Izmir Suikastı

İZMİR SUİKASTI

İzmir Suikastı,Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'a (Atatürk) karşı düzenlenen suikast girişimi (1926)Bu girişimle ilgili olarak başlatılan soruşturma ve açılan iki ayrı dava sonucunda,aralarında İttihat ve Terakki döneminin maliye nazırı Cavid Bey'in de bulunduğu çok sayıda kişi ölüm cezasına çarptırılmıştır




Haziran 1926'da Mustafa Kemal bir yurt gezisine çıktıGezinin programında İzmir de vardıCumhurbaşkanı gezinin Balıkesir durağında iken,Giritli Şevki adlı bir motorcu 17 Haziran'da İzmir emniyetine başvurarak,İzmir'e geldiğinde Mustafa Kemal'e Kemeraltı semtinde suikast düzenleneceğini ihbar ettiMotorcunun açıklamalarına göre suikast girişiminin başını eski Lazistan milletvekili Ziya Hurşit çekiyorduYapılan bir baskın sonucunda yanında bomba ve tabancalarla yakalanan Ziya Hurşit geniş açıklamalarda bulunduSöz konusu açıklamalar ve yürütülen soruşturma sonucunda,olaya,eski İttihat ve Terakki yöneticilerinden bazılarının ve kapatılan Terekkiperver Cumhuriyet Fırkası (TpCF) önde gelenlerininde karıştığı ve suikasçıların geniş çaplı bir hükümet darbesi hazırlığı içinde oldukları kanısına varıldıAnkara'da görev yapmakta olan İstiklal Mahkemesi bu amaçla İzmir'e getirildiMahkeme aralarında Kazım Karabekir,Ali Fuat (Cebesoy) Cafer Tayyar (Eğilmez) ve Refet (Bele) paşalar gibi önde gelen komutanların da bulunduğu birçok kişiyi tutukladıBu arada mahkeme,bazı tutukluların serest bırakılmasını sağlamaya çalıştığı gerekçesiyle Başvekil İsmet Paşa'yı da (İnönü) suçladı

Ankara İstiklal Mahkemesi 26 Haziran 1926'da 49 sanıkla ilgili yargılamaya başladıve üç haftadan kısa süren dava sonucunda ,aralarında sekiz eski milletvekili ve iki eski nazırın da bulunduğu 15 kişiyi ölüm cezasına çarptırdıBunlardan 13'ünün cezası hemen o gece infaz edildiGıyabında ölüm cezasına çarptırılan İttihat ve Terakki'nin eski iaşe nazırı Kara Kemal yakalanacağını anlayınca birkaç gün sonra intihar ettiEski Ankara valisi Abdülkadir Bey de daha sonra yakalanıp idam edildiYargılama sonunda Kazım Karabekir,Ali Fuat,Refet,Cafer Tayyar,Bekir Sami ve Rüşdü paşalar,cumhurbaşkanının isteği üzerine beraat ettilerRefet Paşa daha sonra milletvekilliğinden istafa ettiKazım Karabekir ,Ali Fuat,Refet ve Cafer Tayyar paşalar da emekliye ayrıldı

Ankara İstiklal Mahkemesi İzmir'deki yargılama sırasında bazı sanıkları davadan ayırmıştıBu sanıklar 2 Ağustosta açılan ve eski ittihatçıların ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası yöneticelerinden "hükümeti devirmeye kalkışmakla " suçlandığı yeni bir davaya katıldılarYargılama sonunda İttihat ve Terakki'nin eski maliye nazırı Cavid Bey,İsmail Canbulad,Nazım Bey,Hilmi ve Nail beyler 26 Ağustos'ta ölüm cezasına çarptırıldılarCezalar hemen o gece infaz edildiAralarında eski başvekillerden Hüseyin Fauf'unda (orbay) bulunduğu yedi kişi ise 10 yıl süreyle sürgün cezasına çarptırıldı

Bu yargılamayla birlikte yeni rejimi devirmek için gizli çalışmalarda bulunduğuna inanılan ve Cumhuriyet yönetimi için sürekli bir tehlike olarak görülen İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin eski kadroları ortadan kaldırıldı


Kaynak ;AnaBritannica cilt 17 sayfa 163-164 frmsinsinet için yazılmıştır