Halk Edebiyatı-Aşık Edebiyatı

Halk Edebiyatı-Aşık Edebiyatı


Âşık, saz şairi, halk şairi, halk ozanı gibi adlarla anılan sanatçıların oluşturduğu âşık edebiyatının yaklaşık 500 yıllık bir geçmişi vardır Âşık edebiyatının belli başlı ilk örnekleri ise 16 yüzyıldan kalmadır 17 yüzyılda altın devrini yaşayan ve daha sonraki yüzyıllarda canlılığını koruyarak yaygınlaşan âşık edebiyatı 20 yüzyılda değişik boyutlar kazanarak varlığını sürdürmektedir

Âşık edebiyatında da ortak halk edebiyatı türlerinde olduğu gibi hece vezniyle ve dörtlükler kullanılarak şiir söylenir 16 yüzyılın ikinci yarısından sonra aruzun bazı kalıplarıyla şiirler söyleyen âşıklar da yetişmiştir Medrese kültürünün etkisinde kalan bu âşıkların çoğu aruz vezni ile söyledikleri şiirlerde başarılı olamadı Bu etki bazı âşıkların Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalar kullanmasına da yol açtı Bunun sonucu olarak halk dilinden uzaklaşmalar görüldü (bakAruz)

Âşık edebiyatının hece vezniyle söylenen en yaygın şiir türü koşmadır Destan ve semai de âşıklarca kullanılan şiir türleri arasındadır Âşıkların aruz vezniyle söylediği şiirler ise divan, kalenderi, semai, selis, satranç gibi adlar alır

Âşıklara yaşadıkları ve yetiştikleri ortamlara göre köy kasaba âşıkları, göçebe Türkmen boylarından olan âşıklar, denizci ya da Yeniçeri Ocağı'na bağlı âşıklar, büyük kentlerin âşık kahvelerine devam eden âşıklar, medrese kültürünün etkisiyle şiirler söyleyen kalem şairleri gibi adlar verilir Bunların ürünleri arasında da dil ve konu bakımından birtakım farklılıklar vardır

1620 yüzyıl arasında yaşamış ünlü âşıklar arasında Kul Mehmed, Öksüz Dede, Hayali, Köroğlu (16 yüzyıl); Temeşvarlı Gazi Âşık Hasan, Kâtibi, Kayıkçı Kul Mustafa, Kuloğlu, Gevheri, Âşık Ömer, Karacaoğlan (17 yüzyıl); Levni, Şermi, Mecnuni, Âşık Halil, Kara Hamza (18 yüzyıl); Bayburtlu Zihni, Seyrani, Tokatlı Nuri, Erzurumlu Emrah, Gedayi, Sümmani, Şem'i, Şenlik, Ruhsati, Serdari, Dadaloğlu (19 yüzyıl); Huzuri, Efkâri, Âşık Veysel, Ali İzzet, Âşık İhsani (20 yüzyıl) özellikle anılabilir