Alaşımlar

ALAŞIMLAR


Alaşım: İki veya birkaç maddenin muhtelif oranlarda beraberce eritilerek meydana getirilen karışıma alaşım denir

Alaşımda cıva bulunursa malgama adını alır Cıva yalnız demir ve platin madenleriyle malgama yapmaz Madenlerin çeşitli özellikleri vardır Bazı madenler yumuşak yalnız başına kullanılamazlar Altın ve gümüş gibi Bazı madenler ise döküme elverişli değildirler Bakır gibi, bazıları kolayca aşınabilirler Bazıları dayanıklı veya dayanıksızdırlar Bazıları yüksek ve bazıları da alçak sıcaklıkta ergirler İşte madenlerin gösterdikleri bu çeşitli özelliklerden ötürü teknikte layıkıyla faydalanmak için ve daha elverişli olmalarını temin amacıyla alaşımlar yapıldı Mesela bakır döküme elverişli olmadığından bakırı kalayla birlikte eriterek tunç ve çinko ile eriterek pirinç alaşımları yapıldı Alaşımlar; kendisini meydana getiren madenlerin erime noktalarından daha aşağı derecede eridikleri için teknikte kullanılmaya elverişlidirler

Alaşımların Elde Edilmesi

Alaşımlar: Birden fazla çeşitli maden parçaları eritilmek suretiyle elde edilir Madenlerin oksitlenmelerine engel olmak için kömür tozu ile örtülür ve toprak bir pota içerisinde eritilir Eğer madenlerden biri uçucu ise diğer maden erimekte iken diğeri ile karıştırılır Uçmadan meydana gelecek eksikliği tamamlamak için biraz fazla miktar maden konur

Çok miktarda alaşım elde etmek için reverber fırınlarında ergitilerek yapılır

Alaşımların Özellikleri

Alaşımlar, yoğun olup maden parlaklığında, ısı ve elektriği iletirler Bazıları beyazdır Fakat bakır ve altın gibi renkli madenler yeteri miktarda bulunursa alaşımlar renklidir

Genel olarak alaşımlar, kendini teşkil eden maddelerden daha sert, fakat daha az levha haline gelebilir ve dayanıklıdırlar Çok fazla levha ve yaprak haline gelebilen altın, antimon veya kurşun ile karıştırıldığı zaman sert ve kırılabilir

Bakırda, kalayla birleştiği zaman levha haline gelebilme özeliğini kaybeder

Alaşımlarda her iki metal, hem katı hem de sıvı halinde birbiri içerisinde ergimiştir

Metaller birbiri içerisinde erimezler Bu takdirde alelade bir karışım meydana gelmiştir Bu alaşım mikroskop altında iki çeşit kristal gösterir Kurşun-Antimon alaşımı gibi

Alaşım kristali, her iki atom sayıları oranında ihtiva eder Sodyum malgaması, Bakır-Çinko alaşımı, Alüminyum-Bakır alaşımı, Demir- Karbon alaşımı gibi Fakat bu şekildeki alaşımlar teknik bakımdan kullanılmaya elverişli değildir Çünkü bunlar çok kırılıcıdır

Alaşımlar genellikle kendilerini meydana getiren metallerden daha az aktiftirler Örneğin, sodyum malgaması suyu daha yavaş ayrıştırır Halbuki sodyum suya çok kuvvetli etki yapar

Alaşımlar: Yapılarına giren az eriyebilen madenlerden daha fazla ve daha kolaylıkla eriyebilir Bir kısmı bu madenlerden en ziyade eriyebilen madenin erime derecesinden daha aşağı bir derecede erir Mesele kurşun 335 0 C, bizmut 264 0 C, kalay 228 0 C eridiği halde Bi 8 , Pb 5 , Sn 3 kısımlardan ibaret olan alaşım 94,5 0 C de erir(Darcet) darse alaşımı

Bakır ve kalay alaşımı zamanla dayanıklılığını kaybeder Bakır birçok alaşımların yapısına girer Kıymetli madenlerden gümüş ve altına sertlik verir Parlaklık ve renklerini bozmadan, inceliklerini korur

Kimyasal Özellikleri

Uçabilen bir madeni bulunan alaşımları ısı analiz eder Bundan altın ve gümüş elde etmekte faydalanılırAltın veya gümüş tozu önce cıva ile karıştırılırGüderiden süzülerek cıvanın fazlası çıkarılır ve sonra alaşım ısıtılarak uçabilen madde ayırt edilir Alaşımlar, alaşımları teşkil eden maddelerden daha az oksitlenebilen ve asitlerden daha az etkilenebilen karışımlardır

Genel olarak oksijen, alaşımlar üzerine etki eder Bu halde madenden biri bir asit oksidi, diğeri, bir baz oksidi yapar İşte bunun içindir ki kalay ve kurşun, antimon ve potasyumdan ibaret alaşımlar alevle yanar Bazı madenler kimyaca birleşmişler ve birtakım alaşımlar yapmışlardır

Mesela; (Sodyum cıva malgaması),(Bakır çinko),(Alüminyum bakır),(Demir karbon) bileşikleridirFakat bu alaşımların teknikte kullanılmaları elverişli değildir Çabuk kırılabilirler Bu alaşımlar belirli oranlar kanununa göre teşekkül etmişlerdir

Alaşımların mikroskopla incelenmelerine gelince; bir alaşımın parlak yüzeyi üstüne asitler veya bazı kimyasal ayıraçlar dökülürse alaşımda muhtelif renkler görülür Etkimeler birbirinden farklıdır Madenin cinsine göre çeşitli irili ufaklı çukurlar meydana gelir eski şekliyle karşılaştırılır Mikroskopta incelenir ve fotoğrafı alınır

Önemli Alaşımları Bulunan Elementler

Bakır (Cu)

Bakır, önemli alaşımların çoğunun bileşimine girer Değerli madenlerle karışarak , onlara, renk ve parlaklıklarını bozmaksızın sertlik ve ince kısımlarını bile koruma özelliği verir

Bronzlar (tunçlar); Bakır, kalay ile çok önemli olan tunçları teşkil eder Topların tuncu dayanıklılık bakımından önemlidir Çanların tuncu, top tuncuna göre kalayın daha çok oranda bulunduğu tunçtur Bu tunç kırılabilir, fakat çok tınlar

Bakır alüminyum ile çok sert bir tunç meydana getirir Silisli ve fosforlu tunçlar da vardır

Bakır, çinko ile pirinci oluşturur Çinko ve nikel ile de mayekor (taklit gümüşü) yapar

Çinko (Zn)

Çinko, daima alaşımları halinde kullanılır En önemli alaşımları pirinç, bronz ve beyaz metaldir Pirinç; çinko ve bakır alaşımı olup, alaşımda bu iki metalin oranları çok değişiktir Fakat en çok kullanılan tipinde bakır %60, çinko %40 oranında bulunur Bronz; Bakır ve kalay alaşımı olup, bir miktar çinko ilave edilir Beyaz metal; çinko bakır,alüminyum ve magnezyum metalleri karışımından ibaret bir alaşımdır Son zamanlarda, otomobil endüstrisinde karbüratör, yakıt pompası, radyatör, kapı kolları vb gibi parçaları yapmakta çok kullanılır

Çinkonun ikinci derecede önemli bir alaşımı Alman gümüşüdür (Yeni gümüş) Bileşimi; bakır, nikel ve çinko metallerinden ibarettir Alaşımın gümüşle ilgisi olmamasına rağmen, gümüşe benzediği için bu isim verilmiştir

Alüminyum

Alüminyum tunçları, ekonomi bakımından, elektrik fırınında 70 kg bakır ile 40 kg korenden veya boksitle kömür parçalarından oluşan karışım ısıtılarak yapılır; alümin Al2O3 indirgenir Karbon monoksit çıkar ve %14 alüminyumu bulunan bir alaşım elde edilir Bu alaşım yeter miktarda bakır ile beraber eritilirse, tunçtan daha çok dayanıklı alaşımlar elde edilir

Demirli alüminyum; işlemde bakır yerine font konularak, %90 demir ve %10 alüminyumu bulunan demirli alüminyum (Ferro-Alüminium) elde edilir Bu alaşım demir veya çeliği arıtmak için kullanılır 10 kısım alüminyum ve 90 kısım bakırdan ibaret alaşımlar alüminyum tuncunu yapar; bu alaşım altın parlaklığını ve demirin sağlamlığını haizdir Bu alaşım, 1 kg bakır ve 1 kg çinko ile beraber tekrar edilirse adi pirinçten daha sağlam ve daha sert alüminyum pirinci meydana gelir Alüminyum pirinci nikel ile beraber tekrar eritilirse, gayet dayanıklı ve kolaylıkla kalıba dökülebilir bir yeni alaşım meydana gelir 10 kısım kalay ve 100 kısım alüminyumdan ibaret alaşım, alüminyumun renk ve bir dereceye kadar hafifliğini korur Daha kolay ,işlenir Alüminyumu lehimler

Silimin: %86 alüminyum ve %14 silisyumdan ibarettir Bunlardan başka duralüminyum, magnalyum ve elektron alaşımları da vardır

Alüminyumun gümüş, altın ile olan alaşımları da ziynet yapmakta kullanılır

Kurşun (Pb)

Kurşun alaşımlarını yapmada maksat, sert, sert olduğu kadar esnek ve kırılmaya karşı dayanıklı, erime noktaları düşük bir metal karışımı elde etmektir Bunlar arasında en önemlileri;

Lehim; Erime noktası 182oC olan bu alaşım %40 kurşun, %60 kalaydan oluşur

Kurşun-antimon alaşımı: Bileşimi: %13-25 kurşun, %75-87 antimondur Çok sert olup kırılganlıkları biraz fazladır Yüksek basınçlara dayanamazlar Bu kötü özelliği ortadan kaldırmak için karışıma bir miktar kalay ilave edilir Örnek; %73 kurşun, %15 antimon ve %12 kalaydan ibaret alaşımdan matbaa harfleri yapılır Sert ve basınca dayanıklıdır




En Önemli Alaşımlar

Şimdi burada bazı önemli alaşımlar incelenecektir

Bakır alaşımları

Bakır + Kalay ® Tunç

Bakır + Çinko ® Pirinç

Bakır + Çinko + Nikel ® Mayakor

Bakır + Çinko + Kalay ® Teknik eserler tuncu

Bakır + Alüminyum ® Fen aygıtlarında, deniz valfleri, pervaneler, dümenler


Altın, gümüş ve altın, bakır alaşımları

Altın + Gümüş ® Yeşil altın

Altın + Gümüş ® Solmuş yaprak altını

Altın + Gümüş ® Su yeşili altını

Altın + Gümüş + Bakır ® Roz altını

Altın + Gümüş + Bakır ® Sarı, çok beyaz, değerli İngiliz altını

Kurşun alaşımları

Kurşun + Kalay ® Lehim

Kurşun + Arsenik ® Saçma ve mermi

Kurşun + Antimon + Kalay ® Matbaa harfleri

Demir alaşımları

Krom + Demir ® Tel-silindir yatakları

Demir + Nikel ® Fen aletleri

Demir + Nikel ® Ampul teli

Demir + Molibden ® Yüksek hızlı dökümde

Demir + Volfram ® Parça dökümünde (tungsten çeliği)

Demirin fosforlu, karbonlu, silisyumlu, çelikleri de önemli alaşımlardandır