Anlatmaya Bağlı Edebi Metinler Hakkında Edebiyat Dersi Konu Anlatımı

DESTAN

Destanların Özellikleri:

Hepsinde yarı tanrısal nitelikler taşıyan bir ya da birçok kahramandan söz edilir Destan bu kahramanın eylemleri üzerine kurulmuştur Olaylar çok geniş bir kozmik coğrafya üzerinde geçer Bir destanın dünyası ortaya çıktığı zaman içinde düşünebilecek her şeyi barındıran bütünsel, çok yönlü bir dünyadır Hemen bütün destanlarda uzun yolculuklar anlatılır Çoğu destanda olaylara doğaüstü yaratıklar da katılır Kişiler, olaylar, doğal varlıklar hep gerçek yaşamdaki boyutlarından daha büyük, daha zengindir Özellikle sözlü destanlarda uzun anlatı, betimleme (tanımlama) ve konuşma bölümleri bulunur Öykü içinde öyküye yer verilirTörensel söyleyişler ve kamusal duyarlılık hakimdir Destanlar temel olarak iki gruba ayrılırBunlar: Sözlü Destanlar ve Edebi Destanlardır

MASAL

Olağanüstü öğe, kahraman ve olaylara yer veren öykülerdir Masal terimi öncelikle, Sindirella, Çizmeli Kedi gibi sözlü geleneğin ürünleri olan halk öykülerini kapsar Ama sözlü gelenekle ilişkisi olmayan edebi yönü ağır basan bazı eserler de bu türün içinde yer alır Halk masalları 4 temel grupta toplanır Hayvan masalları, olağanüstü ve gerçekçi masallar, güldürücü öyküler, zincirlemeli masallar

Hayvan masalları genellikle kısa masallardır Lafontaine masalları bu türün en güzel örnekleridir Şeyhi’nin Har-name adlı eseri de Divan edebiyatındaki hayvan masalları türüne görmek gösterilebilir

Olağanüstü masallarda, olağan varlıkların yanı sıra cin, peri, dev, ejderha gibi olağanüstü varlıklara da yer verilir Gerçekçi masalların başlıca kahramanları ise padişahlar, vezirler, prenses ve prensesler, zenginler, hırsızlar ya da haydutlar gibi gerçek hayattaki kişilerdir

Güldürücü masallar okuyan ve dinleyeni eğlendirmeyi amaçlayan masallardır

Zincirleme masallarda sıkı bir mantık bağıyla birbirine bağlanan, küçük ve önemsiz bir dizi olay art arda sıralanır

Halk Hikayeleri

Geleneksel bir içeriği olan, kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılan öykülerdir Söylencelerle halk öyküleri arasında kesin bir ayırım yoktur Kimi öyküler söylence olarak gelişmiş, aktarılmıştır Çeşitli öykü türlerinde belli motifler, örneğin hayvanlar, sınamalar, belli kalıp olaylar yer alır Halk öykülerinin başlıca türleri masallar, efsaneler, dini kişilerle ilgili anlatılanlar, hayvan öyküleri, kahramanlık öyküleri ve fıkralardır

Hikaye

Kaynağını gerçek yaşamdan alan, anlatıya sazın-ezginin eşlik ettiği, ses ve mimiklerin kullanıldığı uzun soluklu anlatım türüdür Boyutları açısından ikiye ayrılırlar: 1 Efsaneden, masaldan ya da gerçek yaşamdan alınmış, bir tek olay çevresinde geçen yapısı basit, kısa hikâyelerdir Türküleriyle birlikte en çok iki saatlik anlatma süresi vardır 2 Daha çok kalabalık kişileri, birbiri ardından gelen beklenmedik durumları ve bunun sonucu olarak da az çok çapraşıklaşan olayları birbirine ekleyerek anlatıya uzun bir süre sağlayan hikâyeler Bu hikâyeler 1-7 gece devam edebilir

ROMAN

Belli bir tarihsel ya da coğrafi çevre içindeki belli bir kişi ya da bir grup insanın başından geçenleri, bu insan ya da insanların iç ve dış yaşantılarını belli bir kronolojik, mantıksal, duygusal ya da sanatsal ilişkiyi gözeterek öyküleyen ve belli bir uzunluğu aşan anlatılar için kullanılan edebi terimdir Edebi türler içinde en yenisidir Çünkü matbaanın bulunması ve kentsoylu bir okur kitlesinin ortaya çıkmasından sonra gelişmiştir

Aslında tanımlanması en zor edebi türdür Gelişmesini tamamlamamış tek türdür denebilir Bunun bir nedeni romanın tarihsel koşullara bağlı olması, diğer nedeni ise yazarına geniş bir özgürlük ve deney alanı bırakmasındandır Romanın ataları arasında nesirsel özellikler taşıyan Petronius’un Satyricon (1’inci yüzyıl) ve Apuleius’un Metamorphoseon’u (2’nci yüzyıl) gösterilir

Roman Türleri

Romanlar konu, üslup, yazıldığı dönem bakımından çeşitli türlere ayrılabilir

Üslup bakımından "romantik roman", "gerçekçi roman", "doğalcı roman", "estetik roman", "izlenimci roman", "dışavurumcu roman", "yeni roman" türleri sayılabilir

Konusu bakımından roman "tarihsel roman", "pikaresk roman", "duygusal roman", "gotik roman", "ruhbilimsel roman", "töre romanı", "oluşum romanı" türlerine ayrılır