Latin Edebiyatı, Erken Dönem, Altın çağ, Gümüş çağ, Ortaçağ, Rönesans Dönemleri

LATİN EDEBİYATI

Latin Edebiyatı ,Cumhuriyet ve İmparatorluk dönemlerinde Roma'da ,ortaçağ ve Rönesans dönemlerinde Avrupa'da yazılmış Latince yapıtların tümüYunanca yapıtların çevrilmesiyle ve uyarlanmasıyla ortaya çıkmış,ancak kısa sürede kendine özgü bir kimlik kazanmıştırLatince,Roma İmparatorluğu'nun yıkılışından sonra bir konuşma dili olarak yerini ulusal dillere bırakmışsa da,Katolik Kilisesi'nin resmi dili olarak kalmış,özellikle de uluslararası bilim,felsefe ve edebiyat dili olarak varlığını 18yüzyıla değin sürdürmüştür



ERKEN DÖNEM ( İÖ 70'e değin)

Latin edebiyatı çok kısa bir süre içinde doğdu ve hızla geliştiBu hızlı gelişimde İÖ 3yüzyıldan sonra Roma kentlerini doldurmaya başlayan Yunan kökenli köleler önemli bir rol oynadıRoma soylularının ve tüccarlarının çocuklarına özel öğretmenlik yapan bu köleler,böylece Yunan kültürünü de Latin toplumuna taşımış oldularGerçekte bu ,Yunan kültürünün İtalya'ya ikinci girişiydiDaha önce de Etrüsk sanatı Yunan etkisi altında kalmıştıAma Etrüsklerin Latium bölgesinde yaşayan halkla fazla ilişkilerinin bulunmaması ve Etrüsk dilinin Latinceden çok farklı bir dil olması yüzünden Latin edebiyatı uzun süre bu etkilerin dışında yöresel bir gelenek olarak kalmıştı

Latin edebiyatının ilk önemli yazarı sayılan Livius Andronicus da (İÖ y284-y204) İÖ 3yüzyılda Roma'ya getirilen vesonra azat edilen Yunanlı bir köleydiLivius İÖ 240'ta ,Roma'nın Kartaca karşısındaki zaferini kutlamak için,Yunan kaynaklarından yararlanarak özgün bir tiyatro yapıtı yazdıAyrıca Odysseia'yı da Latinceye çevirdiOyunlarında Yunan şiir ölçüsünü Latinceye uyarlarken ,Odysseia çevirisinde geleneksel İtalyan ölçülerini kullandıBu çeviride Homeros'un zengin söz ve eğretileme dağarcığına Latince karşılıklar bulmakta gösterdiği ustalıkla,Latin edebiyatının sonraki gelişiminin temellerini hazırladı

Livius'tan sonra,Yunan etkisinin daha belirgin olduğu Güney İtalya'dan gelen Gnaeus Naevius (İÖ y270-y200) ,Quintus Ennius ( İÖ 239-169) ve Marcus Pacuvius ( İÖ 220-y130 ) gibi şairler de klasik Yunan destan ve tragedyalarını Latinceye kazandırırken,Yunan ölçü kalıplarını da LatinleştirdilerBu süreç içinde ,şiirin yanında düzyazı da geliştitragedya ,komedya,felsefe yazısı ve söylev gibi türler Latin edebiyatına aktarıldıEnnius tragedya dilini geliştirirken Plautus ( İÖ y254-184) ve Terentius da ( İÖ 186/185-159 ?) Latin komedyasının kurucuları oldularBu son iki yazar,Yunan Yeni Komedya çizgisine bağlı kalmakla birlikte,yapıtlarında Roma toplumunun günlük yaşamını yansıtan yerel konuşma dilinden yararlandılarPlautus,Roma toplumunun törelerini alaya alan komedyanlarında,sağlam bir olay örgüsü kurmaktan çok,kaba şakalarla seyirciyi güldürmeyi amaçladıBu yönüyle de komik opera türünün temellerini atarak daha sonraki Avrupa komedisinin hemen hemen bütün kalıp tiplerini yarattıTerentius ise komedyalarında daha sağlam bir yapı kurmayı denedi

Bu dönemde yazarlar ,güçlü ailelerin çevresinde toplanıyorduOrtaçağ Avrupa'sında da süren "mesen" (koruyucu) geleneğinin kurucusu Roma'ydı"Mesen " sözcüğü de,bu korucuların en zenginlerinden Gaius Maecenas'ın ( İÖ y70-8) adından türemiştiEn geniş yazar ve düşünür gruplarından biri Romalı konsül ve general Scipio Aemilianus'un çevresinde oluşmuştuScipio'nun korumasındaki kişiler arasında Yunanlı stoacı filozof Panatios,Yunanlı tarihçi Polybios ve Terentius da vardı


Kaynak;AnaBritannica cilt 20 sayfa 260 frmsinsinet için derlenmiştir

ALTIN ÇAĞ ( İÖ y70- İS 18)

Latin edebiyatı,Cumhuriyet döneminin son yıllarıyla Augustus döneminde ( İÖ 27-İS 14) İmparatorluğun kuruluş yılları arasında en parlak dönemini yaşadıRoma'nın en büyük hatipleri ve en usta şairleri bu dönemde yetiştiLatin edebiyatının Altın Çağ'ı olarak anılan bu dönem,başlıca iki döneme ayrılırCicero'nun damgasını vurduğu İÖ y70'ten İÖ 43'e değin süren Cicero dönemiyle Vergilius,Horatius,Livius ve Ovidius gibi yazarların yetiştiği ,İÖ y43'ten İS 18'e değin süren Augustus dönemi




Cicero döneminin en önemli temsilcisi,döneme adını veren devlet adamı,hatip şair,eleştirmen ve filozof Marcus Tullius Cicero'ydu( İÖ 106-43) Cicero biraz süslü ama açık seçik üslubuyla klasik Latin düzyazısının oluşumunda çok önemli bir rol oynadıDönemin aynı zamanda devlet adamı olan bir başka yazarı Julius Caesar'dı( İÖ 100-44) ; ama Caesar'ın yazılarında ,yalın,aydınlık bir anlatımın ardında,açıklama,öğretme amacından çok,ikna etme ve propaganda yapma çabası ağır basıyordu

Dönemin en üretken yazarlarından biri de,"Romalıların en bilgilisi " olarak anılan Marcus Terentius Varro'ydu( İÖ 116-27) Varro,düzyazı ve şiiri birleştirdiği yergici komedyalarıyla etkili olduTragedya alanında,Ennius ve Pacuvius'tan sonra özgün yapıt veren çok az sayıda yazar çıktıBunlardan Lucius Accius'un ( İÖ 170-y86) tragedyaları ,ağır ve görkemli üsluplarıyla klasik Roma geleneğinin parlak örnekleri arasında yer alır

Latin edebiyatı ,Yunan modellerine karşı asıl zaferini şiir alanında kazandıDidaktik şiir alanında en önemli ürün,Lucretius'un (üİÖ 1yy) De rerum natura'sıydı(Evrenin Yapısı ,1974) Yunanlı düşünür Epikuros'un atomcu madde kuramı üzerine kurulu olan bu uzun şiir,Romalıları aydınlatmak,boşinançlardan kurtarmak amacıyla yazılmıştıYapısının sağlamlılığı ,dilinin zenginliği ve felsefiyi somut gözlemle bütünleştirmesiyle bu yapıtLatin edebiyatının kusursuz örneklerinden biri sayılır

Lucretius'dan sonra,gerek şiirde gerek tiyatroda Yunan etkisi yeniden güçlendiRoma artık Akdeniz'in en güçlü devletlerinden biriydibu güvenli ortamda yetişen Romalı yazarlar da daha kişisel,daha oyunlu bir sanata yönelmeye başladılarEnnius'un ağırbaşlı ,trajik ya da destansı üslubuna karşı,neoteros olarak bilinen şairlerin kuşağının en önemli temsilcisi,Gaius Valerius Catululus'tu ( İÖ y84- y54)Teknik açıdan en başarılı Latin şairlerinden biri olan Catullus ,daha çok aşk temasını işlediyse de ,dönemin güçlü devlet adamları Caesar ve Pompeius'u eleştiren siyasal şiirlerde yazdıNeoteros'ların etkisi,Cornelius Gallus aracılığıyla ,Vergilius'a ( İÖ 70 - 19) değin uzandıBirçok eleştirmenin en büyük Latin şairi saydığı Vergilius,başlangıçta İskenderiyeli şairlerin etkisi altındaydıAma zamanla ,yarı gerçek yarı düşsel görüntüleri yansıtan pastoral şiirler yazmaya yöneldiVergilius da dönemin öteki önemli tragedya ve destan yazarı Varius'la birlikte ,Maecenas'ın korumasındaydıMaecenas'ın korumasındaydıMaecenas'ın meclisine genç şair Horatius'u ( İÖ 65 -8) tanıtan da oydu

Altın Çağın ikinci evresini oluşturan Augustus döneminde edebiyat yaşamı daha ulusal bir renk almaya başladıVergilius Georgica'sında,Romalıların uzun süredir bir yana bırakmış oldukları çiftçilik zevkini yücelttiBüyük destan Aeneis'te de Romalıların ulusal tarih ve yurt sevgisini duygularını uyandırmaya çalıştıYazarın yenişeyler söylemeye çalışmaktan çok,eski konuları daha iyi işlemeye ,daha güzel söylemeye çalışması gerektiği yolundaki klasik anlayış da bu dönemde egemen olduBöylece,çeşitli söz sanatları kesinlik kazandışaire düşen,kendisinden önce tanımlanmış bu söz sanatlarını ustaca kullanmaktıEnnius gibi daha eski şairlerin aşırı ölçüde kullandığı aliteasyon ve sesle anlam arasında koşutluk kurma çabaları neoteros döneminde gözden düştükten sonra ,Augustus döneminde yeniden önem kazandıAma bu katı kuralcılık,Horatius ve Vergilius'ta ki yücelik duygusuna ulaşmasa bileözgün buluşlardan güç alan,son derece zarif ve canlı şiirler yazılmasını engellemediRoma toplumunun uygar,zarif ve kültürlü bireyinin en tipik örneği olarak değerlendirilen Horatius'un dışında bu dönemin öteki önemli şairleri ,ağıtlarıyla ünlü Sextus Propertius (İÖ 55/43-16) ,Albius Tibullus (İÖ y55-y19) ve Altın Çağ şiirinin son büyük temsilcisi olan Ovidius'tu( İÖ 43-İS 17) Aşk şiirleriyle ve mitolojik malzemeyi işlemedeki ustalığıyla dikkat çeken Ovidius,siyasal eleştirileri yüzünden Augustus'un emriyle Karadeniz bölgesine sürgüne yollandı

Altın Çağ'ın sonuna doğru ,düzyazı alanında,Cicero'nun zengin ve aydınlık belagatine karşı Sallustius'la ( İÖ y86 - 35/34) başlayan bir tepki hareketi ortaya çıktıSallustius,İÖ 43'te yayımlanmaya başladığı tarih yapıtlarında sert,kısa,özlü bir üslupla karamsar bir dünya görüşünü dile getirdiOvidius'un beyitlerini de etkileyen bu özlü üslup,daha sonra stoacı filozof Seneca'nın ( İÖ y4-İS 65) tragedyalarında ve yazılarında sürdüBu dönemde yalnızca tarihçi Livius (İÖ 64/59 -İS 17) Cicero geleneğine bağlı kaldı


Kaynak;AnaBritannica cilt 20 sayfa 260 frmsinsinet için derlenmiştir

GÜMÜŞ ÇAĞ ( İS y18-y133)

Augustus döneminin sonlarında yetişmiş yazarların,örneğin,Livius'un yapıtlarında ,Roma'nın Altın Çağ'ın artık kapanmakta olduğunu hissettiren belli belirsiz bir umutsuzluk vardıOvidius'tan sonra birçok başka yazarın da imparatorların hışmına uğramasıylabu kanı iyice pekiştiTarihçi Tacitus ( İS y56-y120) bu karamsarlığı dile getiren yapıtlarında,Roma'da iktidarın hanedanların tekeline geçişini de eleştirdiSuetonius'un (y69-122'den sonra ) daha çok dedikoduya dayanan ve okurlara heyecan verme amacını güden imparator yaşamöyküleri,Romadaki yeni kültürel iklimi yansıtıyorduYazarlar büyük,anıtsal ,coşkulu ve "yüksek" ürünler vermekten umut kesmiş gibiydiler

Bu dönemin bir başka önemli yazarı,yakından incelemek için gittiği Vezüv Yanardağının lavları altında kalarak bilim tutkusunun kurbanı olan,Historia naturalis ( Doğa Tarihi) adlı yapıtın yazarı Yaşlı Plinius'tu (23-79)Yeğeni Genç Plinius (61/62 y 113) ise aslında yüksek sesle okunmak üzere yazılmış söylevler olan mektuplarıyla öne çıktıSeneca'nın ,stoacı davranış ve düşünceyi belki de tragedyalarından daha iyi dile getiren mektupları ise daha özentisiz daha didaktiktiSeneca'nın ahlaki çöküntü karşısında içe çekilmeyi sade ve erdemli bir bireysel yaşantıya dönmeyi yeterli gören daha iyimser yaklaşımına ,Tacitus'un yazıları,erdemli yaşama olasılığının bütünüyle elden kaçırıldığına inanan düz bir karamsarlığın anlatımıydıTacitus gibi şair luvenalis de (55/60?-127 ya da sonrası?)karamsarlığını açıkça dile getiren yergilerinde Roma toplumuna saldırdıLuvenalis toplumsal bozuklukları,bayağılık ve kabalıkları adeta bir büyüteçle sergilediği şiirlerinde ,kendisi de kabalaşmaktan hatta müstehcenleşmekten çekinmediArkadaşı Martialis'in (y38/41-y103) özdeyişleride aynı eğilimi yansıtıyorduBu iki şairle birlikte,Avrupa edebiyatında sonraki yüzyıllarda önem kazanacak olan "grotesk" tarzının esin kaynakları arasında sayılan bir başka yazar da konuklarına görkemli bir ziyafet veren ve yemeğin sonunda damarlarını keserek intihar eden Petronius Arbiter'di(1yy) Petronius birbirinden bağımsız olaylardan oluşan ve bazı eleştirmenlerce roman türünün ilk örneği sayılan Satyricon adlı yapıtında iki gencin serüvenlerini Roma'nın günlük konuşma dilini kullanarak anlatıyordu





Gümüş Çağ'ın bir başka önemli yazarı da,retorik ustası Quintilianus'tu(y35-96'dan sonra) Cicero retoriğine bağlı kalarak yazdığı Institutio oratoria ( Hitaben İlkeleri) imparatorluk döneminde söz özgürlüğünün kısıtlanması ve hitabet sanatının gözden düşmesi yüzünden kendi döneminde pek etkili olamadıysa da,sonraki yüzyıllarda bir retorik ve eleştiri kılavuzu olarak yeniden önem kazandıDönemin son önemli adları,yapmacık bir söyleyişin egemen olduğu,aşırı süslü şiirler yazan Lucanus'la (39 - 65) mitolojik konulardan uzak durarak Vergilius öncesi şairlerin çizgisini sürdüren Statius'tu(45-96) Roma imparatorluk yönetiminin kurulması anlatım özgürlüğünün sınırlanması ve kamu yaşamının giderek sönükleşmesi,tragedya ve komedyanın ölmesine yol açtıİS 1yüzyıldan sonra,Roma'da önemli bir tiyatro yapıtı yazılmadı

Kaynak;AnaBritannica cilt 20 sayfa 260 frmsinsinet için derlenmiştir

İMPARATORLUĞU'N SON DÖNEMLERİ

İmparatorluğun Hadrianus yönetiminde daha da merkezileşmesiyle birlikte sanatçılarda "Roma yurttaşlığı" bilinci gerilerken ,Yunan kültürünün etkisi bir kez daha güçlendiAma bu etki,bu kez bir kültürel canlanmaya yol açmadıDaha çok,Yunan kentlerinin son dönemindeki aşırı incelmiş sofist akımı anımsatıyorduBu dönemin başlıca yazarları tarihçi Publius Annius Florus'la ( ü1yy sonları ve 2yy başları) Latin edebiyatında romanın doğuşunu haber veren ikinci yapıt kabul edilen,büyü sonucu bir eşeğe dönüşen bir gencin öyküsü olan Metamorphoses'in (Altın Eşek,1950) yazarı Lucius Apuleius'tu(y124-170'ten sonra) İmparator Marcus Aurelius'un (121-180) Ta eis Eauton'u da ( Kendime Düşünceler /1974) stoacı felsefeyi en uyumlu biçimiyle dile getiren yapıtlardan biriydiDilbilgisi uzmanı ve eleştirmen Aulus Gellius ( ü2yy) ise,eski retorikçiler geleneğini sürdürdüRoma'nın son önemli klasik yazarları,şair Decimus Magnus Ausonius'la (y310-y395) Claudianus'tu(y370- y,404)





ORTAÇAĞ

4yüzyılda Hristiyancılığın Roma toplumuna yayılması ve 5yüzyıl sonlarında kuzeyden gelen barbar kavimlerin Roma İmparatorluğunu parçalaması,Latin edebiyatının kurumsal temellerini köklü bir dönüşüme uğrattıGeçmişte Latincenin sürekliliğini sağlayan Romalı yönetici sınfın yerini kilise aldıBundan sonra Latince,16yüzyılın başlarına değin Batı Avrupa'da Latince,16yüzyılın başlarına değin Batı Avrupa'da kiliselerde ve kilise okullarında bir ayin,bilim felsefe ve edebiyat dili olarak varlığını sürdürdüKlasik Latince metinlerin daha sonraki kuşaklara geçirilmesini sağlayan da gene kiliseler ve bunların çevresinde yeni yeni kurulmaya başlayan üniversitelerdi

Hıristiyan Latin edebiyatının ilk örnekleri 2yüzyılın sonlarında ortaya çıkmaya başlayan azizlerin yaşamları üzerine yazılmış metinlerdiBu ilk dinsel yaşamöykülerinin Latin geleneğiyle ilişkisi yoktuAma 3yüzyıldan sonra,imparatorluğa bağlı eyaletlerde,özellikle de Roma'nın Afrika'daki topraklarında ,klasik gelenekle yeni inancı bütünleştirme çabaları başladı3ve 4yüzyıllar bir çeviri dönemiydiilkin Çöl Babalarının yaşamöyküleri daha sonra da Eski Ahit'in kendisi Latinceye çevrildi( Vulgata)Bu dönemin önemli yazarları,Hıristiyan Latin edebiyatının kurucuları sayılan Tertullianus,Minicius Felix,Aziz Cyprianus,Arnobius ve Lactantius gibi Afrikalı yazarlardıYeni Ahit'in ilk yetkin çevirisini 4yüzyılın sonunda Aziz Hieronymus yaptı ve bu metin bütün ortaçağ boyunca etkisini sürdürdü

Bu dönemde Hıristiyan ilahiyatçıların önünde duran önemli sorunlardan biri ,Roma'nın pagan geçmişini yeni dinsel bakış açısından açıklamak ve anlamlandırmaktıAziz Augustinus De Civitate Dei'de (413-426;Tanrı Devleti) tarihi ve geleceği Tanrı'nın yönettiği bir süreç olarak açıkladıConfessiones (y400; İtiraflar) adlı yapıtında da Hıristiyanlığı kabul eden bireyin iç hesaplaşmasını anlatırken,Tanrı'nın en günahkar ruhları bile bağışlayabildiğini göstermeye çalıştıDaha önce retorik dersleri vermiş olan Augustinus ,De doctrina Christiana (397-428; Hıristiyan Öğretisi) adlı yapıtında da Hıristiyanların eski pagan Latin okullarının tekniklerinden yararlanabileceğini savunduEski kültürle yeni dini uzlaştırma çabaları 5yüzyılad ,özellikle Galya bölgesinde,dinsel şiirin gelişmesini hızlandırdıJuvencus,Sedulius Viyanalı Avitus ,Dracontius,Prudentius ve Nolalı Aziz Paulinus gibi şairler dinsel konuları,eğitim görmüş bir çevre için epik bir anlatımla şiirleştirdilerHıristiyanlık tarihi alanında ,Rufinus,Orosius ve Sulpicius Severus'un ortaçağ boyunca kaynak metin olarak kullanılan vakayinameleri de gene bu dönemin ürünüydü4yüzyılın bir başka önemli gelişmesi de Latince Hıristiyan ilahisinin ortaya çıkışıydı

Kaynak;AnaBritannica cilt 20 sayfa 260 frmsinsinet için derlenmiştir

6 ve 7 yüzyıllarda,Hıristiyan edebiyatı Frank istilaları karşısında savunmaya geçtiTours'lu Aziz Gregorius'un bugün bile kaynak olarak kullanılan Historia Francorum'u (605-664; Franklar Tarihi ) ve Fortunatus'un dinsel ve dindışı şiirleri,Galya'da Frank egemenliğinin kuruluş döneminin en önemli edebi ürünleriydiAynı dönemde ,İtalya'da Ostrogot krallarının hizmetinde çalışan Cassiodorus,Institutiones divinarum et saecularium litterarum (Dinsel ve Dindışı Edebiyatın Kurumları ) adlı yapıtında ,klasik Latin kültürüyle Hıristiyan öğretisinin kaynaştırılmasına dayalı bir eğitim programı ortaya koyduFelsefe alanında,Romalı Boethius'un De consolatione philosophiae (y524; Felsefenin Avuntusu Üzerine ) adlı yapıtıklasik Latin retorik sanatının bir uzantısıydıAynı dönemde Doğu Roma İmparatorluğu edebiyet alanında Batı kadar verimli değildiBizans'ta Latincenin yerini Yunancanın almasından önce yetişen son önemli şair,Iohannis adlı destanıyla tanınan Afrikalı Corippus'tu

7 ve 8 yüzyıllarda Hıristiyanlık Saksonlar arasında yayıldıNorthumbria'lı Aziz Bede'in İngiliz Kilisesiyle Hıristiyanlığın Roma'daki merkezi arasındaki ilişkileri ve İngilizlerin Tanrı yolunda ileşleyişlerini konu alan Historia ecclesiastica gentis Anglorum'u (731/732; İngiliz Halkının Kilise Tarihi) ortaçağ Latin klasiklerinin en önemlilerindendi

8 ve 9 yüzyıllarda Galya'da Frank egemenliği pekiştiFrank kralları artık kendilerini birer istilacı olarak değil,Galya'nın meşru yöneticileri olarak görüyorlar ve ulusal bir tutum benimsiyorlardıKutsal Roma-Germen imparatoru Charlemagne döneminde ( 768-814) Hıristiyan Latin edebiyatı yeni bir canlılık içine girdiCherlemagne'ın desteğiyle Latin klasiklerine öykünen yeni yapıtlar yazıldı ve Roma'nın yıkılmasından sonra ilk kez yeniden bir uluslararası kültür ortamı doğduAnglosakson Alcuin,Vizigot Orleans'lı Theodulfus,İtalyan Aquileia'lı Paulinus ve Paulus Diaconus gibi şairler,dinsel ve dindışı konularda daha önceki dönemde görülmemiş bir ustalığın ürünü olan,lirik,epik ve didaktik şiirler yazdılar" Karolenj rönesansı" olarak da nitelendirilen bu yüz yıllık dönemin bir başka önemli katkısı da ,destan kahramanlarının dindışı özellikler kazanmasıydıYeni epik şiirler,kahramanlık modellerini Charlemagne'ın yaşamından aldılarSonraki yüzyıllarda bu destanlar,İngiltere'den Almanya'ya kadar bütün Avrupa'da Kral Arthur Siegfried,Tristan ve Isolde romanslarının yazılmasını sağladıAttila yönetimindeki Hunların Avrupa'yı istilasını konu alan Waltharius destanıyla (10ve 11yüzyıllar) yerel dille zenginleştirilmiş bir Latinceyle yazılmış Ruodlieb (y1050) romansı da bu epik geleneğin devamı olarak görülebilir

Latin ortaçağının en özgün şiirsel ürünü,missa ayininde Kitabı Mukaddes'ten parçalar arasında okunan ardışım şarkılarıydıŞiirsel düzyazı biçiminde başlayan bu yeni tür,9yüzyılda Sankt Gallenli Notker Balbulus tarafından geliştirildi12yüzyılda da uyaklı ve ölçülü bir şiir kalıbına dönüşerek StVictor'lu Adam'ın yapıtlarıyla kusursuz biçimine ulaştıKonularını dinsel mitolojiden günlük olaylara kadar çok farklı kaynaklardan alan bu yapıtların dramatik yapısı,daha sonra dinsel tiyatronun ortaya çıkışında önemli bir rol oynadı12yüzyılın önemli yapıtları arasında,Monmouth'lu Geoffrey'nin Historia regum Britanniae'sı nı da (Britanya Krallarının Tarihi) anmak gerekir

Kaynak;AnaBritannica cilt 20 sayfa 260 frmsinsinet için derlenmiştir

12 ve 13yüzyıllarda Latin edebiyatının en önemli ürünleri felsefe alanında verildiSalisbury'lu John,Roger Bacon ve Duns Scotus gibi düşünürlerin yapıtlarında ortaçağ skolastik gibi düşünürlerin yapıtlarında ortaçağ skolastik felsefesi bir yanda iç yaşantıya ,öte yandan da dış deneye açıldıAynı dönemde Aquino'lu Aziz Tommaso,Hıristiyanlıklba Aristoteles sistematiğini bütünleştiren bir felsefi sistem kurmayı denedi12yüzyılda dinsel romans alanında Petrus Abaelardus'un yapıtları önem kazandıAbaelardus'un yapıtları önem kazandıAbaelardus Heloıse duyduğu aşkı anlattığı yapıtları ve ona yazdığı mektuplarıyla bir "bahtsız aşk" modeli yarattıRönesans öncesi Latin edebiyatının son önemli temsilcileri de Fransa'da Thomas a Kempis,İtalya'da Aziz Bonaventura ve İngiltere de John Pecham'dı

RÖNESANS

Rönesans döneminde bir yandan ulusal dillerin oluşumu hızlanırken,bir yanda da Latin edebiyatı yeni yapıtlarla varlığını sürdürdüDante,Petrarca ve Boccaccio,bazı yapıtların Latince yazdılarRönesans yazarlarından Leonardo Bruni ,Albertino Mussato ,Coluccio Salutati ve Aeneas Silvius Piccolomini (Papa IIPius) tümüyle ya da daha çok Latince yazmalarıyla ötekilerden ayrıldılar15ve 16yüzyıllarda Roma'da Pietro Bembo,Giovanni Cotta ve Marco Vida'nın ,Floransa'da Marsilio Ficino,Giovanni Pico della Mirandola ,Angela Poliziano ve Franscesco Landini'nin Napoli sarayında da Giovanni Pontano'nun yapıtları,Rönesans edebiyatının en tipik örnekleriydiRönesans döneminde İtalya'da en yaygın olan edebi tür pastoral şiirdiRönesans döneminde italya dışında Latince ürün veren yazarlar arasınad Erasmus ve Johannes Trithemius gibi düşünürlerle ,Conradus Celtis ve Petrus Lotichius gibi şairler vardıİngiltere'de 17yüzyılda bile ,başta John Milton olmak üzere,Henry Vaughan,Richard Crashaw ve Abraham Cowley gibi şairler şiirlerinin çoğunu Latince yazdılarFransa'da La Pleiade grubuna bağlı şairlerin ürünlerinin çoğu da Latinceydi17yüzyıldan sonra,Latince daha çok uluslararası felsefe ve bilim dili olarak kullanıldıFrancis Bacon,Hugo Grotius,Descartes,Spinoza ve Newton'un temel yapıtlarında kullandıkları dil de Latinceydi

Latin edebiyatı üzerine kapsamlı bir Türkçe kaynak,Müzehher Erim'in Latin Edebiyatı (1987) adlı yapıtıdır

Kaynak;AnaBritannica cilt 20 sayfa 260 frmsinsinet için derlenmiştir

Yunan kültür ve edebiyatı etkisiyle gelişmiştir MÖ 2 Yüzyıldan sonra, Büyük iskender’in ölümü ve Roma’nın kurulmasıyla başlar Yaklaşık 500 yıl sürer
Büyük İskender’in ölümünden sonra, eski Yunan edebiyatı, bir kültür merkezi olan İskenderiye’de yeni bir döneme girmiş; Milattan önce ikinci yüzyıldan sonra da yerini Latin edebiyatına bırakmıştır Latin edebiyatının yetiştirdiği en ünlü sanatçılar şunlardır:


Latin Edebiyatı Sanatçıları:


Plautus ( MÖ 251-184 ), komedileriyle tanınır Konularını Yunan şairlerinden almıştır Önemli yapıtları ; Çömlek, İkizler, Urgan, Buğday, Kurdu ve Palavracı Askeri’dir
Çiçero ( MÖ100-55 ) söylevleriyie tanınır Cumhuriyetçidir Önemli yapıtları; Söylevler, Cumhuriyet ve Dostluk’tur
Lucretius ( MÖ 100-55 ), Didaktik şiirleriyle tanınır Önemli yapıtı, Doğanın Yapısıdır
Horatius ( MÖ 65-8 ), lirik, didaktik şiirleri ve yergileriyte tanınır Önemli yapıtları; Od’lar Epod’lar, Yergiler ve Mektuplar’dır
Ouidius ( MÖ 43-MS18 ), lirik ve mitolojik şiirleriyle tanınır Önemli yapıtları; Aşklar, Değişmeler, Tristia’dır
Titus Livius ( MÖ 59 – MS19 ), tarih ve tiyatro yazarıdır Önemli yapıtları ; Aşklar, Değişmeler, Tristİa’dır,
Seneca ( MÖ4 – MS65 ), felsefecidir Neron’a danışmanlık yapmıştır önemli yapıtları; Diyologlar, Ahlaki Mektuplar, Medeia, Agomennon, Oidipus”tur
Tacitus ( MS 55-120 ), tarihçidir Önemli yapıtları; Historiae, Germenia, Agricola’nın Hayatı’dır