Turgut Reis

Turgut Reis

büyük Türk denizcisi Trablusgarp fâtihi Osmanlı Devletinin Menteşe (Muğla) Sancağına bağlı Saravuloz köyünde, tahminen 1485 yılında doğdu Veli isminde bir çiftçinin oğludur Gençliğinde cirit, güreş, ok atmada gösterdiği ustalık ve cesâretiyle çevrede tanınıp Menteşe kıyılarından levent toplayan Hızır Reisin (Barbaros Hayreddin Paşa) adamları tarafından seçilerek, Cezayir leventleri arasına alındı Pek çok muhârebelerde cesâret ve silâhları kullanmadaki mahâretiyle



Turgut Reis büyük Türk denizcisi Trablusgarp fâtihi Osmanlı Devletinin Menteşe (Muğla) Sancağına bağlı Saravuloz köyünde, tahminen 1485 yılında doğdu Veli isminde bir çiftçinin oğludur Gençliğinde cirit, güreş, ok atmada gösterdiği ustalık ve cesâretiyle çevrede tanınıp Menteşe kıyılarından levent toplayan Hızır Reisin (Barbaros Hayreddin Paşa) adamları tarafından seçilerek, Cezayir leventleri arasına alındı Pek çok muhârebelerde cesâret ve silâhları kullanmadaki mahâretiyle büyük kahramanlıklar gösterip, Barbaros’un takdir ve teveccühünü kazandı ve reis oldu

Barbaros’un emrinde zaferden zafere koşan, devletine, dînine hizmetten başka hiçbir şey düşünmeyen bu müstesnâ kahramanın, Preveze Zaferinin kazanılmasında büyük hizmetleri görüldü Muhârebe sırasında harp hattının gerisinde gönüllü ihtiyat filosuna kumanda etti Harbin en şiddetli zamânında, yerinde yaptığı çevirme ile Andrea Doria’nın bütün ümitlerini kırarak onu geri çekilmeye mecbur etti Geri çekilen düşmanı tâkipte de üstün gayret ve cesâret göstererek pek çok gemiyi zaptetti

Turgut Reis, 1540’ta Sâlih Reisle berâber Akdeniz’deki korsan gemilerine karşı açtıkları mücâdele günlerinde, Korsika’da gemisini yağlarken âni bir baskın yapan Andrea Doria’nın oğlu Giovanni tarafından esir edildi ve forsaya vuruldu Üç yıla yakın eziyet ve sıkıntı içinde kürek çekti Daha sonra Cenova'ya götürülüp hapsedildi Bunu haber alan Barbaros Hayreddin Paşa, Cenova'yı kuşatarak şöyle haber gönderdi:

“Eğer Turgut’umu sağ sâlim teslim etmezseniz, Ceneviz dâhil bütün köylerinizi yıkar, taş taş üstünde bırakmam!”

İnanan bir kuvvetin neler yapabileceğini daha önceki tecrübeleriyle bilen Cenevizliler, derhal Turgut Reisi teslim ettiler Turgut Reisi büyük bir sevgiyle karşılayan Barbaros Hayreddin Paşa, dönüşte yedek gemisini ona hediye etti Zamanla filosunu büyüten Turgut Reis, Batı Akdeniz’de kendini kabul ettirerek Cerbe Adasına yerleşti Akdeniz’de düşmana aman vermeyen gazâlarının sonucunda, Sultan Süleymân Han (1520-1566) tarafından İstanbul’a dâvet edildi Emrinde çalışan gözü pek, yiğit, kahraman silâh arkadaşlarından Kılıç Ali, Gâzi Mustafa, Hasan Reis, Kara Dayı, Kara Kadı gibi kaptanlarla birlikte, sekiz gemiyle İstanbul’a gelip, Sultana bağlılıklarını arz ettiler Sultan Süleyman Han Turgut Reis'e iltifatlarda bulunup Karlıeli Sancakbeyliğini, diğerlerine de yetmişer-seksener akçe ulufeyle, fener taşıma hakkını verdi

Turgut Reis, bundan sonra bir Osmanlı kaptanı olarak tekrar denize açıldı İspanyollar, Cerbe Adasında kendisini baskına uğrattılarsa da bir dere yatağından, Fâtih’in İstanbul kuşatmasında donanmayı Haliç’e indirmesi gibi, gemilerini denize aşırıp Haçlı donanmasının ardına düştü ve büyük bir bozguna uğrattı Malta Baskını, Manya Zaferi, Selanik limanı önündeki harple kendisini dost ve düşmana iyice tanıttı

1548-1550 yılları arasında iki yıl Kuzey Afrika sâhillerinde, Müslümanlara yardım etti Düşmanlarına korku verdi Sultan Süleymân Han, Kur’ân-ı kerîm ile bir kılıç gönderip Trablusgarb’ın fethini istedi 15 Ağustos 1551’de, Malta şövalyelerinin hâkimiyetinde bulunan Trablusgarb’ı fethi, 1552’de Andrea Doria’ya karşı kazandığı Pestiye Zaferi, 1553’te Korsika Adasının merkezi Bastia’yı zaptı başarılarından sonra, Trablusgarb Beylerbeyliğine getirildi


Bu vazifedeyken, Kaptan-ı derya Piyale Paşa ile birlikte pek çok deniz seferine katıldı 1560’ta Andrea Doria’nın oğlu Giovanni’nin Cerbe saldırısında, Turgut Reis'in Osmanlı donanmasının zafere ulaşmasında çok büyük gayreti görüldü 1565’te Malta Kuşatmasına katıldı Seksen yaşını aşmış, vatan ve din sevgisinden başka hiçbir şeyi düşünmeyen Turgut Reis, kuşatmada yapılan hatâyı belirterek, büyük bir istekle savaşa katıldı 17 Haziranda St Elmo burcunda yapılan bir hücumda, başından yara alarak beş gün baygın yattıktan sonra, 23 Haziranda St Elmo’nun fethi günü şehit oldu

Türk denizcileri arasında, kahramanlığı, devlete hizmetiyle ayrı bir yeri olan, Barbaros Hayreddin Paşanın; “Turgut benden ileridir!” dediği bu deryalar hâkiminin naaşı, Trablusgarp’ta kendisinin yaptırdığı câminin yanındaki türbesine gömüldü Günümüzde de türbesi, Libyalılar ve onu sevenlerin ziyaretgâhı hâlindedir

Turgut Reis, Trablusgarp fatihi olarak anılan Türk denizcisi ve korsanı Trablus beyidir
O dönemde Bodrum Kalesi halen Rodoslu StJohn Şövalyeleri’nin elindeydi ve Bodrum yarımadasının kıyıları hıristiyan korsanların yağmasına açıktı Bu risk nedeniyle Türk yerleşimleri çogunlukla kıyıdan uzak yerlere kuruluyordu Seroz da bir dağ köyüydü ve ahalisi geçimini denizden sağlamıyordu Menteşe yöresi gençlerinin çoğu gibi Turgut’un hayyallerini de yiğit bir deniz gazisi olmak süslerdi


Akdeniz’in hıristiyan yakasında Dragut adıyla tanınan Turgut Reis’in yağma seferleri, kralların da gündemindeydi ve kendisini etkisiz hale getirmek üzere birkaç defa takip filoları oluşturuldu Kendisine bağlı 8 gemilik şahsi filosuna komuta eden Turgut Reis, bu küçük çatışmalardan zaferle ayrıldı

Kendisini kurtarmak amacıyla Barbaros Hayrettin Paşa’nın sunduğu rüşvet ve fidye teklifleri geri çevirildi Ancak Kanuni’nin emriyle Fransa Kralı Fransuva’ya destek vermek üzere 120 parçalık bir donanma ile Marsilya’ya hareket eden Barbaros’un, ani bir şekilde Cenova önlerinde demir atmasıyla; şehir meclisi fidye görüşmelerine yanaşmak zorunda bırakıldı Şehir, Türk toplarının menzili içindeydi Bazı kaynaklara göre o sırada açık denizde olan, Turgut Reis’in forsaya vurulduğu gemi derhal limana çağırıldı ve ünlü amiral, Türk donanmasına teslim edildi


Barbaros’un vefatından sonra, enderun kökenli olmaması nedeniyle ona soğuk bakan saray erkanı, Kaptan-ı Derya’lığa getirilmesine karşı çıktı Donanmanın Türkmen kökenli tabanı ve sarayda değil sahada yetişen tüm reislerin desteğine rağmen, Donanma-i Hümayun’un komutası hiçbir zaman kendisine teslim edilmemiştir


Ada’nın üç direnek merkezinden en büyüğü olan St Elmo kalesi kuşatmasını bizzat yönetti Gemilerin yelken direklerini söktürerek, kalenin etrafını saran hendek engelini aşmak üzere bir köprü oluşturdu Kalenin duvarında açılan ve yer seviyesinden yüksekte olan gediğe doğru uzatılan bu köprüyü kullanan leventler, içeri sızmayı denedi
Turgut Reis son nefesini verirken, St Elmo kalesi Türk hakimiyetine geçmişti Ancak; Paşa’nın şuuru kapalı olduğu için bu müjdeli haber kendisine açıklanamadı
Barbaros Hayreddin Paşa’nın; “Turgut benden yeğdir!” dediği bu deryalar hâkiminin naaşı, Trablusgarp’ta kendisinin yaptırdığı caminin yanındaki türbesine gömüldü Günümüzde de türbesi, Libyalılar ve onu sevenlerin ziyaretgâhı halindedir
Cumhuriyet döneminde, Doğduğu Seroz köyünün bağlı olduğu beldeye Turgutreis adı verilmiştir Bugün, beldenin kıyısında adını taşıyan bir gezi parkı ve bu parkın içinde Turgut Reisi bir kadırganın burnunda, kılıcıyla ufku gösterir vaziyette tasvir eden bir anıt vardır

Turgut Reis’in Bodrum’da Bulunan heykeli
Dragut
Dragut, Güney Avrupalı’ların Turgut Reis’e taktığı lakaptır
Turgut Reis’in, Akdeniz’in hıristiyan yakasına yaptığı yağma seferleriyle yarattığı korku ve dehşet; Dragon(Ejderha) ve Turgut arasındaki ses benzerliğinden yararlanarak “Dragut” kelimesinin doğmasına yol açmıştır
Batılı kaynaklar, kendisini hala “Dragut Rais” olarak anmaktadır