Anlatım Türü - Tiyatro

Anlatım Türü - Tiyatro

tiyatro nedir - tiyatronun özellikleri - tiyatro çeşitleri - komedi nedir - trajedi nedir - komedi türleri

Tiyatro, sanatın bir kolu olmakla birlikte yazılı metinlere dayandığı için anlatı türlerinden sayılır Tiyatro yapıtlarında olaylar ve kişi olmak üzere iki öge vardır Romanda olduğu gibi tiyatro yapıtlarında da giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç bölüm vardır Yine romanda olduğu gibi, girişten başlayarak izleyicilerde oyunun merakla izlenmesini sağlayan ve olayları sonuca götüren düğüm, tiyatro yapıtlarında da önem taşır Ancak, çağdaş tiyatroda belli kurallara uymaktan uzaklaşılmış, yepyeni tekniklerle oyunlar yazılmıştır

Romanda bölümlere ayrılan olaylar, tiyatro yapıtlarında perdelere bölünür Tiyatro yapıtlarında, yazarın konuşma dilini kullanmadaki ustalığı oyunun başarı kazanmasında önemli rol oynar Oyunlarda üç ayrı konuşma biçimi vardır Bunlardan biri; diyalog adı verilen kişilerin doğal olarak karşılıklı konuşmalarıdır İkincisi; monolog adı verilen bir kişinin tek başınakonuşması, üçüncüsü de; tirad adı verilen iki kişinin karşılıklı olarak coşkulu uzun sözler söyleyerek konuşmalarıdır Tiyatronun, seyirlik oyun adı verilen türü ise bir seyirci topluluğu önünde sergilenen, bireysel beceriye ve öykünmeye dayanan ve Karagöz, kukla oyunu, ortaoyunu izleyenleri eğlendirme amacı güden oyunlardır

Tiyatronun tirajedi ve komedi (güldürü)olmak üzere iki ana çeşidi vardır Bu iki türün birleşmesinden dram ortaya çıkmıştır Trajedi, klasizm akımının tiyatro türüdür Bu türde, oyunların manzum olarak yazılması ve üç birlik kuralı denilen zaman yer ve olay birliğine uyulması gerektiği koşulu vardır Zaman birliği, olayların yirmi dört saat içinde geçiyor izlenimi vermesi; yer birliği, olayın başından sonuna değin aynı yerde geçmesi; olay birliği, oyunun bir ana olay çevresinde gelişmesi zorunluluğudur Trajedilerin bir özelliği de izleyenlerde korku, acıma, heyecan gibi duygular uyandırmaktır Giderek üç birlik kuralı gerçeğe uymadığı için eleştirilmiş ve dram türü benimsenmiştir

Komediler, trajedilerin aksine insanları ve olayları gülünç yanlarıyla ele alırlar Ancak izleyenleri güldürürken bir yandan da herhangi bir konuda ders vermek, uyarmak amacı güdülür Komediler, ele aldıkları konulara göre üçe ayrılır:

- Karakter komedileri: İnsanlardaki kusurlu ve gülünç yanları, belli tipler üzerinde sergileyen komedilerdir Karakter komedileri arasında ününü günümüze değin sürdüren Moliere?nin Cimri adlı oyunudur

- Töre komedileri: Toplumun gülünç ve aksayan yönlerini yansıtan komedilerdir Bu türün etkileyici örneklerini yine Moliere, Hastalık Hastası ve Gülünç Kibarlar adlı oyunlarıyla vermiştir Türk yazının da ise ilk töre komedisi örneği olarak, Şinasi?nin Şair Evlenmesi ve Reşat Nuri Güntekin?in, Hülleci adlı oyunlarını gösterebiliriz

- Entrika komedileri: Yalnızca güldürmek amacıyla yazılmış olan komedilerdir Bu türde ilgi, merak uyandıran olaylar ve konuşmalarla sürdürülür Trajedinin korkunç, acıklı olaylarıyla; komedinin gülünç, ince olaylarını iç içe veren Tiyatro türü de dramdır Dramın amacı acı ve tatlı yanlarıyla yaşamın gerçeklerini yansıtmaktır

Bu günkü anlamda tiyatro yazınımıza Tanzimat döneminde girmiştir Elimizde bulunan ilk yazılı tiyatro yapıtı, Hayrullah Efendi?nin yazdığı Hikâye-i İbrahim Paşa ve İbrahim-i Gülşeni?dir Çağdaş tiyatro tekniğine uygun ilk tiyatro yapıtı örneği ise Şinasi?nin Şair Evlenmesi adlı güldürüsüdür Türk Tiyatro tarihinde en çok ün kazanan yapıtlar arasında Namık Kemal?in Vatan yahut Silistre adlı oyunuyla, Recaizâde Ekrem?in, modern güldürüye en yakın ilk örnek olarak değerlendirilen Çok Bilen Çok Yanılır adlı oyunu sayılabilir

Yönetim baskıları nedeniyle, 1908?e değin yazınımızda tiyatro türünde önemli gelişmeler olmamıştır Servet-i Fünun yazarları da eserlerini bu tarihten sonra vermeye başlamışlardır Özellikle, 1914?te İstanbul Şehir Tiyatrosu?nun kurulması, oyun yazarlığında gelişme başlatmış; Cumhuriyet döneminde Konservatuar ve Devlet Tiyatrosu?nun kurulmasıyla da tiyatro yazarlığında ve oyunculuğunda günümüze değin süren büyük bir gelişme başlatılmıştır

Cumhuriyetin ilk yıllarında, tiyatro yazarı olarak Musahipzâde Celal, İbnünrefik Ahmet Nuri Sekizinci, Reşat Nuri Güntekin gibi yazarların oyunları dikkati çekmiş, daha sonra Faruk Nafiz Çamlıbel, Cevat Fehmi Başkut, Ahmet Kutsi Tecer, Haldun Taner, Cahit Atay, Turgut Özakman, Güngör Dilmen, Behçet Necatigil, Necati Cumalı, Sebahattin Kudret Aksal gibi yazarlar, sahneye konulduğu zaman uzun süre beğeniyle izlenen tiyatro yapıtları vermiştir

Bu konuda, sahneye konulan oyunlarla birlikte, radyoda seslendirilerek oynanmak için yazılmış radyo oyununu da unutmamak gerekir Özellikle televizyon yayınları başlamadan önce radyo oyunları büyük ilgi görmüştür Radyo oyunu yazarları arasında tarihsel konulu oyunlarıyla Feridun Fazıl Tülbentçi, değişik konulu oyunlarıyla Behçet Necatigil ve Necati Cumalı en çok tanınanlar olmuştur