Cumhuriyet

Cumhuriyet


Cumhuriyet, egemenliğin halka ait olduğu devlet biçimidir Roma tarihinin genellikle en görkemli dönemi sayılan Roma Cumhuriyeti, Etrüsk Krallığı yıkıldıktan sonra, İÖ 6 yüzyılda kuruldu Cumhuriyet, devlet yönetiminin yalnızca krallara ait bir ayrıcalık olmayıp, tüm yurttaşlan ilgilendiren bir iş olduğu anlamına gelen Latince'deki res publica sözcüğünün karşılığıdır Ne var ki, Eski Roma'da tam yurttaşlık hakkına sahip olan


yalnızca ayrıcalıkları olan Patricilefdi Mecliste ve devleti yönetmede yalnız onların söz hakkı vardı Patriciler'in dışında kalanlar ise, siyasal hakları olmayan, bazı sınırlı haklara sahip olan Plebler'di Plebler ne seçebiliyor ne de seçilebiliyorlardı Roma İmparatorluğu'nda cumhuriyet dönemi İÖ 30 yılına kadar sürdü


Eski Yunan'da İÖ 6 yüzyılda, aralarında Atina'nın da bulunduğu cumhuriyetler vardı Bu cumhuriyetlerde yönetenlerin seçimine yalnızca özgür yurttaşlar katılabilirdi Nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturan kölelerin ise hiçbir hakkı yoktu Yunan filozofu Platon bundan 2000 yılı aşkın bir süre önce, devlet ve devletin nasıl yönetilmesi gerektiği üzerine görüşlerini Devlet adlı yapıtında ortaya koymuştu {bak Platon) Daha sonra, gücünü ve yöneticilik hakkını Tanrı'dan alan krallar ve pâdişâhlar egemenliği başladı
Cumhuriyetler genellikle, halkın mutlak egemenliği elinde tutan bu gibi yöneticileri devirdiği bir devrim ya da iç savaştan sonra kurulur Bunun çeşitli nedenleri vardır


Fransızlar kralları XVI Louis'yi Fransız Devri mi'nden sonra 1793'te devirdiler Çünkü yoksullar açlıktan ölürken, o açgözlü ve savurgan bir yaşam sürüyordu Fransız Devrimi cumhuriyetçi düşüncelerin tüm Avrupa'ya yayılmasına neden oldu {bak Devrim; Fransiz Devrimi) İngiltere'de de 164960 yılları arasında kısa süreli bir cumhuriyet kuruldu ABD,kolonilerin 18 yüzyılda İngiltere'ye karşı ayaklanmasının sonucunda ortaya çıktı
Ne var ki, Güney Amerika'da kurulan cumhuriyetlerden bazıları, başta kral


bulunmamasına karşın, her türlü muhalefeti bastıracak kadar güçlenen bir kişinin iktidarı haline geldi Güçlerini, eskiden olduğu gibi Tanrı'dan değil, denetimlerinde tuttukları silahlı güçlerden alan bu diktatörler, ülkelerini yıkıma sürükleyerek, insanlığı acı ve yoksulluğa ittiler (bak DİKTATÖR) Bu durum, 193639 İspanya İç Savaşı'ndan sonra General Franco'nun iktidara geldiği İspanya'da, Mussolini'nin İtalya'sında ve Adolf Hitler'in Almanya'sından başka, yakın tarihte Yunanistan, Şili ve Güney Kore gibi ülkelerde de görüldü

Türkiye Cumhuriyeti, I Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilgiye uğraması sonucu başlatılan Kurtuluş Savaşı'ndan sonra kuruldu (bak Kurtuluş Savaşi) II Dünya Savaşı'ndan sonra ise Doğu Avrupa' da Alman Demokratik Cumhuriyeti, Bulgaristan Halk Cumhuriyeti, Asya'da ise Çin Halk Cumhuriyeti gibi sosyalist cumhuriyetler kuruldu

Günümüzde krallıkla yönetilen ülkelerin çoğu meşruti monarşi haline geldi; yani krallar ülkelerini parlamento ve bakanların önerilerine göre, genellikle bir anayasaya bağlı olarak yönetmeye başladılar İngiltere'de, Hollanda'da, Belçika'da ve İskandinav ülkelerinden Norveç, İsveç ve Danimarka'da hâlâ krallık sistemi yürürlükte olmakla birlikte, bu ülkelerin halkları kendilerini yönetecek kişileri özgürce seçebilme hakkına sahiptir Ne var ki, devlet başkanlığını yapan kişi kral olduğundan bu ülkeler cumhuriyet sayılmaz
Cumhuriyetlerin devlet başkanlarına genellikle cumhurbaşkanı denir, ancak cumhurbaşkanlarının yetkileri ülkeden ülkeye farklılıklar gösterir