Boya Ve Cila-yağlıboyalar-boyar Maddeler

Boya ve cila-yağlıboyalar-boyar maddeler


Evlerimizin duvarlarından giysilerimize, ressamların tablolanndan renk renk şekerlere, kullarıdığımız plastik eşyalardan otomobillere kadar çevremizdeki her şeyi renklendiren boyalardır Bütün bu değişikeşyaları ya da ürünleri boyamak için yüzlerce tür boya geliştirilmiştir

Gene de bütün boyalar maddeyi boyama özelliğine göre iki büyük grupta toplarıabilir: Bir yüzeye uygularıdığında örtücü bir katman oluşturan boyalar ve uygularıdığı maddenin dokusuna işleyen boyarmaddeler Boyalar örtücü, boyarmaddeler gerçek anlamda boyayıcıdır Bu özelliğini vurgulamak için boyarmadde denen bu dokusal boyalar, doğal maddelerden elde edilen ya da kimyasal maddelerin bireşimiyle (senteziyle) hazırların karmaşık yapılı organik bileşiklerdir

Mobilyalan, kapı ve pencere doğramalannı boyamak için kullanılan yağlıboyalar ile tekne ve otomobil boyalan gibi örtücü boyalar eşyaya yalnızca renk ve parlaklık kazandırmakla kalmaz, sıcaklık değişiklikleri, nem, hava kirliliği gibi dış etkenlere karşı da koruyucu bir katman oluşturur Genellikle renksiz olan cilalar da uygularıdıkları yüzeyi hem parlatır, hem korur Oysa kumaş, deri, plastik, gıda, ilaç ve kâğıt boyalan gibi boyarmaddelerin böyle koruyucu bir işlevi yoktur; bu boyalar bir ürünü ya da eşyayı renklendirerek daha çekici kılmak ve benzerlerinden ayıran bir kimlik kazandırmak için kulllanılır


Bir yüzeye genellikle fırçayla sürülerek ya da püskürtülerek uyguların örtücü boyalar yüzeyden daha deanne işlemediği için kalıcı değildir; bu tip boyalar sıcaklık, nem gibi hava koşullarından etkilenir ve uygun bir çözücüyle ya da kazınarak yüzeyden çıkarılabilir

Boyarmaddeler ise uygularıdığı maddenin yalnız yüzeyine değil bütün dokusuna tutunduğu için kalıcıdır; bu tür boyalar çok nitelikli değilse zamanla solabilir, ama boya sökücü özel maddelerle işlemden geçirilmedikçe dokudan ayrılmaz Kumaş ve deri boyalan genellikle boyanacak ürünü boya çözeltisine batırarak uygulanır ve boyama iyi yapılırsa bütün dokudaki renk tonu aynı olur Plastik, gıda, ilaç ve kâğıt boyalan ise çoğu kez sıvı ya da hamur halindeki ürünün içine katılır

Yağlıboyalar

Yağlıboyalann bileşiminde renk verici bir pigment ile bu pigmenti taşıyan, genelliklebitkisel kökenli bir yağ bulunur Pigmenti yüzeye bağladığı için bağlayıcı denen bu yağ sıvı, pigment ise çoğu kez ince toz halinde öğütülmüş bir katıdır Boya yapmak için, bu ince toz halindeki pigment özel makinelerde bağlayıcı sıvıyla iyice karıştırılır
Yağlıboyaya, sürüldüğü yüzeyi bir renk katıyla "örtme özelliği" kazandıran ana pigmentler metal cevherlerinin, yani bir metalin elde edildiği toprak ya da kayaçların kavrulmasıyla hazırlanır Çinko oksit, çinko sülfür, titan dioksit, üstübeç (bazik kurşun karbonat) en önemli beyaz pigmentlerdir Demir ve bakır oksitler kırmızı, kromatlar sarı ve turuncu, element halindeki karbon ise çok kullanılan siyah pigmentlerdir Boyaya kıvam vermek için bağlayıcının içine ayrıca tebeşir, kireçtaşı ve kil gibi ucuz maddeler de katılır


Bağlayıcı sıvının en önemli bileşeni yağlı tohumlardan, fındık ve ceviz içinden, bazı bitki ve balıklardan elde edilen kuruyucu yağlardır Bu yağlar havanın oksijeniyle birleştiğinde katılaşarak ince ve esnek bir katman oluşturur Kuruyucu yağların en bilinen örneği, keten bitkisinin tohumlarından elde edilen beziryağıdır (bak Keten) Çin'de yetişen tong ağacının tohumlarından elde edilen tong yağı, soyafasulyesinden elde edilen soya yağı ile petrolden elde edilen çeşitli mineral yağlar da çok kulllanılır


Bağlayıcilann bileşiminde kuruyucu yağlardan başka reçineler, inceltici (sularıdırıcı) ye kurutucu maddeler de bulunur Reçineler yağlıboyanın içindeki çeşitli maddelerin birbirine bağlarımasını sağlar ve fırçayla sürülmesini kolaylaştırır Bunun için bazı ağaçlardan elde edilen doğal reçineler ya da kimyasal maddelerden üretilen yapay (sentetik) reçineler kulllanılır İncelticiler ya da İngilizce'den dilimize geçen adıyla tinerler, boyayı daha akışkan hale getirerek sürülmesini kolaylaştıran terebentin esansı ve gazyağı gibi çözücü maddelerdir Kurutucu olarak kullanılan kobalt, manganez ya da kurşun gibi metaller ise, yüzeye ince bir kat halinde sürülen boyanın daha çabuk kurumasına yardımcı olur
Yağlıboyalann yapımında dikkat edilecek noktalardan biri de boyanın nerede kullanılacağıdır Havanın aşındırıcı ve bozucu etkisiyle karşı karşıya kalan dış yüzeylerde kullanıla
cak boyalann, kapalı yerlerde kullanılacak boyalardan daha uzun ömürlü ve dayanıklı olması gerekir Nitekim yapilann dış cephe boyalannda kuruyucu yağ bol, terebentin esansı azdır; bu da boyanın yavaş kurumasını, ama sonradan parlak ve uzun ömürlü bir yüzey oluşturmasını sağlar

İçeride kullanılacak boyalann bu kadar parlak ve dayanıklı olmasına gerek olmadığı için yağı az, terebentini çoktur Yapilann içinde, özellikle tavan ve duvarları boyamak için suyla karıştırılarak kullanılan plastik ya da lateks boyalar yağlıboya değildir; çünkü bunların bağlayıcilannda bitkisel ya da mineral yağlar bulunmaz Radyatör boyalan, çabuk kuruyan bir vernik ya da İakaya metal tozlarının kanştınlmasıyla hazırlanır Ayrıca banyo küvetleri, lavabolar, buzdolapları, fırınlar ve soba boruları için özel emaye boyalar üretilir


Dış cephelerdeki taş duvarların boyanmasında, pigment olarak ince kum ya da öğütülmüş kay aç, bağlayıcı olarak da tong yağı içeren yağlıboyalar kullanılabilir Gemilerin su kesimi altındaki bölümleri, yosun ve midye bağlamasını önlemek için, zehirli kimyasal maddeler içeren özel boyalarla boyanır Bunların dışında, ısıya ve aleve dayanıklı özel boyalar, sera ve mandıra gibi yerlerde mantarların üremesini önleyen boyalar, karanlıkta da görülebilecek biçimde parıldayan fosforlu boyalar vardır

Cila ve Lakalar

Daha çok ahşap (tahta) ve deri eşyayı bozucu etkilere karşı koruyup parlatmak için kullanılan cilalar pigmenti olmayan renksiz boyalardır Deri eşyaları cilalamak için genellikle bir çözücüde çözünmüş hayvansal ya da bitkisel mumlar, örneğin balmumu kulllanılır Ayakkabı ve muşamba cilalan çoğunlukla bu tür mumlu cilalardır En çok kullanılan mobilya cilalan ise, doğal ya da yapay reçinelerin kuruyucu yağlardaki çözeltisi olan verniklerdir

Eskiden vernik yapmak için ağaçlardan sızan doğal reçineler eritilir, içine bezıryağı katılır ve istenen kıvama gelinceye kadar pişirildikten sonra terebentinle sularıdınlırdı Tropik bölgelerdeki bazı ağaçların üzerinde yaşayan ve lak böceği denen bir kabuklubitin ürettiği gomalak da vernik yapımında çokkullanılan doğal reçinelerden biridir (bak Kabuklubît) Ama bugün doğal reçinelerin yerini büyük ölçüde yapay reçineler almıştır

Verniklere genellikle kurutucu ve inceltici maddeler de katılır Verniğin kuruduğu zaman sert, saydam ve parlak bir katman oluşturmasını sağlayan reçinedir; yağ ise bu katmanı dayanıklı ve uzun ömürlü yapar Örneğin deniz teknelerini cilalamak için kullanılan verniklere, havadan ve sudan etkilenmeyen dayanıklı, esnek bir koruyucu katman oluşturması için bol tong yağı katılır


Renkli bir vernik olan laka boyalar adını lak böceğinden almıştır Oysa yüzlerce yıldır Çin'de ve Japonya'da kullanılan gerçek doğu lakalannın ne bu böcekle, ne de onun ürettiği gomalakla bir ilgisi vardır Bu boyalar laka ya da vernik ağacı denen bir ağacın özsuyundan elde edilir Renkleri kırmızı, siyah, altın ya da gümüş beyazıdır Ahşap ve metal eşyalara laka boyalan uygularken, sürülen her katın iyice kuruması beklenir; sonra bütün pürüzleri giderilerek parlatılır ve üzerine yeni bir kat sürülür Böylece üst üste 30 kat kadar laka sürüldüğünde porselen gibi parlak, sert ve pürüzsüz bir yüzey elde edilir Lakayla parlatılmış yüzeylere ya da eşyalara da lake denir


Otomobillerde de genellikle nitroselüloz (bak Selüloz) ile doğal ya da yapay bir reçine içeren özel laka boyalar kulllanılır Boyanın parlamasını ve metal yüzeye yapışmasını sağlayan reçinedir Lakaya esneklik kazandırmak için ayrıca bir yumuşatıcı eklenir Bütün bu maddeler önce bir çözücüde, genellikle alkolde çözülür; sonra içine petrol ya da kömür katranından elde edilen incelticiler katılır Boya tabancasıyla püskürtme ya da boya çözeltisine daldırma yöntemiyle uyguların laka çabucak kurur ve sudan, gaz ya da benzinden etkilenmeyen, sert, dayanıklı ve parlak bir yüzey oluşturur