Farsça-Hint-Avrupa Dil Ailesi

Farsça-Hint-Avrupa Dil Ailesi



HintAvrupa dil ailesinin Hintİran kolundan olan Farsça'nın çok uzun bir geçmişi vardır Farsça tarihsel bakımdan Eski, Orta ve Yeni olmak üzere üç döneme ayrılır Eski Farsça Medler (İÖ 96 yüzyıllar) ve Ahamenişler (İÖ 64 yüzyıllar) döneminde konuşulmuştur Bu dönemden kalma en önemli belge İÖ 516'da dikilmiş Bisütun yazıtıdır Orta Farsça Selevkoslar (İÖ 43 yüzyıllar) ve Partlar (İÖ 3İS 2 yüzyıllar) döneminde gelişmeye başlamış, Sasaniler döneminde (İS 27 yüzyıllar) de yaygın biçimde konuşulmuştur Bu dönem Farsça'sına Pehlevi dili de denir

Yazı dili de bu sıralarda oluşmuştur Orta Farsça'dan kalmış en önemli metin İranlılar'ın eski dini Zerdüşt dininin kutsal kitabı olan Avesta'dır Yeni Farsça 7 yüzyılda İslamlık'la başlayıp günümüze kadar gelen dönemi kapsar İranlılar İslamlık'ın etkisiyle önce Pehlevi alfabesini bırakıp Arap alfabesini benimsemişler, ardından eski dinleri Zerdüşt dini ile ilgili metinleri yakmışlar, böylece Orta Farsça'yla ilişkileri de büyük ölçüde kopmuştur Yeni Farsça 9 yüzyıldan sonra hızla gelişerek edebiyat dili durumuna geldi; İran dışına taşarak Afganistan ve Hindistan'a da yayıldı Buralarda egemenlik kurmuş Tuğlukşahlar, Gazneliler, Selçuklular gibi Türk devletleri bile hem devlet hem edebiyat dili olarak Farsça'yı kullandılar Osmanlılarda da özellikle edebiyat dilinde Farsça'nın etkisi büyük olmuştur


Farsça bugün İran'ın resmi dilidir "Deri" adı verilen bir lehçesi de Afganistan'ın iki resmi dilinden (öbürü Peştuca) biridir Ayrıca Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin ulusal dili olan Tacikçe de Farsça'nın bir lehçesidir Arap alfabesine dayanan Fars alfabesinde 32 harf vardır İranlılar 28 harfli Arap alfabesine, Farsça sesle doğru okunması için p, ç, j ve gef harflerini eklemişlerdir Farsça da Arapça gibi sağdan sola doğru yazılır Büyük ve küçük harf ayrımı yoktur


Farsça bir FfintAvrupa dili olmakla birlikte bazı bakımlardan UralAltay dil ailesinden olan Türkçe'yle benzer özellikler taşır Örneğin Farsça'da da Türkçe'de olduğu gibi tanımlık denen ve isimleri erkek ya da dişi diye belirleyen cins ayrımı yoktur Farsça da bükünlü değil Türkçe gibi çekimli bir dildir Özne genellikle cümlenin başında, tümleç ortada, fiil sonda yer alır Farsça'da fiil mastarları den'li ve ten'li olmak üzere iki çeşittir Fiiller öbür HintAvrupa dillerine benzer biçimde kişi ekleri alır Zaman, kip, çatı ve olumsuzluğu belirtmek için önek ve içeklerle yardımcı fiiller kullanılır Farsça'da ad çekimi yoktur İyelik durumu ise adın sonuna "izafe" denen iyelik sonekinin getirilmesiyle belirtilir