Aerolojj

Aerolojj

Serbest atmosferi, yani yeryüzü engebelerinin etkisi dışındaki katmanları inceleyen bilim dalı; bu katmanlar 3 000 m'nin üstünde yer alıra (fr aârologie'öen)

-ANSİKL Coğrafi etkenlerin önemi ne olursa olsun, büyük atmosfer hareketlerinin yüksek katmanlardan kaynaklandığı gün geçtikçe kesinlik kazanmaktadır Dolayısıyla, uygulamadaki değişkenlerin (hava tahmini, hava taşıtlarının korunması) çağımızda aerolojinin gelişimini hızlandırdığı kabul edilir

Ortaya çıkan sorunlar, her şeyden önce düşey yapıyla ilgilidir: yükseltiye göre basıncın, sıcaklığın ve kimyasal bileşimin dağılımı Ayrıca bu öğelerin, belli bir yükseklikte yer alan yatay bir düzlem üstündeki dinamizmini bilmek önemlidir: farklı yüksekliklerdeki basıncı ve sıcaklığı gösteren haritalar günde birkaç kez çizilir; bunlar çağdaş tahminlerin temelini oluşturur Aerolojide önce üçgenlemeyle hesaplama, ses yayılmasında sapaklıkların gözlemi gibi dolaylı yöntemler kullanılmıştır

Ama dolaysız yolların gelişmesi' (aero-lojik sondajlar), son elli yılın temel buluşlarını sağladı Pahalı ve tehlikeli yöntem olan insanlı balonlarla yükselme, XX yy'a kadar sürdü: profesör Auguste Piccard' in, rus balonu Ossoaviakim'ln (1934'te 22 607 m), amerikan balonu Explorer2'riin (1935'te 22 066 m) yükselişleri Balon patladıktan sonra kendiliğinden paraşütle inebilen kaydedici aletlerle donatılmış

sondaj balonları, XIX yy sonunda fran-sız fizikçi Teisserenc de Bort'a stratosferi keşfetme olanağını verdi Bir teodolit ya da radarla gözlenen pilot balon, değişik yüksekliklerde rüzgâr hızını ölçmek için hâlâ kullanılmaktadır 1927'de fransız fizikçi Robert Bureau'nun bulduğu radyosonda" bütün dünyada aeroloji istasyonlarında bugün de yararlanılan bir alettir Bu alet bir saatte 30 000 m yükseltiye kadar atmosferin düşey kesitini elde etme olanağını verir

Meteoroloji füzesi, ilk olarak 1937'de Auvergne'de, Banne d'Ordanche'da kullanıldı Bu tür füzelerde yörüngenin sonunda bir miktar barut, paraşütle donatılmış bir kaydediciyi fırlatır ve kaydedici iniş boyunca çalışır, ilk füzeler yalnızca 1 500 m'ye ulaşıyordu İkinci Dünya savaşı bu tip füzelerin gelişmesini sağladı: alman V 2'lerden sondaj füzeleri türetildi ABD'de yapılan Aerobee ve Viking füzeleri 300 km'yi aştı Ancak atmosferin keşfi alanında en kayda değer gelişmeler, yapay uydularla sağlandı

1958'den bu yana uydulardan alınan dolaysız veriler, onların devinimleri incelenerek elde edilenler, güneş ışınımı ve üst atmosferin yapısı konusundaki bilgimizi şaşırtıcı boyutlara ulaştırdı; özellikle üst atmosferde yatak-lanan yoğun radyoaktif ve elektromanyetik olaylara ilişkin veriler büyük ölçüde arttı Öte yandan çok çeşitli aygıtlarla donatılmış meteoroloji uyduları, 1960'tan beri Yer ve onu saran bulut örtüsünün fotoğraflarını iletmektedir Bu bilgiler bulut sisteminin gerçek yapısını ortaya çıkarmış ve dinamik meteorolojide büyük gelişmeler sağlamıştır

Değişik tipte radarlar (meteoroloji ve göktaşı radarları) ve radyoelektrik sondalar da aeroloji araştırmaları için etkili araçlardır