Alyuvar

Alyuvar




İnsan alyuvarları


Alyuvar, Eritrosit, kanda en çok sayıda bulunan hücre türüdür ve omurgalı hayvanlarda akciğer veya solungaçlardan vücut dokularına oksijen taşımasının başlıca aracıdır Alyuvar veya kırmızı kan hücreleri olarak da bilinen eritrosit sözcüğü Yunanca erythros (kırmızı) ve kytos (oyuk) sözcüklerinden türemiştir Alyuvarları olan çoğu canlıda oksijen taşımakta kullanılan molekül hemoglobin iken yumuşakçalar gibi bazı canlılarda bakır içeren hemosiyanin bulunur
Alyuvarlar ilk kez 1658 yılında Jan Swammerdam'ca tanımlanmıştı Bu işi için bayağı bir erken dönem mikroskobu kullanmıştır
Modern bilimadamları kan hücrelerini artık labaratuvarda yapabiliyorlar ABD'de Worcester'da kırmızı kan hücresini geliştiren şirketin (Advanced Cell Technology) baş uzmanı Robert Lanza, "kan stoklarında kıtlık yaşar mıyız diye endişelenilmesine gerek kalmadı" diyor Labaratuvarda sıfır gurubu kan hücreleri üretiliyor[1]




Omurgalı hayvanlarda alyuvarlar

Alyuvarlar büyük oranda hemoglobin içerirler Hemoglobin moleküllerine akciğerler veya solungaçlarda oksijen bağlanır Böylece içinde oksijen bağlı hemoglobin taşıyan alyuvar vücuttaki dokulara oksijeni ulaştırabilir Hemoglobin ayrıca karbon dioksitin de az bir bölümünü taşır (İnsanlarda oksijenin %2'si ve karbondioksitin çoğu kan plazmasında çözünmüş olarak taşınır) Benzer bir protein olan miyoglobin ise kaslarda oksijen depolamaya yarar
Alyuvarların rengi hemoglobindeki hem grubundan gelir Tek bir alyuvar saman rengindedir, fakat bir aradayken eğer hemoglobine oksijen bağlıysa parlak kırmızı renkte, eğer hemoglobine oksijen bağlı değilse mavimsi-mor renkte gözükürler



Memelilerde alyuvarlar


Laboratuvar'da incelenen kırmızı kan hücreleri


Memeli alyuvarları bikonkav disk (iki yanından da basık yuvarlak) şeklindedir Alyuvarların yapım yeri yassı kemiklerin iliğidir Kemik iliğinde üretilme aşamasında olan olgunlaşmamış alyuvarların çekirdeği vardır (bölünme yetenekleri vardır) ve hemoglobin içermezler Fakat gelişme süresinde alyuvar çekirdeğini dışarı atar ve hemoglobin içerir duruma gelir Gelişme sona erdiğinde alyuvar çekirdeğin yanı sıra tüm organellerini yitirmiştir Çekirdekleri olmadığı için DNA da içermeyen alyuvarlar bölünemezler (Omurgalı hayvanların nerdeyse tümünün alyuvarları çekirdeksizdir) Mitokondrileri de olmayan memeli alyuvarları, fermantasyon (mayalanma) yaparak, glikozun glikolize edilmesiyle (glikozu glikolitik fermentlerle parçalama) enerji üretirler Bu tepkime sonucunda laktik asit oluşur İki yandan basık yassı şekilleri (bikonkav disk) ve hiçbir organel içermemeleri oksijen taşınması konusunda onları uygun kılar, ve aynı nedenlerden dolayı uzun bir süre yaşayabilirler Ortalama yaşam süreleri 120 gündür

İnsan alyuvarları

Ortalama bir insan alyuvarının çapı 6-8 µm'dir Normal alyuvar hacmi 80-100fl dir Tek bir insan alyuvarı yaklaşık 270 milyon hemoglobin molekülü, ve her bir hemoglobin molekülü dört hem grubu içerir Oksijeni bağlayan hem grubudur, her hem grubu bir oksijen molekülü bağlar, yani her hemoglobin molekülü dört adet oksijen molekülü bağlayabilir Dört tane oksijen molekülü bağlayan hemoglobin bütünüyle doymuştur ve oksihemoglobin olarak adlandırılır Oksihemoglobin parlak kırmızı renktedir Oksihemoglobin bağladığı 4 oksijen molekülünden bir veya daha fazlasını yitirirse, deoksihemoglobin olarak adlandırılır Deoksihemoglobin koyu kırmızı renktedir Toplardamalardaki kanda (venöz kan) daha çok deoksihemoglobin bulunur; bu nedenle toplardamalardaki kan, atardamarlardaki kandan (arteryel kan) daha koyu renktedir

Alyuvarların hücre zarı her bireyde değişen özel proteinler içerir Bu proteinlerden dolayı insan kanları, ABO diye adlandırılan kan gruplarına ayrılır

Alyuvarlarla ilgili hastalıklar

Alyuvar ile ilgisi bulunan kan hastalıklarından bazıları:

• Anemi (kansızlık) vücutta yeterli alyuvar veya hemoglobin bulunmamasıdır Alyuvarların ya da hemoglobinlerin gerek kalıtsal gerekse edinilmiş nedenlerden dolayı olağandışı olduğu durumlarda da kansızlık gelişebilir

• Demir eksikliği anemisi
• Orak hücre anemisi
• Talasemi (Akdeniz anemisi/Akdeniz kansızlığı)
• Sferositoz
• Pernisyöz anemi
• Aplastik anemi
• Hemoliz

• Polisitemi

• Polisitemi vera