Osmanlıda Cellatlar

Osmanlıda cellatlar

Cellât Arapçada, kamçı ile vuran-eziyet eden anlamındadır Eski Türklerde kırbaçla dayak cezâlarını uygulayan, Osmanlıda her türlü ölüm cezâsını îfâ eden şahıslar

Umûmiyetle Hırvat dönmeleri veya çingenelerden seçilen cellâtlar, 15 yy dan itibâren kullanılmaya başlanmıştı 16 yy da padişahın özel koruması olan dilsizler, aynı zamanda cellât vazîfesini de îfâ ederlerdi Dilsizler, pâdişâhın en küçük bir işâretinin dahi ne anlama geldiğini çok iyi bilirlerdi Sağır ve dilsizlere bu vazîfenin tevdî edilmesi, mahkûmun son çığlıklarını duyup etkilenmemesi ya da kurbanın yalvarmasıyla merhamete gelmemesi içindi

BALIKHÂNE KASRI

16 yy da bostancı ocağına bağlı bir de cellât ocağı kuruldu İlk kurulduğu zamanlar cellât ocağında 5 cellât mevcut iken, zamanla cellâtların sayısı artarak 70 e ulaştı Cellâtların lideri olan cellâtbaşı, bostancıların lideri bostancıbaşına bağlıydı Sıradan mahkûmların cezâlarını diğer cellâtlar îfâ ederken, devlet adamlarının ve mühim şahsiyetlerin infâzını cellâtbaşı gerçekleştirirdi Vezirlerin, kazaskerlerin, beylerbeyilerin vs üst düzey devlet adamlarının îdamlarında bostancıbaşı da bulunur, îdam fermânını okuyarak, mahkûmu tesellî eden sözler söylerdi Sonra da cellâtbaşı infâzı îfâ ederdi Saraydan çıkan infaz emri; eğer îdam sarayda olacaksa bostancıbaşıya, saray veya İstanbul dışında olacaksa kapıcıbaşına verilirdi

Bostancıbaşı!

Götürün şu mendeburu Balıkhâne Kasrına

Pâdişâhın gür sesiyle söylediği bu cümle, Arz Odası?nın çinili duvarlarında yankılanınca, karşısındaki şahıs buz kesilir, yağmurda kalmış ıslak it gibi titremeye başlardı

ECEL ŞERBETİ

Bostancıbaşı, cellâtların başıydı Balıkhâne Kasrı ise, îdamlık siyâsî mahkûmların îdam edilmeden önce üç gün bekletildikleri zindan Bu mekân, Gülhâne Parkı?nın sâhile yakın kısmında bulunan aşı ( kızıl ) renkli, büyükçe bir kasırdı Îdamlık mahkûmlar, evvelâ bostancıların kollarında bu kasra gönderilirler, haklarında verilen karar Dîvân-ı Hümâyun?da tekrar görüşülüp suçu sâbit olduğu ve ölümü hak ettiği anlaşılırsa, mahkûm üçüncü gün îdam edilirdi Böylelikle Osmanlı sultanları, anlık bir öfke ve yanlış bir kararla bir mâsumun kanına girmemiş oluyorlardı

Üç gün boyunca bu zindanın soğuk odalarında âkıbetini bekleyen mahkûmun, affedilmesi için dua etmekten başka elinden bir şey gelmezdi Seçimsiz ve çâresiz beklerdi âkıbetini Üçüncü gün sonunda zindanın demir kapısı açılır ve elinde tepsiyle, insan azmanı bostancıbaşı görünürdü Tepsideki bir kadeh şerbeti mahkûma sunmak için gelen bostancı, saygıda kusur etmezdi Sessizce içeri girer, saygıyla şerbeti sunardı Genellikle pek konuşma olmazdı aralarında Buna gerek de yoktu zâten Zîrâ mahkûm, bostancıbaşının getirdiği kadehin renginden âkıbetini anlardı Eğer şerbet, beyaz kadehle gelmişse affedildiğine, kırmızı kadehle gelmişse îdam edileceğine işâretti Kadeh beyazsa mahkûmun yüzüne kan gelir, rahat bir nefes alarak şerbetini içer ve yine bostancıların nezâretinde kendisi için sâhilde, yalı köşkünün önündeki bostancı kayıkhânesinde hazırlanmış çektiriye binerek, sürgün edildiği mekâna doğru yol alırdı Zîrâ îdamdan affedilmenin karşılığı sürgündü Ve beyaz kadehin mânâsı da bu idi Kızıl kadehe gelince? Ölüm demek olan kızıl renkli kadehi görür görmez mahkûmun yüzündeki kan çekilir, beti benzi atar, suratı bembeyaz kesilirdi korkudan Zîrâ az sonra içeceği buz gibi şerbet onun ecel ( şehâdet ) şerbeti olacaktı

CELLÂT ÇEŞMESİ

Dünyadan son nasîbi olan buz gibi şerbeti içen mahkûm, ölümün bütün soğukluğunun duvarlarına sindiği bu korkunç zindandan çıkarılır, Topkapı Sarayı?nın 1 kapısı Bâb-ı Hümâyunla 2 kapısı Bâbusselâm arasında bulunan Cellât Çeşmesi?nin önüne getirilir ve çeşmenin önündeki taşın üzerine başı konularak bostancıbaşının da nezâretinde, cellâtbaşının güçlü bir kılıç darbesiyle îdâm edilirdi İnfaz gerçekleştikten sonra cellâtlar, kanlı palalarını, satırlarını, bu çeşmede yıkadıkları için çeşmeye Cellât Çeşmesi denmişti Bir diğer adı da siyâsî mahkûmların infâzı burada vâkî olduğundan Siyâset Çeşmesi Cellâtlara ise ?Meydân-ı Siyâset Ustası? denirdi bir dönem Bâzen de mahkûm, Balıkhâne Kasrı?nda şerbetini içer içmez kementle boğularak öldürülür, cesedi de ayağına taş bağlanılarak denize atılırdı Başı kesilerek öldürülenlerin kesik başı, çeşmenin önünde ve karşısında bulunan Seng-i İbret ( İbret Taşı ) ismindeki sütunların üzerine ya da Bâb-ı Hümâyûn?un ( Saray?ın en dış kapısı ) nişlerine konulur, üç gün bekletildikten sonra, başsız cesedi gibi kellesi de denize atılırdı Yabancı seyyahlar, Sarayburnu açıklarından gemiyle geçerlerken, denizin yüzünde böyle nice başsız cesetlere rastladıklarını yazmışlardı

KERÂMET KAVUKTA

Sultan 2 Mahmut?un sadrazamı Mehmet Emin Rauf Paşa da Balıkhâne Kasrı?na kapatılanlardan Hâlet Efendi?nin hışmına uğrayıp 1818 de 3 gün bu kasrın karanlık odasında ecel teri döktükten sonra, endişeyle âkıbetini beklerken, zindanın demir kapısı açılmış, Bostancıbaşı elinde tepsi, içeri girmişti Rauf Paşa korkuyla tepsideki kadehin rengine baktı evvelâ Paşa?nın, karşısında bostancıbaşıyı gördüğü an geçirdiği şok ve müthiş ölüm korkusu sebebiyle erkekliğini dahi kaybettiği meşhurdur Sultan Mahmut, affettiği yakışıklı sadrazamına iltifatta bulunmuştu daha sonra:

Kallâvî kavuğun böylesine yakıştığı bu başa nasıl kıyılır?

Rauf Paşa zâten affedilecekti Lâkin padişah bunu lâtif bir sebebe bağlayarak iltifatta bulunmuştu Böylece Rauf Paşa, başına kallâvî kavuk ( sadrazam kavuğu ) çok yakıştığı için îdamdan kurtulan sadrazam olarak târihe geçti

BOSTANCI FIRINI

Balıkhâne Kasrına kapatılan son devlet adamı ise 1822 de azledilen Sadrazam Hacı Salih Paşa idi Îdamdan güç belâ kurtulmuştu

Sarayda böyle kötü bir şöhrete sahip Balıkhâne Kasrı, padişahın gazâbına uğrayanların, Kapı arasında tutuklanarak, cezâlarının infâz edilmek üzere hapsedildikleri ve haklarındaki ferman gelene kadar, ölümle yaşam arasında gidip geldikleri, ecel terleri döktükleri yerdi

Mahkûmlar için Balıkhâne korkunç bir kelime idi Götürün Balıkhâneye sözü, ölüm demekti Bir diğer korkunç kelime ise Bostancı Fırını Topkapı Sarayı 1 avlunun ziyârete kapalı kısımlarında bulunan fırının yanındaki küçük bir hapishâneydi burası Burada infaz öncesi konuşturulmak istenen mahkûmlara işkence de yapılır ve bu işkencehâne fırının hemen arkasında olduğu için buraya da fırın denirdi Fırına götürün? demek işkence veya îdam emri demekti Îdam edilecek kişiler, haklarındaki ferman çıkana kadar Bostancıbaşı tarafından tutuklanmış olarak fırında beklerlerdi Bostancıbaşı hapsinden sağ kurtulan da pek olmazdı

Balıkhâne Kasrı ve Bostancı Fırınından başka, borçlular Baba Cafer Zindanına, siyasî suçlular, tutuklanan yabancı sefîrler Yedikule Zindanlarına atılırdı

Fatihten beri birçok mahkûmun son nefeslerini verdiği bir diğer mekân da Yedikule Zindanları Ve îdamların infâz edildiği Zindan Kulesi Bizanslı mahkûmlardan Osmanlılara kadar birçok zavallının ölüm çığlıklarının duvarlarına sindiği bu korkunç kule, kapısından içeri adım atanın, bir daha çıkamayacağını bildiği, uğursuz ve korkunç bir zindan idi Sıradan bir Osmanlı vatandaşından, Padişah Genç Osman?a kadar nice zavallının kanını içen bu zindan, ilk îdam edilen Osmanlı sadrazamı Çandarlı Halil Paşa?dan, son idam edilen sadrazam Benderli Ali Paşa?ya kadar birçok önemli zevâtın da ölümle buluşma noktası olmuştu

Siyâsî suçluların kellesi, sarayda cellât çeşmesi önünde kesilir ve seng-i ibrette sergilenirdi Halktan ve sıradan şahıslar, umûmiyetle suçu işledikleri ya da yakalandıkları yerde veyâhut Yavuz Selim Camiinin Haliçe inen kısmı Parmakkapıda asılarak îdâm edilirlerdi Yeniçerilerin îdâmı ise, ocak içinden yetişen cellâtlar tarafından, Rumeli Hisârı?ndaki zindanda yapılırdı Ve idâm, hisarın burçlarından atılan tek pârelik bir top sesiyle duyurulurdu Top sesi, bir yeniçerinin daha ölümünün sesiydi

ÎDÂM ŞEKİLLERİ

Yeniçerilerin kellesi, cellât satırıyla vurulurdu Bu satır hâlen Topkapı Sarayı silah hazînesinde sergilenmekte Vezirler, sadrazamlar, devlet adamları umûmiyetle boğdurulur, sıradan şahısların kılıçla başları vurulurdu Kementle boğularak îdam edilenlerin, ibret ve inandırıcılık için ölümünden sonra şifre denilen gâyet keskin ve özel bir usturayla kafaları kesilirdi

Hânedân mensuplarının ise aslâ kanı akıtılmaz, onlar mutlaka boğularak îdam edilirdi Osmanlı şehzâdeleri genelde yay kirişi ile boğulmuştur Zîrâ Osmanlı Hânedânı mukaddes sayıldığından kanı akıtılamazdı Boğularak kansız bir ölüm, hânedânın ölümüydü

Cellâtlar, Müslümanların kesik başlarını infazdan sonra, cesedi sırt üstü yatırarak koltuğunun altına koyarlardı Bu yüzden devletin üst düzey görevlileri, kelle koltukta geziyoruz ifâdesini çok terennüm ederlerdi Müslüman olmayanlar ise yüzükoyun yatırılarak, kesilen başları kıçlarının üzerine konulurdu

Îdâm edilecek şahıs, İstanbul dışında uzak bir yerdeyse, kesilen başı bozulmaması için bal dolu bir torbaya konulur, sultanın huzûruna öyle getirilir, bir tepsi içinde padişaha gösterilip, Emr-i ferman yerini bulmuştur Hünkârım sözünden sonra ibret taşına konulur, üç gün teşhîr edilirdi Beden ise öldürüldüğü yere gömülürdü Bu sebeple, başı başka yerde, bedeni başka yerde gömülü iki mezarı olan devlet adamları, sadrazamlar çoktur Bunlardan en meşhuru Viyana kuşatmasındaki başarısızlığı sebebiyle başı kesilen ve bir bal torbası içinde pâyitahta gönderilen, sonra da denize atılan Merzifonlu Kara Mustafa Paşadır

KAPI ARASI

Devlet adamlarının, hiç ummadığı bir anda ölümle burun buruna geldiği, karşısında cellâtı görüverdiği yerdi Bâbusselâm?ın kulelerinin arasındaki Kapuarası Birinci ve ikinci avluya bakan karşılıklı 2 kapı kapatıldığında, aralarında bir insanın gizlice yok edilebileceği karanlık bir kapı arası kalırdı Nicelerinin ansızın kaybolduğu bu karanlık aralık, Divânhâneye gizli bir geçitle bağlanan cellât hücrelerine açılırdı

Sarayın en mühim kapısı Bâbusselâm, hepsinden daha korkunç hâtırâları saklıyordu ortaçağ usûlü kulelerinin altında Habersiz gelen ölüm emri, bu karanlık dehlizde merhametsiz bir cellâdın yağlı kemendiyle yakalayıverirdi koskoca vezîriâzâmı Kapuarasından geçmek ölüm koridorundan geçmek demekti birçokları için İki kapı arasındaki karanlık dehlizden geçerken, diğer kapıdan Divanhâneye çıkamadan can verme ihtimâli bulunduğundan, buradan geçen vezirler ecel terleri dökerler, Ortakapı?dan çıktıklarında şükür sadakası dağıtırlardı zaman zaman Belki de bu yüzden her an ölüme hazır bekleyen ve kaftanının altında vasiyetini saklayan vezirlerin haddi hesâbı yoktu Patrona Halil isyânında saraya sığınan Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa da kapuarasında boğulanlardan biri ve en meşhuruydu

Kapının adı Bâbusselâmdı Ve ancak bu kapıdan geçtikten sonra selâmete eriyorlardı devlet adamları Padişah selâmlanarak girildiği için Bâbusselâm ismini alan ve Orta kapı olarak da bilinen bu kapının sağlı sollu dehlizleri, cellât hücreleriyle doluydu

Bâbusselâm?ın sağ tarafında kulenin altında, cezâları tecil edildiği ya da sürgün edilmek istendikleri zaman kurbanların atıldığı zindanın küçük demir kapısı, sol taraftaki kulenin altında ise bazılarının ölmeden önce son defa abdest aldıkları küçük çeşme hâlâ duruyor yerinde Boğulmaları gerekenlerin infazları umûmiyetle kapuarası denen hücrelerde gerçekleştirilirdi Bu kapının önündeki Seng-i İbret denilen ve idam edilenlerin kesik başlarının teşhir edildiği sütunlar da Tanzîmâtın îlânından sonra, Sultan Abdülmecid?in siyâsî îdamları yasaklamasıyla, yerlerinden sökülüp toprağa gömülmüştü Nice kesilmiş başlar gören bu kuleli kapı, hâlâ ortaçağın o karanlık ve korkunç mîmârî üslûbunu andıran yapısıyla sarayın en meşhur kapısı olarak o kanlı günleri hatırlatmaya devâm ediyor ziyâretçilere

BOSTANCIBAŞI

Saray bahçelerinin, köşklerinin ve surlarının muhâfazasından sorumlu olan Bostancıbaşı Ağa, Pâyitaht İstanbulun âsâyişinden de sorumluydu ve Yalı Köşkünde otururdu Cellâtların âmiriydi bostancıbaşılar Kocaman kırmızı baratalarıyla, iri yapılarıyla ve acımasız tavırlarıyla insana ürperti veren bu şahıslar, padişahın yanından ayrılmaz, aynı zamanda onun özel muhâfızlığını da yaparlardı Sadece padişah tarafından atanan ve yine onun tarafından azledilen bu şahıslar, padişahtan başka hiç kimseden de emir almazlardı Sadrazam dahi bostancıbaşına emir veremezdi

CELLÂTLAR

Îdâmına hükmedilecek şahıs, saraya bir vesîleyle dâvet edilirdi Arz Odasında huzûra çıkınca, iki elini şaklatan padişah Bostancıbaşı diye gürlediğinde, dâvetli şahıs, bunun son dâveti olduğunu anlardı Zaman olur, saraya dâvet, ölüme dâvet olurdu Zaman olur, pâdişâhın hediyesi olan, içine kendi ölüm fermânı gizlenmiş kıymetli bir hediyeyi, uzak bir eyâletin vâlisine götürmekle vazîfelendirilmiş, ne götürdüğünü bilmeden yola çıkan zâbitlerin son gördükleri şahıs olurdu cellâtlar Zaman olur, Dîvân-ı Hümâyunda, Kubbealtı vezirlerinin karşısında, yakında kafasının kesileceği merhametsizce îmâ edildiği için beti benzi solmuş olanların yanlarında beliriveren kara bir gölge olurdu cellâtlar Yedikule zindanlarının karanlık dehlizlerinde günlerce ölümünü bekleyen meşhur mahpusları boğmaları için gönderilen, sarayın korkunç yüzlü dilsizleriydi cellâtlar

CELLÂT KARA ALİ

Osmanlı târihindeki en meşhur ve en korkunç cellâtlardan biri Kara Alidir Sultan İbrahimin de cellâdı olan Kara Ali, pâdişah cellâdı olarak târihe geçmişti Evliyâ Çelebi?nin ifâdelerinde bile ne derece tahkîr edilerek anlatıldığını görün:

"Eyyüp Basrî, katl edileceklere guslettirip siyaset meydanına çıkartır; türlü tesellilerle imanı yeniletip kelime-i şahadet getirtir; boynunu kıbleye çevirip sağ eliyle başını sığadığında adamcağız donakalınca, iki eliyle tuttuğu kılıcı besmeleyle indirip kellesini teninden ayırır; ruhuna fatiha okurmuş Sonra uzaktan bakanları çağırıp ibret alın diye nasihat edermiş Bu kavmin üstad-ı kâmili Murad Han'ın cellâdı Kara Ali'dir ki, pazularını sığayıp ateş saçan kılıcını kemerine bağlayıp sair işkence ve karabend ve nakışbend ve kemendbend ve zünnarbend edeceği ucu aşık yağlı kemendleri kemerine asıp vesair işkence âletlerinden kelpedan ve burgu ve mismar ve buhur-ı fitil ve deri yüzecek tentraş ve polat tas ve türlü türlü zehirli göz milleri ve el ayak kırmağa mahsus baltaları iki yanına takıştırır Omuzlarında servi ağacından altın bezekli kazıklar bulunan kalfaları da yedişer pare âlet ile kemerlerine ziynet verip yalın kılıç merdane cünbüş ederler Amma ne'uzü-billah hiç birinin çehresinde nur kalmamış zehir gibi âdemlerdir"

Evliyâ Çelebi, cellâtların pîri Eyyüp Basri'den bahsettikten sonra, üzerinde cellâtların kullandığı îdam ve işkence âletleri olduğu hâlde Kara Ali'nin, yamakları ile beraber, esnaf alayı geçişi esnâsında, halkın ürperişini anlatır burada

Cellât Kara Ali, Sultan İbrahimden önce sadrazamı Hezarpâre Ahmet Paşayı boğmuştu Koskoca sadrazamın cansız bedenini sürükleyerek Atmeydanına ( Sultanahmet Meydanına ) götüren âsî yeniçeriler, kudurmuş köpek gibi saldırdılar Ahmet Paşanın bedenini parça parça ettiler ve annesine sattılar Bu hâdiseden sonra Ahmet Paşa, Hezarpâre ( Bin parça ) Ahmet Paşa ismiyle yâd edilir oldu Paşabahçe semti Hezarpâre Ahmet Paşanın köşkünün bir zamanlar burada olmasından bu ismi alır

Sadrazam Sofu Mehmet Paşanın emriyle Sultan İbrahimi boğmak üzere, hapsedildiği küçücük mezar gibi hücresine gitmek zorunda kalan Cellât Kara Ali, pâdişâhın haykırışlarına dayanamayarak kaçmıştı Cellât Kara Aliden daha gaddar olan Sadrazam Sofu Mehmet Paşa, cellât ve yamaklarını, yaptığı baskıyla zorla Sultan İbrahimin hücresine sokmuştu Kara Ali, yamaklarının da yardımıyla gözyaşları içinde infâzı gerçekleştirmiş, Sultan İbrahimi boğarak şehîd etmişti Belki de cellât Kara Alinin gözyaşlarına ilk defa şâhid oluyordu Onu tanıyanlar 1664 te ölen fakat ölüm sebebi bilinmeyen Kara Alinin yattığı yer, Karyağdı bayırındaki cellât kabristanıdır Belki de oradaki 4 mezar taşından biri Kara Aliye âit

CELLÂTLARDAN GERİYE KALAN

Pâyitaht dışında îdam edilen isyancıların kesik başlarının İstanbul'a getirilip saray kapısı önünde yere atılması, ibret taşlarına dizilmesi, mızraklara geçirilmesi; yakalanan eşkıya reislerinin çengele vurulması veya kazığa geçirilmesi, çarmıha gerilip at sırtında gezdirilerek teşhîr edilmesi, cellâtların, bir elde kanlı pala, ötekinde perçeminden tutulmuş esnaftan haraç toplayan zorbanın kesik başı, çarşı esnafından hammâliye adıyla bahşiş toplamaları Sultan Abdülmecid?e kadar sürüp gitmişti

Abdülmecid Hânın sarayda cellât bulundurulması geleneğine son vermesiyle, cellâtlar ocağı da ortadan kalkmış, târihe mâl olmuştu Onlardan bize kalan, Topkapı Sarayının 2 kapısının ( Bâbusselâmın ) yanında bulunan cellât odaları, silah hazînesinde bulunan cellât satırı ve Eyüp?te birkaç yerde bulunan isimsiz, şekilsiz mezar taşları Cellât çeşmesi dahi, Sultan 2 Abdülhamid Han tarafından Alman İmparatoru Kayzer 2 Wilhelm?in İstanbulu ziyâreti esnâsında görmemesi için kaldırılmış, yerine Hamidiye Çeşmesi dikilmişti Şu an cellât çeşmesinin yerinde bulunan Hamidiye Çeşmesinde, Padişah 2 Abdülhamidin tuğrâsının altında el-Gâzî Sultan 2 Abdülhamid Han hazretlerinin müceddeden ibnâ ve inşâ buyurdukları Hamîdiye Çeşmesidir kitâbesi yazılı

İSİMSİZ MEZARLAR

Hayatta iken bile çok meşhur bir-ikisi hâriç, isimleri dahi bilinmeyen cellâtlar, ölümlerinden sonra da mezar taşlarına dahi ismi yazılmayan isimsiz kahramanlardır Evlenemedikleri ve insanlar tarafından istenmedikleri için, hayatta iken yapayalnız, öldüklerinde ise âdetâ aşağılanarak isimsiz mezarlara gömülürler Belki de mezarlarına bir kötülük yapılmaması için Beddua dışında bir dua da alamazlar Halk onları ne kadar sevmezse sevmesin, onların da kendilerini haklı çıkaracak, mesleklerini ifâde eden sözleri vardır elbet Derler ki:

*Hükmü sultân olmazsa, hatâ gelmez cellâttan*

Cellâtlar birer saray görevlisi, emir kulu olsalar da halk tarafından sevilmezlerdi Kimse mezarının onlarla birlikte olmasını istemez, bu yüzden de mezarları, halkın mezarlarından ayrı olurdu İstanbula ilk karın yağdığı yer olduğuna, son karın da yine oradan kalktığına inanılan ve eski İstanbulun en uç noktalarından biri kabul edilen Karyağdı Tekkesinin 100 m ilerisindeki Cellât Mezarlığı?na defnedilirlerdi O zamanlar burası, İstanbulun uç noktalarından biriydi Kuş uçmaz, kervan geçmez, kimsenin uğramadığı, doğru dürüst yolu bile olmayan, yabânî ağaçlar içinde ürkütücü bir yerdi Ömürleri boyunca sarayda görev yapan cellâtlar, ölümlerinden sonra buraya gömülmekle sürgüne gönderilirlerdi sanki Hayatta iken de öldükten sonra da yapayalnızdı onlar Issız yerlerde sessizce yatıyorlardı Mezar taşları da yazısız ve şekilsizdi Hâlbuki Osmanlı mezar taşlarına baktığımızda, baş kısımlarından, işâretlerden, sembollerden hangi dönemde yaşamış olduğunu ve hangi mesleğe sâhip olduğunu, kadın mı erkek mi olduğunu, hattâ ölüm sebebini anlayabilirdiniz Cellât mezar taşlarında ise ne mesleklerine ne hayatlarına dâir bir işâret olmadığı gibi, isimleri dahi yazılı değildir Hattâ mezar taşı olduğu bile belli değildir 15 metre boyunda bir küfeki taştan ibârettir sâdece Sessiz, sedâsız, isimsiz ve duâsız mezar taşlarıdır cellât mezar taşları Ruhuna bir fatiha ricâsından dahi mahrum edilmiştir onlar Yok sayılıyorlardı âdetâ

Mezarlarının da şu an yok olmaya mahkûm edildiği gibi Dünyada bir örneği daha bulunmayan Eyüpteki Cellât Mezarlığı, bir açık hava müzesi gibi korunması gerekirken ıssız ve sessiz ecelini bekliyor orada

Alelâde bir taş zannedilen, mezar taşı olduğu dahi anlaşılmadığından, niceleri sökülüp atılmış, nicelerinin yanına yeni mezarlar açılmış Bir devrin korkulan ve mezarlarına dahi yaklaşılmayan bu meslek erbabının yanında şimdi minicik çocuklar dahi defnedilmekte Bilseler bu biçimsiz taşlar altında yatan ne isimsiz cellâtlar olduğunu

CELLÂT HİKÂYELERİ

Osmanlı târihinde cellâtlarla ilgili trajikomik hâdiseler de vardır İşte bunlardan ikisi:

İPŞİR PAŞA

Sultan 4 Mehmet dönemi 1655 yılında Kara Murat Paşa, yeniçeriyi tahrîk ederek, hanımının güzelliğiyle meşhur sadrazam İpşir Mustafa Paşa ile şeyhülislâm Esat Efendizâde Ebu Sait Mehmet Efendinin îdâmını hazırlamıştı Araya giren devlet adamları, şeyhülislâmın affedilmesine muvaffak oldularsa da İpşir Paşa?nın îdâmına mânî olamadılar Sadrazam ve şeyhülislâm zindanda îdamlarını beklerken bostancıbaşı geldi ve şeyhülislâm, affedildiği müjdesiyle zindandan çıkarıldı Bu arada sadrazamın îdâmından önce, Mahmut Efendi isminde bir molla, dînî telkin için zindana, sadrazamın yanına gönderildi Lâkin cellâtlara, şeyhülislâmın affedildiği bildirilmediği için zindana gelen cellâtlar, karşılarında iki kişi görünce birini şeyhülislâm, diğerini sadrazam zannederek, kızılcık şerbetlerini ikrâm edip boğmak üzere üzerlerine atıldılar

Evvelâ cellâtların kemendine teslîm olan İpşir Paşa boğulduktan sonra sıra şeyhülislâma gelmişti Lâkin Molla Mahmut Efendi bir türlü teslîm olmuyor, bağırıp çağırıyordu Bostancıbaşı bu duruma şaşırdı:

Sen bir din adamısın Efendi! Kadere rıza göster, metîn ol ki ölümün âsân ola

Mahmut Efendi de:Ben telkîne geldiydim Îdâmıma mucip ne?

Dediyse de cellâtları inandıramadı Pâdişah fermânıdır deyip kemendi boynuna geçirdiler Nihâyet seslere koşan muhâfızlar, hakîkatı cellâtlara anlatınca Mahmut Efendi son anda boğulmaktan kurtuldu

Kan-ter içinde mücâdele eden ve ölümlerden dönen Mahmut Efendi, İpşir Paşa için söylene söylene gitti:

Fesuphânâllâh! Ne muzır adammış bu İpşir Paşa Böyle heriflerin dirisinden de ölüsünden de uzak durmalı ki muzırrâtı dokunmaya

NEFÎ

İkinci hikâyemiz de Nefî ile alâkalı
Mâlum; Sadrazam Bayram Paşa aleyhinde yazdığı şiirlerle îdâmına hükmedilir Öncesinde yazdığı hiciv kitabı Sihâm-ı Kazâyı Sultan 4 Murata takdîm etmek için saraya gittiğinde, Sultân?ın huzurundayken sarayın çatısına yıldırım düşmüştü Sultan Murat gürledi:
Be uğursuz adam! Al kitabını uzaklaş buradan Ki kazâ oklarından ( Sihâm-ı Kazâdan ) emîn olalım

Hüküm verilmiş, mühür basılmıştı Nefî îdâm edilecek Dârüssaâde Ağası, affı için aracılık yapıp sadrazama mektup yazıyor Nefî başında durmuş, zenci ağayı seyrediyor Az sonra bembeyaz kâğıda simsiyah mürekkep damlayınca, Nefî kendini tutamıyor ve zenci ağaya dönerek ölümüne sebep olan latîfesini yapıyor:

*Efendim, teriniz damladı*

Ağa, öfkelenip mektubu yırtarken, Nefî cellâdın yağlı kemendine teslîm edilir Îdâm edilirken bile cellâdına:

Yürü bre nâbekâr! Diyecek kadar cesurdur

Sarayın odunluğunda kementle boğularak öldürülen şâirin cesedi denize atılır

Ölümünden sonra kendisi için söylenen beyit meşhurdur:

Gökten nazîre indi Sihâm-ı Kazâsına
Nef'i diliyle uğradı Hakkın belâsına

Eser, bir mecliste okunurken toplantının yapıldığı yere yıldırım düştüğünden, o sırada meclisteki şâirlerden biri söylemişti bu beyti

CELLÂT MEZADI

Son hikâyemiz de Târihçi Peçevî İbrâhim Efendiden:

Îdam edilen şahsın cesedi ve üzerindeki kıymetli eşya, para ve giyecekleri cellâdın malı sayılırdı Cellât, cesedi isterse atar, isterse ölünün sahiplerine rütbe ve mevkîine göre satardı Îdam edilenlerin üzerinden çıkan şeyler de toplanır, senede bir veya iki defa mezat ile satılır, geliri cellâtlar arasında taksîm edilirdi Buna Cellât Mezadı denilirdi Bu eşyaların uğursuzluğuna inanıldığından umûmiyetle hakiki değerinden ucuza satılırdı Bazı îdam mahkûmları, cellât yakalarına yapışmadan evvel, üzerlerinde bulunan kıymetli eşyaları çıkarıp yanındakilere Beni anar, bir Fatiha okursunuz! diye hediye ederlerdi

Sultan Üçüncü Muratın Kapı ağası Gazanfer Ağa, Rüstem Ağa isminde bir sanatkâra elmaslarla süslü bir saat yaptırmıştı Gazanfer Ağa îdam edildiğinde, kıymetli saati koynundan çıktı Cellâtlar, bir servet olan ve cep saatinden daha büyük olan bu saat için bir mezat yaptılar Saati Tırnakçı Hasan Paşa satın aldı Az bir zaman sonra Tırnakçı Hasan Paşa da îdam edilince, saat yine cellât mezadına düştü Bu defa oldukça ucuz bir fiyata Kasım Paşa satın aldı Bir iki ay geçmeden Kasım Paşa da cellâtın elinde rûhunu teslîm etti Üçüncü defa cellât mezadına düşen saati Sadrazam Derviş Paşa satın aldı ve Eğriboz sancak beyliğine tâyin edilen kardeşi Civan Beye hediye etti

Peçevî İbrâhim Efendi, bir ara Civan Beye misâfir oldu Eğribozda sâhildeki evinde sohbet ederken, söz saatten açıldı Civan bey koynundan saati çıkararak müverrihe gösterdi İbrahim Efendi *Ömrümde böyle güzel bir saat görmedim* deyince Civan Bey de saatin hikâyesini anlattı Peçevî elindeki saati hemen bırakarak: Subhânâllâh! Böyle uğursuz saati insan düşmanına vermez Paşa nasıl olmuşta size hediye etmiş! İbrâhim Efendinin bu infiali karşısında Civan Beyin korkudan yüzü sarardı Ve hançeriyle saatin elmaslarını çıkarıp çarklarını da çekiçle kırarak denize attı

Civan Bey le İbrahim Efendi denize nâzır otururken, bir atlı çıkageldi Ve Civan Beye görevinden azledildiğini tebliğ etti Hayrola! Azlimi mucip ne ola Diyen Civan Beye, habercinin cevâbı şöyle oldu: Beyim! Birâderiniz Derviş Paşa îdam olundu Sizin dahi îdamınız için ferman çıkıp Bostancıbaşılarla gönderildiydi Lâkin araya şefaatçiler girip himmet eylediler İkinci bir ferman ile kulunuz gönderildim ve îdamınıza memur olanlara yarım saat önce yetişebildim!

Belki de Civan Bey saatin elmaslarını almadan atsaydı, vazîfesinden de olmayacaktı Kim bilir?

NEDEN BUKADAR kötüler meslektenmi geliyor yoksa emir kullarımı acaba