GILGAMIŞ; Mezopotamya"da Yaşadığı Kabul Edilen Ilkçağ Destan Kahramanı

GILGAMIŞ







GILGAMIŞ, Mezopotamya"da yaşadığı kabul edilen ilkçağ destan kahramanıOnun hayatını konu alan yazılı metinlere de Gılgamış Destanı adı verilir


Akkadca”nın en önemli yazılı örneklerinden olan Gılgamış Destanı, Asur Kralı Asurbanipal”in Ninova”daki kitaplığında bulunmuş on iki tabletten meydana gelmiştirMetindeki boşluklar Mezopotamya”da ve Anadolu”da ortaya çıkarılan başka kitabelerden ( yazıtlardan) elde edilen bilgilerle tamamlanmıştırMÖ ikinci bin yılın ilk yarısında Sümer dilinde yazılmış beş küçük şiir de Gılgamış”la ilgili bilgi vermektedirBu şiirler; “ Gılgamış ve Huvava”, “Gılgamış ve Göklerin Boğası”, “Gılgamış ve Kişli Agga” , “ Gılgamış , Enkidu ve Ölüler Dünyası” ve “ Gılgamış”ın Ölümü” adlarını taşırlar


Destanda ve şiirlerde adı geçen Gılgamış büyük ihtimalle MÖ üçüncü bin yılın ilk yarısında Mezopotamya”nın güneyinde Uruk”ta hüküm sürmüş olan bir kraldırDolayısıyla Kiş Hükümdarı Agga ile aynı çağda yaşamışlardırTufandan sonraki Sümer kralları listesinde de söz edilen Gılgamış”a kutsal bir kişilik izafe edilmektedirDestan ve şiirlerde anlatılan ve Gılgamış”a ait olduğu söylenen kahramanlıkların tarihi belgesi yokturİlahi dinlerin bozulduğu,putlara tapıldığı bir zamanı anlatan Gılgamış Destanı hakkında bu tabletlerden başka bilgi bulunamamıştır


Ninova”da bulunan yazılı tabletlere göre Gılgamış; büyük bir savaşçı,yeryüzünde ve denizlerde olup bitenleri bilen yarı tanrı, yarı insandır Zalim ve sert bir idarecidirUruk halkı başka tanrılara başvurarak onun bu sert ideresinin önlenmesini isterlerGök Tanrısı Anu, Gılgamış”ın sert ve zalim idaresini engelleyebilmek için Enkidu”yu yaratırEnkidu daha önce hayvanlar arasında yaşamış vahşi bir insandırFakat Gılgamış”ın gönderdiği bir fahişe Enkidu”yu şehre getirirve uysallaştırarak şehir hayatına alıştırırEnkidu kısa sürede şehirlilerin hayat biçimine alışarak Uruk”a gelirGılgamış onu beklemektedirBu bilgiler birinci tablette anlatılmıştır


İkinci tablette bildirildiğine göre Enkidu ile Gılgamış arasında bir güç denemesi yapılırBu güç denemesinden Gılgamış üstün çıkarBundan sonra Enkidu Gılgamış”ın dostu ve yoldaşı olur


Üçüncü, dördüncü ve beşinci tabletlerde bildirildiğine göre; Gılgamış ile Enkidu uzaktaki bir sedir ormanının korucusu Huvava”yı öldürmeye giderlerEldeki parçalarda bu mücadelenin neticesiyle ilgili bilgi yoktur


Altıncı tabletteki bilgilere göre; Uruk”a dönmüş olan Gılgamış Aşk Tanrıçası İştar”ın evlenme teklifini geri çevirir, tanrıçanın onu yok etmek üzere gönderdiği kutsal boğayı”da Enkidu”nun yardımıyla öldürür


Yedinci tablet; Enkidu”nun gördüğü bir rüya ile başlarEnkidu rüyasında boğayı öldürmesi sebebiyle Ea, Anu ve Şamas adındaki üç tanrının ,kendisini öldürmeye karar verdiklerini görürBunun üzerine Enkidu hastalanır ve ölür


Sekizinci tablette; Gılgamış”ın Enkidu için yaktığı ağıt ve onun için düzenlediği büyük cenaze töreni anlatılır


Dokuzuncu ,onuncu ve on birinci tabletlere göre ; Gılgamış ,Babil tufanından sağ kurtulan Utnapiştim”i bularak ölüme yakalanmamanın sırrını öğrenmek için tehlikeli bir yolculuğa çıkarSonunda Utnapiştim”e ulaşırUtnapiştim ona tufanın hikayesini anlatır ve gençliğini geri getirecek bitkiyi nerede bulacağını gösterirGılgamış,bitkiyi elde ettikten sora bir yılana kaptırır ve üzüntülü olarak Uruk”a döner


Destan”a ek özelliğinden olan on ikinci tablet pukku ve mitku adı verilen nesnelerin kaybolması anlatılır


Destan,Enkidu”nun ruhunun yeryüzüne dönüşü ve ölüler dünyasındaki kötü ve üzücü halleri anlatmasıyla son bulur


Akkadca yazılmış olan Gılgamış Destanı”nın Hitit ve Hurri dillerinde çeşitlemeleri de vardırDestanın metni İngiliz Arkeolog RCThompson tarafından The Epic of Gilgamish adıyla 1930”da Oxford”ada yayımlandıGContenau tarafından da Epopee de Gilgamesh adıyla 1939”da Paris”te Fransızcaya çevrilmiştirMuzaffer Ramazanoğlu tarafından Türkçeye çevrildiOrhan Asena Tanrılar ve İnsanlar adlı oyununun konusunu Gılgamış Destanından almıştırNüvit Kodallı, Orhan Asena “nın oyunu için hazırladığı sahne müziği üzerine Gılgamış Operasını bestelemiştirMelih Cevdet Anday da Ölümsüzlük Ardında Gılgamış adlı eserinde bu destandan faydalanmıştır


KAYNAK; YENİ REHBER ANSİKLOPEDİSİ CİLT 8 SAYFA 44-45