Kollektivizasyon (Sscb) Kollektivizasyonun Tarih Gelişimi

Kollektivizasyonun Tarih Gelişimi

Stalin'in parti liderliğini yaptığı 1928-1929'da başlayan Kollektivizasyon temelde toprak sahiplerinden toprakların alınıp kollektifleştirilmesi fikrini içeriyordu Böylelikle tarımda özel mülkiyetin yerini geniş ve ortak mülkiyet esasına dayalı tarım alanları alıyordu Dönemin Sovyet yöneticileri sanayide olduğu kadar, tarımda da köklü bir yeniden yapılanmaya girişilmedikçe sanayileşmenin tehdit altında olduÂ*ğu düşünülüyordu Endüstriyel yöntemlerin tarıma uygulanmasıyla sanayide olduğu gibi tarımda da büyük bir atılım gerçekleşeceÂ*ğine inanılıyordu Tarımın sanayileşmesi kırsal ekonomide devrim yapmanın en kestirme yolu olarak görülüyordu MakiÂ*neler bir kez sabanların (bazı durumlarda kara sabanın) yerini alınca, hızla göz kamaştırıcı sonuçlar alınmaya başlayacaktı


Kalhoza Katılımlar

1939 sonuna gelindiğinde kolhoz üyelerinin sayısı 29 milyondu, bu da çalışan nüfusun % 46,1'ine denk geliyordu Bunlara, sovhozlarda (devlete ait tarım işletmeleri) ve benzer tarımsal işletmelerde çalışan 1760000 kişi ile Makine Traktör İstasyonlarında (MTS) görevli 530000 çalıÂ*şanı da eklememiz gerekir

Sovyet Tarımına Etkileri

Sovyet görevlileri harman dövme aşamasına özel bir önem veriliyordu: Bu kritik aşamada, daha köylüler kendi paylarını almadan, devletin tahıl payını toplamak için devlet görevlileri ve özel ekipler gönderiliyordu Beklenen hasadı değerlendirmek için oluştuÂ*rulan özel komisyonlar piramidinin tutumu daha da sertti; bunlar, bir sonraki hasadın büyüklüğünü önceden "ilan etmek" ve köylüleri bu şişirilmiş tahminlere göre vergilendirÂ*mek için sık sık istatistik hilelerine başvuruyordu Bütün bu etmenlere bir de Sovyet yönetiminin baskıcı tutumlarının eklenmesi çiftçinin toprağı dürüstçe işleme şevkini kırmış ve köylünün toprağa ve tarla işlerine olan doğal bağlılığının zayıflamasına, hatta yok olmasına yol açmıştır Köylüler artık enerjilerinin büyük kısmını kendi küçük tarlalarına saklama eğilimindeydiler Bunlar olmasa sadece köylüler değil ülkenin tamamı açlıktan kırılırdı Küçük boyutlarına rağmen, bu tarÂ*lalar kırsal kesimin ve kentlerin beslenmesinde hayati bir rol oynadı Köylülerin kendilerini bir sınıf, köylerini varlığını sürÂ*dürebilir cemaatler olarak korumak için ellerinde kalan tek şey buydu Yıllar sonra, Stalin sonrası dönemde ve tarımsal üretimi yeniden canlandırmayı amaçlayan pek çok reforma ve iyileşÂ*meye rağmen, otuzlu yılların bu iradeci tarım politikasının mirası utandırıcı bir bedel ödetmeye devam ediyordu: Hala önemli bir kırsal nüfusa sahip olmasına ve "kolektifler"in elinÂ*deki uçsuz bucaksız tarlalara ve traktör filolarına rağmen, ülke ABD'den tahıl ithal etiyordu



Köyden Kente Göç

Çiftçiler üzerindeki bu baskıcı rejimin başta kentlerin "köyleşmesi" olmak üzere, aynı ölçüde belirleyici bir dizi başka sonucu oldu İş arayan ya da kırsal kesimden kaçan köylülerin akını, kentlerin büyümesini rejim için büyük bir problem haline getirdi Kentlere kaçış fiilen kitlesel bir kırsal göçtü KendileriÂ*ni tehdit altında hissedenler için tedbir niteliğinde bir önlem, ya da zorla uzak bölgelere gönderilenlerin uğradığı zulmün bir sonucuydu Kentlere göç, yeni kurulan kalhoz sisteminin henüz mevsimlik görevlerini yerine getiremeyecek kadar zayıf olduğu bir dönemde gerçekleşti Kentlere kaçanlar arasında binlerce traktör ve biçerdöver sürücüsü ile başka tarım uzmanları da vardı Bunlar, hızlanÂ*dırılmış eğitimlerini tamamladıktan sonra, hatta mesleki eğiÂ*timleri sırasında kentsel bir ortama kaçmayı tercih ettiler Bu, insanların tutumlarını değiştirmek için maddi teşvikler kulÂ*lanmanın iç çelişkisini yansıtıyordu: Devlet onları gidip tarlaÂ*larda çalışsınlar diye eğitiyor, ama onlar kente göçmeyi tercih ediyordu

Toplumsal akışlarla ilgili veriler, kentlere ve kentlerin dışıÂ*na doğru kaotik nüfus hareketleri, "kırsallaşan" kentleşme, kentsel yaşam tarzına ve zihniyetine damgasını vuran baraka kültürü, şantiyelerde ve kalhozlarda işgücüne uygulanan kötü muamele: Bütün bunlar, özellikle de sonuncusu, bir başka olgu daha göz önünde tutularak değerlendirilmelidir ŞantiyeÂ*lerin ve işyerlerinin büyük miktarlarda işgücüne ihtiyaç duyÂ*duğu bir sırada, yetkilileri ve fabrika yöneticilerini çaresizlik içinde bırakan yüksek bir işgücü devir hızı gözleniyordu İşçiÂ*ler fabrikalarını terk ediyorlardı; bu, barış döneminde bile firar sayılan bir eylemdi Çoğunlukla genç olan bu insanlar yerel yönetimin desteği ve göz yummasıyla gidip doğduklan köylere saklanıyorlardı Üst düzey yetkilileri bu olguya ve firarlara karşı baskıları yoğunlaştırmaya iten aynı nedenler, özellikle kırsal kesimde yerel yetkilileri, kalhozlara ya da savhozlara katılmak için fabrikalarından ya da başka zahmetli işlerden kaçan gençleri barındırmaya yöneltti Tekuçka sözcüğü ("işgücünün kendiliğinden hareketliliği" şeklinde çevrilebilir) özellikle ilk yıllarda yaşanan bu çok yönÂ*lü nüfus hareketlerinin boyutlarını özetlemeye yeter MilyonÂ*larca insan ülkeyi bir uçtan ötekine dolaşıyordu: Kentlere ya da büyük şantiyelere akm ediyor, ama bazen buralardan ayrılıyor; kırsal kesimden ve "gulak" olarak mülklerinden edilip sürülme tehdidinden kaçıyor; eğitim görmeye ya da yeni bir işe başlaÂ*maya gidiyor, sonra buraları aynı hızla terk ediyordu Bu değiÂ*şik tekuçka biçimleri, ülkenin dört bir yanında yollarda ya da trenlerde sürekli hareket halinde olan bir nüfusla, kontrol edilÂ*mesi güç, muazzam bir toplumsal hareketlilik yaratıyordu

Göçlerin önünün alınamayacak kadar artması Sovey tönetimini bu durumu engelleyecek önlemler almaya itmiştir Ülke içi pasaport ve prapiska (ikamet izni almak için kentlerde karakollara kayıt yaptırma zorunluluğu) Sovyetlerin ülkede düzeni sağlamak için benimsediği yöntemlerÂ*den sadece ikisiydi Rejim bir yandan her türlü idari ve baskıcı yönteme başvuruyor, öte yandan toplumsal ve ekonomik straÂ*tejiler deniyordu

Kentler, özellikle de büyük kentler ne kadar ilkel olurlarsa olsunlar, köyden yeni gelmiş insanlar için muazzam karmaşık bir dünya oluşturuyordu Bu iki dünya arasındaki karşıtlığı anlatmak için tek bir örnek vermek yeterlidir: Büyük kentlerde icra edilen mesÂ*lek sayısı 45000'e yakınken, kırsal kesimde bu sayı 120'ydi

Kent yaşamının en aşikar ve zor yanı olan yiyecek ve konut sıkıntısı, köylü göçmenlerin kentsel-sınai dünyada karşılaşÂ*tıkları güçlükleri daha da ağırlaştıracak bir kriz durumuna işaret ediyordu Köyde herkes evinin, hayvanlarının ve hemen hepsini şahsen tanıdığı komşularının tanıdık dünyaÂ*sında yaşar ve bu tanıdıklık gerçek bir psikolojik ihtiyaç haliÂ*ni alır Buna karşılık, kentlerin anonim kalabalığı tanım gereÂ*ği kolayca düşman olarak algılanır Daha önce bahsettiğimiz diğer özellikler uyumu daha da güçleştiriyordu Ayrıca, o yılÂ*larda Sovyet kentlerinde ağırlıkla gençler yaşıyordu ve buraÂ*lara güvensizlik hakimdi (kentlerde yaygın bir sorun oluştuÂ*ran olguya "holiganizm" deniyordu) Ama bu, doğrudan köyÂ*lerinden gelmiş gençlerin özümsenmesini kolaylaştırıyor ve bunlar büyüklerinin değerlerinden hızla uzaklaşıyordu

Pek çok köylü için zor bir çevrenin tehditleriyle baş etmeniÂ*nin tek yolu olabildiğince çok köy geleneğini korumaktı Bu savunmacı tutum, Çarlık Rusyası'ndan miras kalan pek çok kentin kırsal karakterini tekrar canlandırarak, buralarda, SovÂ*yet kentleşmesinin sürekli bir özelliği olarak kalan melez bir ortam ve yaşam tarzını yeniden yarattı O halde, artık açıklık kazanmış olması gereken bir noktayı bir kez daha vurgulamaÂ*mız gerekiyor: Stalin Rusyası 1941'de savaşa katıldığında, bu yola girmiş olsa bile, henüz önemli bir kentli sanayi ülkesi değildi Modernleştirici devletinin biçimi de dahil, sosyolojik ve kültürel pek çok açıdan kırsal geçmişinin bir uzantısıydı Kentsel çevre planlamasının ilkel olması, başlangıç aşamasında bu toplumsal istikrarsızlığın parçası ve önemli bir kaynağıydı İstikrarın bir ölçüde sağlandığı sonraki yıllarda bile önemli bir sosyolojik özellik varlığını korudu: Kısmen kırsallaşmış kentÂ*lere ilaveten, Stalin döneminde nüfusun % 67'si hala kırsal kesimde yaşıyordu ve MTS'lerin traktörlerine rağmen kırsal kesimdeki çalışan nüfusun önemli bir kısmı hala sanayi öncesi koşullarda faaliyet gösteriyordu Yaşam ortamları, esas olarak, bazen başka köylere komşu olan, ama çoğunlukla dağınık ve yalıtık, küçük veya orta büyüklükte köylerden oluşmaya devam ediyordu Şüphesiz, çoğunluğu bazı step bölgelerinde ya da Kuzey Kafkasya'da olmak üzere daha büyük köyler varÂ*dı, ama bunların sayısı çok daha azdı Dahası, diğer köylerle paylaştıkları özellikler, bunları büyük kentlerden kesin olarak ayırıyordu Cemaat içi toplumsal ilişkiler sistemini yöneten komşuluk ağları, ekonomik faaliyetin mevsimsel ritmi ve batıl inançların çok güçlü olduğu son derece dindar bir kültür, kırÂ*sal nüfusun günlük yaşamı ve tutumu üzerinde güçlü bir etkiÂ*ye sahipti

Sonuçları

Kollektivizasyon büyük toprak sahiplerinden toprakların alınıp çiftçilere adil bir şekilde dağıtılmasını, tarımın devlet denetimindeki solhozlar aracılığıyla yapılım modernleştirilmesini ve kaynakların daha etkin biçimde kullanımını hedeflemişti Ne var ki tarımın toplumsal yapıÂ*sı ve üretim sistemi, işçilerin önceden mevcut bir fabrika ve iş sistemine dahil oldukları sanayiden çok farklıydı Ayrıca bu muazzam ekonomik hamle tahıl tedarikinin giderek zorlaştığı bir sırada gerçekleşti Tarımın üreticilerin rızasını almadan, zorlayıcı bir bürokratik kararla "yeniden yapılandırılması" muazzam bir köylü kitlesinin mülksüzleşmesiyle sonuçlandı Bu politikanın öngörülmeyen sonuçları Sovyet tarımı ve devleti üzerinde son güne kadar ağırlığını hissettirmiştir

Sovyet tarımı, kontrolden çıkan bir modernleştirme girişiÂ*minin dramatik bir örneğidir Devlet kendisine, bütün tarımı tepeden yönetme görevini yüklemiş, halkın büyük bölümü - köylülük- üretim görevlerini ayaklarını sürüyerek yerine getiÂ*rmiştir Ve bu bile, kontrol, teşvik ve baskıyı bir arada kullaÂ*nan dev bir mekanizmanın baskısıyla sağlanabilmiştir

Yine de, Sovyet tarımının bir üretim tarzı olarak yazgısı ne olursa olsun, bu yeni tarım yöntemleri Rusya'nın toplumsal manzarasında tarihsel bir dönüşüme yol açan süreçleri hızlanÂ*dırmıştır Bin yıllık bir kırsal geçmişten yeni bir çağa geçiş yolunda büyük adımlar atılmış, Sınai-kentsel bileşen bütün hızıyla ilerlemiş, kırsal bileşen ise durgunluğa ve çalkantılara rağmen ağırlığını korumuştur


Kaynak : Wikipedia

KOLEKTİVİZASYON

Kolektivizasyon,Sovyetler Birliği'nin Stalin yönetiminin ülkenin geleneksel tarım yapısını değiştirmek ve varlıklı köylülerin (kulaklar) ekonomik gücünü kırmak amacıyla izlediği politikaEn yoğun biçimde 1929-1933 arasında uygulanan ve köylülerin büyük kollektif çiftliklere ( kolhoz'lar) katılmaya zorlanması biçimini alan kolektivizasyon öncesinde uygulamanın niteliği ve hızı konusunda özellikle Stalin ile Troçki (1925-27) ve Stalin ile Buharin arasında (1927-29) uzun ve sert tartışmalar olmuştur

Bazı Sovyet önderleri kolektif çiftlikleri sosyalist bir toprak mülkiyeti biçimi olarak görüyorama sanayinin gelişmesini hızlandırmak için gerekli tarımsal üretkenlik düzeyinin düşmemesi için kolektif mülkiyete aşamalı olarak geçilmesini öneriyorlardı

Hızlı sanayileşmeden yana olan öteki önderler ise kolektivizasyona hemen ve zor kullanarak başlanmasını savunuyorlardıBu yolla büyük kolhoz'larda ağır tarım araçlarının daha verimli biçimde kullanılacağını,çok sayıda küçük çiftliğin üreteceğinden daha fazla ürün elde edileceğini ve devletin bu tür işletleri daha kolay denetleyebileceğini öne sürüyorlardıBöylece kolhoz'lar ürünlerinin büyük bölümünü devlete düşük fiyatlardan satmaya zorlanabilecek,devlet de ağır sanayinin gelişmesi için gerekli sermayeyi elde etmiş olacaktı

Komünist Parti'nin Aralık 1927'de toplanan XVKongresinde köylülerin kolhoz'lara gönüllü olarak katılmalarını sağlamak amacıyla kolektivizasyonun aşamalı olarak yürütülmesi kararı alındıAma Merkez Komitesi'nin Kasım 1928'de yaptığı toplantıda ve Nisan 1929'da toplanan XVIParti Konferansı'nda hedeflerin kapsamı genişletilerek 1933'e değin geçecek süre içinde çiftlik arazilerinin yüzde 20'sinin kolektivizasyonunu öngören planlar onaylandıEkim 1929-Ocak 1930 arasında kulakların elindeki tahılı toplamaya ağırlık verildiBu arada kolhoz'lara katılmaya zorlanan köylü ailelerinin oranı da yüzde 4'ten yüzde 21'e yükseldi

Yoğun kolektifleştirmeler 1929-30 kışında başladıStalin'in 27 Aralık 1929'da partiye "kulakların bir sınıf olarak tasfiye edilmesi" çağrısında bulunmasının ardından,Merkez Komitesi köylü ailelerinin "ezici çoğunluğunun 1933'e değin kolektifleştirilmesini öngören bir karar aldıKolektivizasyona direnen köylülere karşı topraklara el koyma ,tutuklama ve kamplara gönderme gibi sert önlemlere başvurulduMart 1930'a gelindiğinde Sovyet köylülerin yarısından çoğu zorla kolektif çiftliklerde toplanmıştıBu oran güneybatıdaki verimli tarım bölgelerinde daha yüksekti

Köylüler bütün baskılara karşın çiftliklerini terk etmeye şiddetle direndilerBirçokları kolhoz'lara katılmadan önce hayvanlarını öldürüp araç ve gereçlerini yok ettilerMeydana gelen zararın büyüklüğü ve Sovyet yönetimine karşı düşmanlığın artması karşısında,Stalin kolektivizasyon sürecini yavaşlatma karakı aldı2 Mart 1930'da yayımlandığı "Başarı Sarhoşluğu" adlı makalesinde karşılaşılan sorunlardan görevlerini yaparken aşırıya kaçan yerel yetkilileri sorumlu tuttuBu gelişmelerin hemen ardından birçok köylü kolhoz'ları terk etmeye başladıMart 1930'da yaklaşık yüzde 58'e çıkmış olan kolhoz'ları kayıtlı köylü ailelerinin oranı,haziranda yüzde 24'e kadar düştüÜlkenin güneybatısındaki verimli tarım bölgesinde ise martta yüzde 82 olan bu oran mayısta yüzde 18'e indi

1930 sonbaharında kolektivizasyon uygulaması daha yavaş bir tempoyla ,ama aynı kararlılıkla yeniden başlatıldıYönetimin çeşitli cezaları da kapsayan baskıları sonucunda 1931'e değin köylülerin yarısı yeniden kolektif işletmelerde toplandı1936'ya gelindiğinde köylülerin hemen hepsi kolektif işletmelerde yer alıyorduAma uygulamalara direnen milyonlarca köylü çalışma kamplarına gönderilmiş ve kırsal kesimde çalışmaları yasaklamıştıÖte yandan ağır tarım araçlarının kıtlığı ve köylülerin atlarıyla sığırlarını öldürmüş olması yeni kolektif çiftlikler için ciddi sorunlar yaratıyordu

Tarımsal rekoltenin düşmesine karşın,devlet sanayi yatırımlarında sermaye olarak kullanılmak üzere tohumluklar da dahil büyük miktarda ürüne el koydu 1932,33 yıllarında kırsal kesimde büyük bir kıtlık yaşandı ve milyonlarca köylü öldüAma tarımın zorla kolektivizasyonu,bütün maliyetlerine karşın kırsal kesimde Sovyet iktidarının kesin biçimde kurulmasıyla sonuçlandıKolektivizasyon aracılığıyla tarım kesiminin devlet denetimindeki öteki ekonomik kesimlerle bütünleşmesi ve devletin SSCB'yi büyük bir sanayi gücü durumuna getirmek için gereksindiği sermaye birikiminin oluşması sağlandıAyrıca bakkolhoz

Kaynak;AnaBritannica cilt 19 sayfa 189-190 frmsinsinet için derlenmiştir