Türklerin İlk Yurdu ve İlk Türk Devletleri

Türklerin ilk yurdu

Türklerin ilk ve anayurdu Orta Asya’dırOrta Asya’nın sınırları şöyledir :

Doğuda Kingan ( Kadırgan ) Dağları ,
Güneyde Hindikuş , Karanlık dağları
Batıda Hazar Gölü ,
Kuzeyde Sibirya ovaları ile çevrili toprak parçasıdır

Türklerin burada yaşayışları

Türklerin Orta Asya‘daki yaşayışlarının , bulundukları yerin iklimi, bitki örtüsü ve yeryüzü şekilleri belirlemişti Bu nedenle Türkler , ana yurtta , tarım ticaret ve daha çok hayvancılıkla geçinirlerdi

Türklerin Yerleştikleri Bölgeler

Orta Asya ‘da yaşayan Türkler çeşitli nedenlerle ana yurtlarından göç ettiler Tarihte buna Büyük Göçler diyoruz

Göçlerin en büyük nedeni ekonomik nedenlerdir Yurtlarında iklim değişikliği sonucu oluşan kuraklık , toprakları verimsizleştirdi Ortaya çıkan geçim sıkıntısı ve artan nüfusa toprakların yetmemesi göçe neden olmuştur



Göçlerin nedenlerini ;

İklim koşulları ve ekonmik güçlükler ile ,

Türk boyları arasındaki mücadeleler ve dış baskılar şeklinde özetleyebiliriz

Atın evcilleştirilmiş olması , araba ve tekerleğin bilinmesi göçleri kolaylaştırmıştır Göç eden Türklerin bir kısmı Maveraünnehir'e ( Seyhun – Ceyhun arası ) bir kısmı Ural dağları ile Volga ( İtil ) ırmağı boylarına gittiler Diğer bir kısmı ise Altay dağları taraflarına , başkalarıda Çin’de Kansu bölgesine , Güneye gidenler ise Hindistan’a yerleştiler

Göçler uygarlıkların yayılmasına yeni kültürlerin doğmasına neden oldu Göç etmeyen Türk boyları yurtta kaldılar , burada devletler kurdular Türklerin büyük göçlerden sonra kurdukları ilk Türk devleti Asya Hun ( Büyük Hun ) Devleti‘dir

Büyük Hun Devleti ( Asya Hun Devleti )

Tarih bilgilerimize göre Orta Asya’da kurulan ilk Türk devleti Büyük Hun Devleti’dir Hunlar’ın bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır Hunlar Ötüken’i merkez yaptılar , özellikle Çinlilerle mücadele etmişlerdir Türklerin saldırıları karşısında Çin'liler günümüze kadar kalan ünlü Çin Seddi‘ni yapmışlardır

Çin Seddi ‘nin 2200 km uzunluğunda olması bize Türk saldırılarının çok fazla olduğunu ve Çinlileri çok rahatsız ettiğini göstermektedir

Teoman’dan sonra yerine büyük oğlu Mete geçti ( MÖ 209 ) Mete Han güçlü bir ordu kurup , Asya‘daki bütün Türk boylarını Hun yönetimi altında topladı ve Çinlilerle savaştı Mete Han’ın ölümünden sonra Hunlar bir süre daha Asya’daki güçlerini korudular Türk beyleri ile evlenen Çin Prensleri beyleri birbirine düşürdüler Çinliler Türkleri savaş yoluyla yenemeyeceklerini anlamışlardı Bu nedenle “Böl ve Yönet “ uygulamasıyla Hun Devleti’ni yıkmayı başardılar Parçalanan Hun Devleti önce Kuzey ve Güney Hunlar olarak MS 48 yılında ikiye ayrıldı Çinliler bundan sonra önce Kuzey HunDevleti’nin daha sonra da Güney Hun Devleti’nin varlığına son verdiler (MS 3 Yüzyıl)



Kavimler Göçü

Asya Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra Hunlar dağıldı Hunlar’ın bir bölümü Balkaş gölü ile Aral gölü arasındaki topraklarda yaşamaya devam etti Bir süre sonra buradaki Hunlar diğer Türk boylarının da onlara katılmasıyla yeniden güçlendi Balamir zamanında Türkler Hazar Gölünün Kuzeyinden batıya doğru ilerlemeye başladılar Avrupa’da bütün kavimler birbirine baskı yaparak yer değiştirdiler Avrupa’nın siyasi haritasının değişmesine neden olan ve toplumları etkileyen bu olaya tarihte Kavimler Göçü denir ( 375 ) Kavimler göçü sonunda :

Roma İmparatorluğu Batı ve doğu Roma olmak üzere ikye ayrıldı

Daha sonra Batı Roma yıkıldı

Çok önemli değişikliklerin olmasına sebep olan kavimler göçü (375 ) ile İlk çağ sona erdi

Bu göçlerin sonunda Tuna nehri boylarına kadar gelen Hunlar burada Avrupa Hun Devleti’ ni ( Batı Hun Devleti ) kurdular

Avrupa Hun Devleti

Avrupa Hun Devleti , Ural dağlarından Tuna nehrine kadar uzanan Orta ve Doğu Avrupa topraklarında kuruldu Devletin en ünlü hükümdarı Atilla ‘dır Atilla önce Doğu Roma İmparatorluğu üzerine seferler yaptı daha sonra Batı Roma İmparatorluğu üzerine de seferler yaptı Devlet bir süre sonra yıkıldı



Göktürk Devleti

Göktürk Devleti , Türk tarihinde ulus adımız olan Türk adı ile kurulan ilk devlettir 552 yılında kurulan ve bağımsız olan bu devletin kurucusu ve ilk hükümdarı Bumin Kağan'dır Devletin merkezi Ötüken’dir Bumin Kağan Orta Asya’daki bütün Türk boylarını egemenliği altında topladı Kardeşi İstemi‘yi Batı ülkelerine "yabgu" olarak atadı

Bumin kağan ölünce yerine oğlu Murat Kağan Hükümdar oldu Murat kağan, devleti İstemi Yabgu ile birlikte yönetti Bu dönemde İpek Yolu , Türklerin denetimine girdi Türkler, Çin’e üstünlüklerinin kabul ettirdiler Devlet 582 yılında önce Doğu Göktürk Devleti ve Batı Göktürk Devleti olmak üzere ikiye ayrıldı Ayrılıştan bir süre önce Doğu Göktürk Devleti 630 yılında çin egemenliğine girdi Daha sonra 658 yılında Batı Göktürk Devleti de Çin
egemenliğine girdi



Kutluk Devleti ( 2 Göktürk Devleti )

Çin egemenliğinde yaşamak istemeyen Türkler her fırsatta isyan ettiler Bağımsızlığa alışkın olan Türkler sonunda Kutluk adındaki bir kahraman yönetiminde bağımsızlıklarını kazandılar ( 682 ) Kutluk kağan , Ötüken’e sahip olarak 2 Göktürk Devletini kurdu Bu devlete kurucusundan dolayı Kutluk Devleti de denir

Kutluk kağan Çinlilere karşı başarılar kazanarak devletin topraklarını genişletti Onun en önemli yardımcısı değerli devlet adamı vezir Tonyukuk idi Kutluk Kağan Devletinin en parlak dönemi Bilge Kağan zamanıdır Bilge Kağan , devlet başkanı kardeşi Kültigin ise ordu komutanı idi Yaşlı ve tecrübeli Tonyukuk da vezir görevi ile Bilge Kağan’nın yanında yer aldılar , Göktürk devletine en parlak dönemini yaşattılar Önce Tonyukuk sonra Kültigin‘nin ölümü üzerine yalnız kaldı Bilge Kağan‘ın da ölümü üzerine devlet zayıfladı ( 734 ) Uygur Basmil ve Karluklar ayaklandılar , Kutluk Devleti’ni yıktılar ( 744 )



Uygur Türkleri

Uygurlar önceleri Hunların , daha sonra da sıra ile Avarların , Göktürklerin egemenliğinde yaşadılar Daha sonra Karluklar ve Basmiller ile birleşip 2 Göktürk Devletine son verdiler Kutluk Bilge Kül , Karabalgasun merkez olmak üzere Uygur Devletini kurdular ( 744 ) Uygur egemenliği Yüzyıl kadar sürdü Uygur‘lar önceleri Kırgızların saldırılarına uğradılar , ülkede iç karışıklıklar çıktı 13 yy başlarında Moğolların egemenliği altına girdiler Bundan sonra siyasi varlıkları sona erdi