Geçmişten Günümüze Aydınlatma Teknolojilerinin Kronolojik Sıralaması

Geçmişten Günümüze Aydınlatma Teknolojilerinin Kronolojik Sıralaması
Geçmişten Günümüze Aydınlatma Teknolojilerinin Kronolojik Sıralaması

Ay ışıgı ve gün ışığından başka aydınlık bilmeyen insanoğlu ateşin bulunuşuyla yeni bir ışık kaynağına kavuştu Sacayakların üzerine konan korlar ilkel insanlar için ışık kaynağı olurken zamanla elde taşınan meşaleler geliştirilmiştir Klasik çağlarda içyağından yapılan mumlar üretilebilmiştir 1784′te Argant çift hava akımlı lambayı buldu
Lebon’un bulduğu havagazıyla çalışan lambalar 1805′te İngiltere’de sanayi kuruluşlarında kullanılmaya başlanmıştır
Osmanlı döneminde havagazı lambaları başlarda İstanbul’da ve yanlız saraylarda kullanılmaya başlanmıştır 1853′te sırf bu amaçla bir gazhane kurulmuştur
Modernleşmeyle beraber Edison ve Swan’ın 1879′da akkor lambayı bulmasıyla aydınlatma kavramında bir devrim yaşanmıştır
Kapalı mekanlarda elektrikle aydınlatma kriterlerinden önce tasarruf açısından gün ışığından mümkün olduğu kadar fazla yararlanmak gerekir Mimari yapı itibarıyla büyük ama ısı izolastonunu engellemeyecek pencereler bulunması doğru bir aydınlatma için baş koşuldur Bu aşamadan sonra yapay aydınlatma kriterlerinin uygun şekilde sağlanması gerekir
Bilindiği gibi yapay ışık doğru ayarlanmadığında yorucu etki yapmaktadır Bunun için insan bünyesinin alışık olduğu gün ışığı taklit edilmelidir Bu aşamadı bazı önemli kriterlere dikkat etmek gerekmektedir
* Işık Doğrudan göze gelmemeli yukarıdan aydınlatmalıdır
* Dekoratif amaçlı olan ve gözle doğrudan temas eden armatürler ışık yarısaydam kaplamalarla dengelenmelidir
* Birden çok ışık kaynağı kullanılıyorsa lambalar ışık geçişlerini dengelenecek uzaklıkta yerleştirilmelidir
* Daha estetik amaçlarla kullanılan bölgesel aydınlatıcılarda ışık farlı renklerde seçilecek olursa bunların keskinliği azaltılarak gözü yorması engellenmelidir
* Oda duvarları açık renkli yapılarak gün ışığından yararlanma miktarı artırılabilir
* Tv izlerken düşük şiddetli ampüller kullanılmalıdır
* Enerji tasarrufu yapan ampüller kullanılmalıdır
Gerek kapalı mekanlar, gerekse sokak aydınlatmasında ışığın verimli kullanlılması gerekir Işık kaynağından gelen ışığın tümünün istenilen alanları aydınlatması sağlanmalıdır Işık taşması denilen ve istenmeyen alanların da aydınlatılması verimi düşürür
Özellikle sokak aydınlatmasında ışık kayıpları fazla olmaktadır Birçok sokak lambası sokakları aydınlatmakla beraber havayı da aydınlatmaktadır Bu lambalar seçilirken belediyeler üst bölgesi kapalı olan lambaları tercih etmelidir Bununla beraber reklam panosu, önemli binalar, şelaler veya anıtların gece aydınlatması alttan yukarı değil, yukardan aşağı olacak şekilde ayarlanması gerekir
Sokak aydınlatmalarının sadece tasarruf amacı güdülerek uygun yerleştirilmesi gerektiği söylenemez son yıllarda kentlerin metropol haline dönüşmesiyle sokak aydınlatması sonderece yaygınlaşmıştır Bu da çok tartışılan ve üzerinde mutabakata varılan ışık kirliliğinin önlenmesi gereken bir sorun olarak ortaya çıkmasına sebeb olmuştur Işık kirliliği kısaca açıklamak gerekirse gerek duyulan alanlar dışında atmosfere de bolca ışık salınmasıdır Büyük şehirlerde geceleri gökyüzü de ışıtıldığı için yıldızları görmek mümkün olamamaktadır Yıldızlar ancak şehrin dışına çıkıldığında görülebilir hale gelmiştir Bunda sokak lambaları ve dekoratif amaçlı aydınlatmalar büyük rol oynamaktadır
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ışık kirliliği hakkında bilimsel çalışmalar yapılmaktadır Fakat bu çalışmaların devlet tarafından belirgin bir kabul gördüğünü söylemek zordur Birçok sokak ve resmi bina çevresinin aydınlatmasında bu gerçeklere uyulmamaktadır özellikle küçük kentlerde bu türden kaygılar neredeyse yok sayılmaktadır
İnsan varlık sahnesinde tutunabilmesi doğal yaşam koşullarına uyum sağlamasıyla mümkün olmuştur İnsan gereksinim duyduğu eşyayı doğayı ve doğadaki canlıları gözlemleyip kullanarak kendi dünyasını var etmiştir Bu süreç günümüz yaşam koşullarını doğurmuştur Bugün insan doğal yaşamın üzerine kendi dünyasını kurmuştur Gereksinimini ilk çağlardaki gibi doğadan direk alarak değil, üreterek karşılamaktadır
Doğal ısı ve ışık kaynağı olan güneş, ay ve yıldızlardan faydalanan insan bu gözlemleri ile doğaya koşut bir kültür geliştirmişken gereksinimini kendi üreterek karşılaması ile birlikte günümüz takvim ve mesai anlayışına uymaktadır Güneşin doğması ile birlikte güne başlayan insan güneşin batmasıyla eve kapanırken günümüzde 7 gün 24 saat çalışma ortamına geçmiştir Son 50 yılda bu hıza ulaşan insanın aydınlanma aracı da bu gelişime koşut olarak gelişmiştir
İnsan ihtiyaç duyduğu enerjiyi bedenini kullanarak üretirken aklını kullanmaya başlaması ile birlikte eşyadan enerji sağlamayı başarmıştır Bu doğrultuda bir yıldırımdan veya volkandan kaynaklanan ateşten çeşitli yönlerden yararlanma yoluna gitmiştir Soğuk havalarda ısınabileceğini, yemeğini pişirebileceğini, vahşi hayvanlardan korunabileceğini ve hatta karanlık gecelerini aydınlatabileceğini öğrenmiştir
İnsanın ateş bekçiliğinden ateşi yanında taşımaya geçişi nasıl sağladığı bilinmemektedir Belki de sert cisimlerin birbirine çarpışmasıyla ortaya çıkan çıngı, belki de sürtünmenin ısı ürettiğinin gözlemleri bu geçişi sağlamıştır Bölgemizde ateş yakmada 20 yy ilk yarısı sonlarına kadar çakmaktaşı ve demirin kullanıldığı bilinmektedir İzcilere hala sürtünme ile ateş yakma öğretilmektedir Tabi her izcinin yanında bir gazlı çakmak olduğu da bilinenlerdendir
Tekniğini geliştiren insan ateşten yararlanma yollarını da geliştirmiş ve ateşi taşıyabileceği aydınlatma araçlarını yapmaya başlamıştır Bu aydınlatma araçları meşale, kandil ve mum, gazyağı, hava gazı ve pildir Elektrik enerjisi kullanılarak aydınlatma araçlarına geçiş ise bu serüvenin son halkasını oluşturmaktadır
Taşınabilir birincil aydınlatma aracı olarak reçineli ağaç dallarının kullanılmış olabileceği öngörülmektedir Daha sonra bu ağaç dallarının üzerine yağlı bez veya deri sarılarak oluşturulan meşalenin aydınlatma aracı olarak kullanıma girdiği ön görülmektedir Meşalenin yanında kandiller de kullanılmaya başlamıştır Antik kandiller çeşitli malzemelerden yapılırdı En sık kullanılan malzemeler pişmiş toprak ve bronz olmakla beraber az da olsa altın, gümüş ve cam da kandil yapımında kullanılmıştır Kandiller iki kısımda ibaret olup, biri yağ komaya yarayan haznesi diğeri ise fitil deliğidir Kandil kelimesi dilimize Grekçe ?candela? dir Türkçemize geçen ?çıra? kelimesinin Latince cucerna kelimesinin bozulmuş şekli olduğu düşünülmektedir
Yapılan arkeolojik kazı ve araştırmalardan kandil kullanımı Erken Paleolotik çağa kadar inmektedir Bu dönemde kandiller taş malzemeden yapılırdı MÖ 8000 ? 6000 lerde deniz kabukları kandil olarak kullanılmıştır Filistin?de deniz kabuğundan yapılmış ve kandil olarak kullanılan eşyalar bulunmuştur
Hititlerde aydınlanma aracı olarak kandil kullanıldığını belgeleyen bir veri olamamasına karşın, Hititlerde ??DUG ? sasanna?? kelimesinin kandil anlamına geldiği tahmin edilmektedir Çeşitli höyüklerde ele geçen üzüm salkımı şeklinde ve bir iple asılarak kullanıldıkları anlaşılan kapların, yanık izlerinden hareketle kandil olabilecekleri düşünülmüştür
Pişmiş topraktan yapılan kandiller, erken dönemlerde elle şekillendirilmişlerdir Osmanlı Döneminde bölgemizde kullanılan yirik çıra diye adlandırılan kandillerin benzerleri MÖ 3000 yılında kullanılmaktaydı MÖ 6 yy dan sonra çarkla kandil yapım tekniği yaygın olarak kullanılmaya başlanrı MÖ 3 yydan sonra kalıp tekniği ile seri üretim kandil yapılmaya başlanır Artık kandiller yoğun olarak kalıp ile üretilmektedir Kandil üretimi önemli bir ticaret kolu olarak karşımıza çıkar Bu dönemin kandil üreten yerleri arasında Ephesos ( Efes ) Knidos ( Datça) önemli bir yer tutmaktadır MS 1 yyda özellikle Kuzey İtalya?da bronz kandillerden kopya edilen kandiller yapılmaya başlanır
MS 3 yy da muhtemelen yağın pahalı ve lüks bir malzeme olmasından dolayı, İtalya?da kandil yapımı azalmaya başlar Ama Küçük Asya?da ve Kuzey Afrika?da kandil üretimi devam eder Bu dönem kandillerinin üzerinde mitolojik konulardan Herakles gibi kahramanlar, Afrodithe gibi tanrıça figürleri ile günlük hayattan figürler, meyve, bitki ve geometrik figürler bezenmiştir
4 yydan itibaren ortaya çıkan, 5 6 yyda yoğun olarak kullanılan Afrika kandilleri üzerinde sıklıkla, Hıristiyanlık betimleri, haçlar ve monogramlar görülür 5 6 yy larda Batı Anadolu?da büyük bir kısmı başta Ephesos olmak üzere Symrna ( İzmir) ve Sardes?te (Aydın Salihli yakınları) üretilmiş kaliteli kandiller ortaya çıkar Bunlarda da Hıristiyanlık sembolleri yer almaktadır
Antik Çağ?da kullanılan kandillerin yakıtları da fitiller kadar çeşitlilik gösterir Fitil olarak keten, kenevir ve işlenmemiş yün fitil işlevi görmekteydi Paleolitik çağ?da hayvansal yağlar Yunan ve Roma dönemlerinde zeytinyağı kandilin yanıcı maddesi olarak kullanılmaktaydı Zeytin yetişmeyen bölgelerde kandil yakmak için zeytinyağı ithal edilmiştir Bu yanıcı maddelerin yanı sıra kandil yakma için susamyağı, fındık, ceviz gibi meyvelerin yağları ile balık yağı ile Hint yağından da yararlanılmıştır Kandilin ışığının sarımsı bir renk alması ve yanıcı özelliğinin artması için yağ içine tuz konulduğu bilinmektedir
Kandillerin kullanım yerleri ve kullanım amaçları çok çeşitlilik gösterir Klasik dönemde kandiller, evlerde nişler içine yerleştirilerek, duvarlara çakılı askılara ya da tavandan sarkan zincirlere asılarak ve ya özel masalar üzerine konularak kullanılırdı
Tapınaklarda ışığın daha fazla olması için kandillerin burun sayısı artırılmıştır Kandillerin tapınaklara konulduklarına en güzel örnek, Atina Akropolü?deki Erekhtheion? Tapınağına Kallimakhos?un adadığı kandildir Bu kandil tüm sene boyunca gece ve gündüz sürekli yanıyordu; yirmi burnu ve hurma ağacı biçiminde bir kapağı vardı Ayrıca kandiller cadde, sokak, maden işçileri madende çalışırken, hamamlarda ve bir yerlere gidilirken önleri aydınlık olsun diye kullanılmıştır
Roma geleneğinde arkadaşlar birbirlerine yeni yıl hediyesi olarak, üzerinde ?? mutlu bir yıl dileğini ?? ifade eden özel kandiller hediye olarak verildiği bilinmektedir
Kandillerin tüm bu kullanım yerlerinin yanı sıra, kült törenlerinde ve sunaklarda yakıldıkları veya adak olarak sunuldukları bilinmektedir Ölen kişinin mezarına kandil konulması bir gelenekti Bu geleneğin, kişinin sağlığında temsil ettiği düşüncenin yaşatılacağının göstergesi olarak ölümünden sonra mezarı başına veya tapınak ? ziyaret gibi halkça kutsal kabul edilen mekânlarda yakılmaktaydı
Yapılan arkeolojik kazılarda, mezarlarda bulunan kandillerin birkaç kez veya hiç kullanılmamış olduğu gözlemlenmiştir Dönemin Roma geleneğinde, ölen kişinin evinin kapısına kandil konulması da oldukça yaygın bir gelenekti
Kandil kullanımı mumun yaygın olarak kullanıldığı MS 7 yydan sonra azalır Günümüzde ise kandiller artık bir aydınlatma aracı olarak kullanılmamakta, bir süsü eşyası -biblo olarak kullanımını sürdürmektedirler

ESKİDEN KULLANILAN AYDINLATMA ARAÇLARI :

Dünyanın, başlangıcından beri, insanlar, ışık ana kaynağı olarak güneşi kullandıGeceleri ise odun ve benzeri katı yakıtları yakarak hem ısındı hem de aydınlandı



MÖ 70000 Sonradan tutuşturulacak olan yosun veya benzer bir malzemenin, içi hayvansal yağla dolu olan delik bir kayanın, kabuğun veya diğer doğal bulunan nesnelerin içine doldurulduğu bir sistem

MÖ 4500 dolaylarında Yağ kandili: Yağ kandili icat edilir





MÖ 3000 dolaylarında Mum: Mumlar icat edilir



1300 yıllarda meşale:



1780 Yağ lambası: Aimé Argand, merkezi hava akımı ile ayarlanabilir yağ lambasını icat eder



1784 Aimé Argand, merkezi hava akımı yağ lambasına cam bacasını ekler





1792 Gaz lambası: William Murdoch, gaz aydınlatmasıyla deney yapmaya başlar, ve muhtemelen bu yılda ilk gaz ışığını üretti

1802 William Murdoch, gazla Soho dökümhanesinin dışını aydınlattı

1802 Ark (yay) aydınlatma: Humphry Davy, açık havada ark (yay)-aydınlatmayı denedi





1805 Phillips ve Lee's Cotton Mill, Manchester, gaz ile tam olarak aydınlatılan ilk endüstriyel fabrikaydı

1813 National Heat ve Light Company şirketi, Fredrich Winzer tarafından oluşturuldu (Winsor)

1815 Madenci lambası:Humphry Davy, madencinin, madenci lambasını icat eder

1825 Hidrojen/oksijen/kalsiyum lambası:



1835 Ampul: James Bowman Lindsay, Dundee' nin vatandaşları' na ampul’ un elektrik aydınlatma sisteminin temeli olduğunu gösterir



1840 Parafin (gaz) lambası: Petrol’ den elde edilen yakıtı yakan lamba





1841 Ark lambası: Paris'te deneysel olarak genel aydınlatma olarak kullandı

1853 Petrol lambası: Ignacy Lukasiewicz, petrol lambasını icat eder



1854 Bambu telli lamba: Heinrich Göbel, Bir cam ampulü’ nün içine yerleştirilen karbona dönüştürülmüş bir bambu teli boyunca bir elektrik akımını geçirerek ilk olarak parlak lambayı icat etti

1856 Heinrich Geissler, Elektrik arkını bir tüp içerisinde denedi

1867 Flüoresan lamba: AE Becquerel, ilk olarak flüoresan lambayı icat eder



1875 Henry Woodward, elektrik ampulüne patent alır

1876 Pratik karbon ark lambası: Pavel Yablochkov, Yablochkov kandili adı verilen pratik karbon ark lambası ile ilk defa Paris’ in ana caddelerini aydınlattı





1879 Thomas Edison ve Joseph Wilson Swan, karbon-telli parlak lambanın patentini alırlar

1880 16 Watt’lık ampul: Thomas Edison, 1500 saat devamlı yanabilen 16 watt’lık ampulünü üretti



1889 Parlak gaz pelerini: İcat edilen parlak gaz pelerini, gaz aydınlatmasında devrim yapar



1893 Telsiz Flüoresan ve Neon lambaları: Nikola Tesla, yüksek frekanslı elektrik tarafından sağladığı enerjiyi, telsiz alçak basınçlı içi boşaltılmış gaz lambalarını laboratuvarını aydınlatmakta kullanır



1894 Moore Tüpü: DMc Farlane Moore, Moore tüpünü yaratır, elektrik gaz-boşaltma lambalarının habercisi

1896 Karpit lambası:



1897 Akkor lamba: Walther Nernst, icat etmiş olduğu akkor lambanın patentini aldı



1901 Civa-buhar lambası: Peter Cooper Hewitt, civa-buhar lambasını yapar



1909 Tantaliyum telli lamba

1911 Georges Claude, neon lambasını geliştirdi

1926 Edmund Germer, Flüoresan lambasının patentini aldı

1962 Diyot lambası: Nick Holonyak Jr, İlk olarak pratik tayf görünümlü ışık yayan diyod lambasını geliştirir





1985 Reflektör lamba

1986 Sodyum /sodyumoksit lambası:

1991 Philips, 60,000 saat devam eden bir flüoresan lamba icat eder Ampul, manyetik indüksiyon kullanır

off yerlerını unutmuşlar hepsı krısmıs

offffffffffffffffffffffffffffffffffff

güzel ama ben bunu 4 satırlık yere nasıl sığdırayım