Maddelerin Ayriştirilmasi-Bileşiklerin Ayriştirilmasi Kimya Dersi Konu Anlatım

MADDELERİN AYRIŞTIRILMASI

1 Bileşiklerin ayrıştırılması

2 Karışımların ayrıştırılması

BİLEŞİKLERİN AYRIŞTIRILMASI

Isı Enerjisi ile Ayrıştırma

Bazı bileşikler ısı etkisi ile parçalanırlar Bileşiklerin ısı ile ayrıştırılmasında yeni maddeler oluşur

Kireç taşı olarak bilinen kalsiyum karbonat (CaCO3) ısıtılacak olursa kalsiyum oksit (CaO) ve karbondioksite (CO2) parçalanır

Elektrik Enerjisi ile Ayrıştırma (elektroliz)

Elektrik akımı yardımıyla iyonik bağlı bileşikleri elementlerine ayırma işlemine elektroliz denir

Elektrolizle elementlerine ayrıştırılacak madde ya sıvı hâle getirilir ya da sulu çözeltisi hazırlanır Daha sonra bu çözeltiye bir elektrik akımı uygulanır

Ergimiş sodyum klorür elektroliz edildiğinde sodyum ve klor elementlerine ayrışır

Asitli ortamda su elektroliz edildiğinde anottan oksijen, katottan hidrojen gazı açığa çıkarAçığa çıkan hidrojen gazı oksijenin iki katı kadardır

ÇÖZÜNÜRLÜK FARKI İLE AYRIŞTIRMA

Her maddenin sudaki çözünürlükleri farklıdır

Kükürt;bakır sülfat karışımın ayrılması

Kükürt;bakır sülfat karışımı suya atıldığında bakır sülfat çözünür, kükürt çözünmeden su üzerinde kalır Çözelti süzgeç kâğıdından süzülürse kükürt ayrılır Süzgeç kâğıdından geçen bakır sülfat çözeltisi ısıtılarak suyu buharlaştırılır ve bakır sülfat elde edilir Böylece kükürt ve bakır sülfat ayrıştırılmış olur

Yemek tuzu kum karışımın ayrılması

Yemek tuzu ve kum suya atılıyor, yemektuzu çözünüyor, kum çözünmüyor Karışım süzüldüğünde kum süzgeç kağıdında kalıyor, Daha sonra tuzlu su çözeltisinin suyu buharlaştırıldığında geriye tuz kalıyor

Potasyum nitrat ve sezyum sülfattan oluşan karışımın ayrılması

Karışımdaki maddelerin her ikisi de aynı sıvıda çözündüğü veya birinin çözünüp, diğerinin çözünmediği sıvı bulunmadığı durumda karışımdaki maddelerin çözünürlüklerinin sıcaklıkla değişiminden yararlanılır

Çözeltinin sıcaklığı değiştirilerek, ayrımsal kristallenme ile çözeltideki maddeler ayrı ayrı elde edilir

Sıcaklığın artırılmasıyla potasyum nitratın (KNO3) çözünürlüğü artarken, sezyum sülfatınki (Cs2SO48H2O) azalır Karışım suya atılarak hepsinin çözünmesi sağlanır Sıcaklık artırılırsa sezyum sülfat, azaltılırsa potasyum nitrat çöker Daha sonra çökelti süzgeç kağıdından süzülerek ayrılır Kalan çözeltinin suyu buharlaştırılır

Hâl Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma

Hâl değiştirme sıcaklığından yararlanarak erime noktası farklı olan katı;katı karışımları, kaynama noktası farklı sıvı;sıvı karışımları ve yoğunlaşma noktaları farklı gaz;gaz karışımları birbirinden ayrılabilir

Demir ve kurşundan oluşan bir karışımın ayrılması: Demirin erime noktası 1540°C ve kurşunun erime noktası 327,5°C;dir Karışım bir potada ısıtıldığında erime noktası düşük olan kurşun önce erir Sıvı hâle geçen kurşun süzülerek demirden ayrılır

KARIŞIMLARIN AYRIŞTIRILMASI

1 Elektriklenme ile Ayrıştırma

2 Mıknatıs ile Ayrıştırma

3 Öz kütle Farkı ile Ayrıştırma

4 Çözünürlük Farkı ile Ayrıştırma

5 Hâl Değiştirme Sıcaklıkları Farkı ile Ayrıştırma

Elektriklenme ile Ayrıştırma

Sürtünen bir kısım maddelerin elektriklenme özelliği vardır Meselâ, yün kazağı çıkarırken saç ve kazak arasında kıvılcım sesleri duyulur Bu, yün kazağın elektriklendiğini belirtir

Elektriklenen maddeler hafif bazı maddeleri çekerler

Kırmızı pul biber ve yemek tuzu karışımına elektrik yüklü ebonit çubuk yaklaştırıldığında çubuğun pul biberleri çektiği gözlenir Pul biber yemek tuzundan bu metotla ayrıştırılmış olur

MIKNATISLANMA İLE AYRIŞTIRMA

Çivi, toplu iğne, makas, pense gibi maddelerin mıknatıs tarafından çekilir Bu maddelerin yapısında demir vardır

Demir tozu;kükürt karışımı, demirin mıknatıstan etkilenme özelliğinden yararlanılarak ayrıştırılır

ÖZ KÜTLE FARKI İLE AYRIŞTIRMA

Öz kütleleri farklı iki katı karışımı:

İki katının da çözünmediği bir sıvıya atılır Katıların öz kütleleri farklı olduğundan ve sıvıda çözünmediğinden sıvı içerisinde farklı bölgelerde toplanırlar

Kum ve naftalin karışımının ayrılması:

Karışım suya atılır Kumun yoğunluğu sudan fazla olduğundan dibe çöker, naftalinin yoğunluğu sudan az olduğundan suyun üst kısmında kalır Üstteki naftalin alınır Geriye su;kum karışımı kalır, su süzülür Böylece kum naftalinden ayrıştırılmış olur

Öz kütleleri farklı ve birbiri içerisinde çözünmeyen iki sıvı,

karışımı ayırma hunisi yardımıyla ayrıştırılabilir Öz kütlesi büyük olan altta, küçük olan üstte bulunur

Ayırma hunisi, alt kısmında musluk olan kılcal boruya sahip bir cam balondur

Karbontetraklorür-Zeytin yağı;bakır sülfat karışımının ayrılması:

Karışım ayırma hunisine konur Karışım, böyle bir kapta bir müddet dinlendirildiğinde karbontetraklorür en altta, zeytinyağı en üstte faz olarak bulunur

Musluk açılarak karbontetraklorür bitinceye kadar alttaki behere aktarılır Daha sonra bakır sülfat alınır Zeytinyağı, ayırma hunisinde kalır Böylece zeytinyağı;karbontetra klorür - bakır sülfat karışımı ayrıştırılmış olur