri arasında kalan arazide yapılan arkeolojik kazılarda elde edilen bulgulardan bu bölgenin ilk defa günümüzden 7000 yıl önce burada bir yerleşim olduğu anlaşılmaktadır

Neolitik Çağdan sonraki ilk medeniyet evresi kalkolotik dönem (5500-3200) buluntuları,; Şanlıurfa’nın Bozova ilçesine bağlı Kurban Höyük, Lidar Höyük ve Siverek İlçesine bağlı Hasek Höyük kazılarında tespit edilmiş, ayrıca aynı kazılarda ilk Tunç Çağına ait (MÖ 3200-1800) çok sayıda buluntular ele geçirilmiştir

Bozova civarında kurulan ilk medeniyet Asurluların Asuranianu ismini verdikleri ve MÖ2000 ile 606 yılları arasında hüküm sürdükleri dönemde oluşan medeniyettir Bozova bölgesi daha sonra Makedonyalıların, Roma imparatorluğunun ve Bizans imparatorluğunun eline geçmiştir 640 yılında Haz Ömer’in zamanında Übeyt ibni el Cerrah tarafından Urfa’nın fethi ile birlikte İslam topraklarına katılmıştır
1402’den 1516 yılına kadar devamlı olarak İran Safavileri, Mısır Memlukları ve Osmanlıların arasında el değiştirmiştir

Bozova İlçesi Lidar Höyük’te Heidelberg Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof Dr Harald Hauptmann başkanlığında yapılan kazılarda 1985 yılında Hitit devrine tarihlenen bir tablet ele geçirilmiştir Bir yüzünde 10, diğer yüzünde ise 13 satır çivi yazısı bulunmaktadır Bu tablet yangın geçirmiş bir tabakada ele geçmiştir ve tabletin transkripsiyonu halen yapılmamıştır

Kurban Höyük Kazısı

Bozova İlçesi’ne bağlı Kurban Höyük’teki kazı çalışmaları Chicago Üniversitesi adına Dr Leon Marfoe başkanlığında 1980 yılında başlanmış ve 1984 yılında çalışmalara son verilmiştir Bu höyükte de 3 kültür tabakası tespit edilmiş olup, bunlar kronolojik sıraya göre M Ö 5000 - 3000 yılı kalkolotik, M Ö 3000 - 2000 yılı eski tunç çağı ve M Ö 2000 - 1500 yılı orta tunç çağıdır Kazı çalışmaları sonucunda pişmiş topraktan yapılmış çanak ve çömlekler, tunç iğneler, işlenmiş kemikler, taştan dibekler, pişmiş topraktan yapılmış bina modelleri bulunmuştur

Tiriş Höyük

Bozova İlçesi’ne bağlı Titriş Höyük’te, 1981 - 1982 yıllarında yapılan kazılar sonucu, M Ö 3000 - 2000 yılı eski tunç çağına tarihlenen bu nekropolde 38 mezar açığa çıkarılmış ve 150 adet müzelik eser elde edilmiştir Gömü hediyeleri olarak bulunan bu küçük buluntular arasında türban başlı iğneler, gümüş yüzükler, midye kabuğundan yapılmış kolye ve küpeler, pişmiş topraktan yapılmış geometrik desenli ve boyalı vazolar, kâseler, bardaklar, biberon ayaklı kaplar ile taştan yapılmış idoller (keman biçiminde) ele geçirilmiştir Ayrıca Titriş Mezarlığı’nın erken sülâleler III devrine tarihlendiğini kanıtlayan kalkerden yapılmış bir silindir mühür de bulunmuştur

Mühür baskısında şöyle bir tasvir göze çarpmaktadır : "Bir ağacın iki yanında art ayakları üzerine kalkmış iki keçi, sağdaki hayvanla ağaç arasında bir platform üzerinde yay boynuzlu bir keçi durmaktadır Ağacın sağında kanatlarını açmış yılan gibi bir kuş, bir akrep ve başını aşağıya çevirmiş bir yılan vardır Bunların hemen solunda duran ve belinde kemeriyle hançeri bulunan bir boğa adam elleriyle akrebi ve yay boynuzlu keçiyi tutmaktadır Bütün bu tasvir göz önünde tutulduğunda kompozisyon açısından erken sülâleler devrinin bütün özelliklerini taşıdığı görülür Çok tahrip durumda olmasına karşın Titriş Höyük mezarlığında yapılan kurtarma kazısı, Güneydoğu Anadolu ilk tunç çağ ölü gömme adetlerine bir ışık tutmuştur

Bozova'ya bağlı Titriş Höyük’te, Müze Müdürü Adnan Mısır’ın başkanlığında California Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Dr Guillermo Algaze’nin iştiraki ile ortaklaşa olarak yapılan kazı çalışmalarına 1991 yılında başlanmış ve 10 yıllık bir sürece göre gerekli plan ve programlar yapılmıştır


Höyük, ilk tunç çağından (M Ö 3000 - 2000) ortaçağa (M S 395 - 1435) kadar kesintisiz iskân göstermekte ve büyük bir alana yayılmaktadır Güneydoğu Anadolu’da erken şehirleşmeye ait önemli buluntular veren Titriş Höyük’te, küçük buluntu olarak pişmiş topraktan yapılmış kâseler, fincanlar, vazolar, koku şişeleri ve bardaklar ile bronzdan yapılmış iğneler, kemik aletler, çakmak taşından ok uçları, pişmiş topraktan hayvan figürleri, bronz yüzükler, taş damga mühürler, ağırşaklar ve İslami devre ait sikkeler sayılabilir


BOZOVA COĞRAFYASI

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Şanlıurfa İline bağlı bir ilçe olan Bozova, batısında Halfeti, güneybatısında Birecik, güneyinde Suruç, güneydoğu ve doğusunda Şanlıurfa Merkez, kuzeydoğuda Hilvan ilçeleri, kuzeyinde de Adıyaman ili ile çevrilidir Şanlıurfa’nın batı kesiminde yer alan ilçenin kuzeyi ve doğusu dağlık, güneyi daha alçak ve düzlüktür İlçenin batısını Arat dağlarıının uzantıları, güneyini de Kaplan Dağları engebelendirir İlçenin kuzeydoğusu ise Hilvan Ovasının devamı niteliğindedir

İlçe topraklarını Fırat Irmağının kollarından Bitik Deresi ve Macunlu deresi sulamaktadır İl merkezine 38 km uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1550 km2, toplam nüfusu 26756’dır

İlçenin bitki örtüsü Step görünümündedir Dere boylarında söğüt, kavak gibi ağaç toplulukları görülmektedir Karasal İklimin hüküm sürdüğü ilçede, yazları kurak ve çok sıcak, kışları yağışlı ve kısmen ılıman geçer


BOZOVA EKONOMİSİ

İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında, kenevir ve meyve gelmektedir Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamında olan Şanlıurfa ve ilçelerinde tarım üretimi sürekli artış göstermektedir Hayvancılık ilçe halkının birinci derecede geçim kaynağı olup, dağlık ve engebeli kesimde sığır, koyun ve keçi yetiştirilir Yağ, peynir, yün ve kıl üretimi çok önemlidir

Sosyal Hayat:

Türkiye’nin en büyük barajı ve hidroelektrik santralini bünyesinde bulundurması ve GAP’ın merkezinde olmasına rağmen Bozova’da sosyal hayat oldukça durgundur Atatürk Barajı ve HES’in inşaatı sırasında bir hareketlilik gözlense de, baraj inşaatının bitiminden sonra tekrar sade ve gelenekçi hayat tarzına devam edilmiştir

İlçe merkezinde sinema, tiyatro ve gazino gibi eğlence yerleri yoktur Atatürk Barajında bulunan DSİ 152 Şube Müdürlüğü ve EÜAŞ İşletme Müdürlüğüne ait sitelerde ki sosyal tesisler, anfi tiyatro ve kır kahvesine ilave olarak, 2001 yılında Aşağıçatak sınırları içerisinde bulunan ve Holan Tepesi olarak bilinen ormanlık alan içerisinde Su ve Doğa Sporları Merkezinin de bulunduğu dinlenme ve mesire yerleri Bozova ilçesinin yanında Şanlıurfa il merkezi ve çevre ilçelerin de ihtiyacına cevap vermeye çalışmaktadır

Kadının miras ve sosyal statü problemi Şanlıurfa’nın diğer ilçelerine göre daha iyi olsa da henüz istenilen düzeye ulaşamamıştır Başlık parası, berdel namus cinayeti gibi kavramlar az da olsa yörede görülmektedir Bu problemler baraj inşaatı ile değişime uğramış ve azalmıştır Sulama projeleri ile birlikte veraset işlemleri nedeniyle ve eğitim seviyesinin yükselmesiyle hem resmi nikah yapma oranının hem de kadının miras edinme oranının arttığı görülmektedir

Ulaşım:

Bozova İlçesi, Şanlıurfa il merkezine 38 Km, Adıyaman iline 96 Km, Atatürk Barajına 22 Km mesafede olup, Türkiye’nin en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı gölü ilçenin Kuzey tarafındaki sınırı oluşturmaktadır

Bozova İlçesinin kuzeyinde Adıyaman ili ve Samsat ilçesi, güneyinde Suruç ve Birecik ilçesi, doğusunda Şanlıurfa merkez ilçesi, batısında ise Halfeti ilçesi bulunmakta olup, yüzölçümü 1550 Km2‘dir