Dolmuş-Dolmuş Taşımacılığı

Dolmuş-Dolmuş Taşımacılığı


Dolmuş, toplu taşımacılık alanında hizmet veren küçük taşıt araçlarının genel adıdır Tek tek yolcu alıp dolduktan sonra belli bir kalkış saatine bağlı olmadan yola çıkan ve az sayıda yolcu alan kayık, deniz motoru, otomobil, minibüs gibi genellikle küçük taşıtlara dolmuş denir Ülkemizde eskiden beri bu tür taşımacılık yapıldığı için "dolmuş" sözcüğü de eskiden beri kullanılmaktadır İstanbul Boğazı'nda ve Halic'in iki yakası arasında

yolcu taşıyan kayıklara "dolmuş kayığı" denirdi 19 yüzyılda yazılan ünlü Türkçe sözlük Kâmusu Türkî'de dolmuş şöyle tanımlanmıştı: "İskelede doluncaya kadar bekleyerek dolunca hareket eden, narh (belli bir ücret) ile yolcu taşıyan nöbet kayığı" Eskiden yalnızca kayıklarla yapılan dolmuş bugün kentlerin toplumsal yapısına ve coğrafi özelliklerine göre değişik taşıt araçlarıyla yapılmaktadır Bazı büyük kentlerde otomobil ve minibüsler, bazı küçük kentlerde atlı arabalar, triportör, küçük römorklu motorlu


bisikletler, coğrafya özelliklerine göre de sal ve kızaklar bu amaçla kullanılmaktadır
Dolmuş taşımacılığı özellikle geri kalmış ülkelerde çok yaygındır Bu tür ülkelerde kentler çok hızlı büyüdüğünden, var olan ulaşım araçları yetersiz kalınca bazı araç sahipleri araçlarını belli bir yol üzerinde yolcu taşıma işinde kullanmaktadır


Türkiye'de otomobille yapılan dolmuşun ilk kez kim tarafından, hangi tarihte başlatıldığı kesin olarak bilinmemektedir Bununla birlikte dolmuş otomobilinin 1931 yılında ortaya çıktığı sanılmaktadır Bir yerden bir yere gidiş ücretinin yolcular tarafından paylaşıldığı bu uygulama hem yolcular, hem de sürücüler tarafından kısa zamanda benimsenmişti İlkin İstanbul'da, sonra da bütün büyük kentlerde yaygınlaşan dolmuş uygulaması önceleri belli kurallara bağlı değildi 1939'da dolmuş taşımacılığı İstanbul Belediyesi'nce kurallara bağlandı Belediyenin aldığı kararla, taksilerin EminönüŞişli arasında kişi başına 12,5 kuruş alarak yolcu taşımalarına izin veriliyordu Bu karar halk tarafından da sevinçle karşılandı Çünkü, gerçekte bu yolla yolcu taşımacılığı yapılıyordu ama bu iş kaçamak ve izinsiz olarak sürdürülüyordu

Önceleri, dolmuş şoförü olabilmek için 25 yaşında ve evli olmak, çevresinde iyi huylu bir insan olarak tanınmak gibi koşullar vardı Bu koşullara uygun olmayanlar dolmuş şoförlüğü yapamıyordu Bu uygulama daha sonra kaldırıldı

Dolmuşlar belirli bir yol üzerinde yolcu taşır Bu yolun başında ve sonunda dolmuş durakları vardır Bu durakların düzenini, yolcuların ve dolmuşların sıraya uymalarını "kâhya" denilen kişiler sağlayıp gözetir Dolmuş ücretlerinin ne kadar olacağını ise belediyeler saptar

1970'te yapılan bir araştırmaya göre, İstanbul'da ulaşımın yüzde 43'ünü dolmuşlar karşılamaktaydı Günümüzde de dolmuş toplu taşıma aracı olarak önemini korumaktadır Dolmuşun önemi köyler, kasabalar ve kentler arasındaki taşımacılıkta da gittikçe artmaktadır Öte yandan, gelişen dünya turizmi ve buna bağlı olarak taşımacılık ve ulaşımda ortaya çıkan güçlükler karşısında büyük havayolu kuruluşları bile dolmuş taşımacılığını uçaklarda da benimsemeye başlamışlardır