Muhammesin Özellikleri - Muhammeslerde Kafiye Örgüleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

Muhammesin
Özellikleri
- Muhammeslerde Kafiye Örgüleri
muhammesin özellikleri - Muhammes nazım şeklinin özellikleri - Muhammes özellikleri - Muhammes nedir özellikleri - Muhammes nedir - Muhammesin - Muhammeslerde Kafiye Örgüleri Hakkinda

Bir muhammesin ilk beşliğindeki son dizenin, aynı beşlikteki diğer dört dize ile kafiyeli olması şart değildir

Beşlik sayısı bir kayda bağlı değildir

Bend sayısı 4-8 arasında değişir

Aruz ölçüsüyle yazılır

İlk bendin 5 dizesi birbirleriyle, sonraki bendlerin son bir ya da iki dizesi ilk bend ile uyaklıdır

Son bir ya da iki dize, her bendin sonunda aynen tekrarlanıyorsa bu muhammese "muhammes-i mütekerrir", bu dizelerin ilk bend ile yalnızca uyak yönünden uyuştuğu muhammeslere ise "muhammes-i müzdeviç" adı verilir

Muhammeslerde çoğunlukla felsefi düşünceler, tasavvuf konuları ele alınır

En çok Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) eser vermiştir

Muhammes her konuda yazılabilir

Felsefî bir fikir, bir düşünce, bir dünya görüşü, övgü, aşk, sevgiliyi özleyiş muhammeslerin konusu olabilir

Son bendde şairler mahlaslarını söylerler

Muhammesler de murabbâlar gibi edebiyatımızda çok kullanılan musammatlardandır

Hemen her şair bu nazım şeklini denemiştir

Bu arada Fuzulî (ölm

1556) ve Taşlıcalı Yahya Bey (ölm

1582), divanlarında, İbrahim Hakkı (ölm

1772), Esrar Dede (ölm

1797), Şeyh Gâîib (ölm

1797-98), Hoca Neş?et (ölm

1807-08), Enderunlu Vâsıf (ölm

1824-25) gibi şairlerin divanında ikisi münâcât ve na?t olan ve Şeref Hanım (ölm

1861)?da muhammes vardır

Muhibbi(Kanini Sultan Süleyman - ölm

1566) 18 muhammesle bu nazım şeklini en çok kullanan şairlerdendir

Muhammes, ?beşli? demektir

Edebiyatta beş mısralık bendlerden oluşan nazım şekline de Muhammes denilmektedir

Genellikle 4-8 bend arasında yazılmışlardır

Az görülmekle birlikte daha uzun, 12-13 bende kadar uzayan muhammesler de vardır

Muhammeslerde kafiye örgüleri şöyledir:

Muhammes-i müzdevic

aaaaa bbbba cccca (Örnek 1)

Ten bozuldu eşk-i çeşm-i hûn-feşânumdan menüm

Köydi can gönlümdeki sûz-ı nihânumdan menüm

Tâ eser var cism ü cân-ı nâtüvânumdan menüm

Gâm kem etmez göz ü gönlüm cism ü canumdan menüm

Bu başumdan savulup ol gitse yanumdan menüm

Meyl-i vasi eğmiş kadümi çeng-i bezm-i yâr tek

Reglerüm sızlar el ursam çeng üzre târ tek

Çeng ne mümkin kim ide zârlıg men zâr tek

Bes ki memlûyem hevâ-yı aşka mûsikâr tek

Min figân her dem çıkar her üstühânumdan menüm

Ey hayâlün halveti nakd-ı revânum mahzeni

Gözyaşı olur revân her dem hayâl itsem seni

Lutf umup senden ser-i kuyunda tutdum meskeni

Gel gözüm nûru Fuzulî tek çok ağlatma meni

İncimez mi hâtırun munca figânımdan menüm

(Fuzûlî)

Muhammes-i mütekerrir

aaaaA bbbbA ccccA (Örnek 2)

Şâdmân olsun ki sultan oglı sultândur gelen

Bahr u berrün pâdişâhı Al-i Osmândur gelen

Nâlb-i şer-i Muhammed zıll-ı Yezdândur gelen

Şark u garbı seyr iden hurşîd-i rahşândur gelen

Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen

Bir kemîne bendesini Mısra sultân eyleyen

Kerbelâ seyrini her dervişe âsân eyleyen

Sâyeveş düşmenlerin hâk ile yeksan eyleyen

Dembedem bağnn Kızılbaşun kızıl kan eyleyen

Âlemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen

Sâhib-i seyf ü kalem şâh-ı ulu?l-elbâb olan

Âlemi feth eylemekde mihr-i âlem-tâb olan

Evliyâullah içinde zübde-i aktâb olan

Rûy-ı ma?nâda bugün ser-leşker-i ashâb olan

Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen

(Yahya Bey)
Tardiyye kafiyeli

aaaAA bbbAA cccAA (Örnek 3)

Son iki mısrası nakarat olan muhammeslere edebiyatımızda çok az rastlanmıştır

Bu kafiye şekilleri dışında, daha çok Tanzimattan sonra görülen değişik kafiye düzenlerinde:

?aaaaA b b b a A c c c A ? kafiyeli,

?aaaaV b b b b V ccccV? tardiyye kafiyeli ya da murabbâlarda da olduğu gibi ?aaaaa bbbbb ccccc? şeklinde de her bendi ayrı kafiyeli muhammesler de yazılmıştır

Örnek 3:

aaaAA bbbAA cccAA

Eyler ise sana bu çarh-ı felek gaddarlık

Kuşanup gaddâreni göster ana cebbârlık

Hatm olupdur mushaf-ı hüsnünde meh-ruhsârlık

Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık

Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık

Kullanın saf saf turup şol dem ki şöhret göstere

Atılup top u tufeng ftTAka lıcybet göstere

Erlik oldur bekleye yirin şecâ?at göstere

Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık

Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık

Bir nefesde cem-i küffârı perîşân eyledün

Ceng-i tâbûrun selâtin içre destân eyledün

Rûhını Sultan Murâdun şâd u handân eyledün

Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık

Gelmedi misliin cihâna feyz olaldan varlık

(Nev?i)

Kaynak:Vikipedia

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Muhammesin Özellikleri - Muhammeslerde Kafiye Örgüleri Muhammesin Özellikleri - Muhammeslerde Kafiye Örgüleri muhammesin özellikleri - Muhammes nazım şeklinin özellikleri - Muhammes özellikleri - Muhammes nedir özellikleri - Muhammes nedir - Muhammesin - Muhammeslerde Kafiye Örgüleri Hakkinda Bir muhammesin ilk beşliğindeki son dizenin, aynı beşlikteki diğer dört dize ile kafiyeli olması şart değildir Beşlik sayısı bir kayda bağlı değildir Bend sayısı 4-8 arasında değişir Aruz ölçüsüyle yazılır İlk bendin 5 dizesi birbirleriyle, sonraki bendlerin son bir ya da iki dizesi ilk bend ile uyaklıdır Son bir ya da iki dize, her bendin sonunda aynen tekrarlanıyorsa bu muhammese "muhammes-i mütekerrir", bu dizelerin ilk bend ile yalnızca uyak yönünden uyuştuğu muhammeslere ise "muhammes-i müzdeviç" adı verilir Muhammeslerde çoğunlukla felsefi düşünceler, tasavvuf konuları ele alınır En çok Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) eser vermiştir Muhammes her konuda yazılabilir Felsefî bir fikir, bir düşünce, bir dünya görüşü, övgü, aşk, sevgiliyi özleyiş muhammeslerin konusu olabilir Son bendde şairler mahlaslarını söylerler Muhammesler de murabbâlar gibi edebiyatımızda çok kullanılan musammatlardandır Hemen her şair bu nazım şeklini denemiştir Bu arada Fuzulî (ölm 1556) ve Taşlıcalı Yahya Bey (ölm 1582), divanlarında, İbrahim Hakkı (ölm 1772), Esrar Dede (ölm 1797), Şeyh Gâîib (ölm 1797-98), Hoca Neş?et (ölm 1807-08), Enderunlu Vâsıf (ölm 1824-25) gibi şairlerin divanında ikisi münâcât ve na?t olan ve Şeref Hanım (ölm 1861)?da muhammes vardır Muhibbi(Kanini Sultan Süleyman - ölm 1566) 18 muhammesle bu nazım şeklini en çok kullanan şairlerdendir Muhammes, ?beşli? demektir Edebiyatta beş mısralık bendlerden oluşan nazım şekline de Muhammes denilmektedir Genellikle 4-8 bend arasında yazılmışlardır Az görülmekle birlikte daha uzun, 12-13 bende kadar uzayan muhammesler de vardır Muhammeslerde kafiye örgüleri şöyledir: Muhammes-i müzdevic aaaaa bbbba cccca (Örnek 1) Ten bozuldu eşk-i çeşm-i hûn-feşânumdan menüm Köydi can gönlümdeki sûz-ı nihânumdan menüm Tâ eser var cism ü cân-ı nâtüvânumdan menüm Gâm kem etmez göz ü gönlüm cism ü canumdan menüm Bu başumdan savulup ol gitse yanumdan menüm Meyl-i vasi eğmiş kadümi çeng-i bezm-i yâr tek Reglerüm sızlar el ursam çeng üzre târ tek Çeng ne mümkin kim ide zârlıg men zâr tek Bes ki memlûyem hevâ-yı aşka mûsikâr tek Min figân her dem çıkar her üstühânumdan menüm Ey hayâlün halveti nakd-ı revânum mahzeni Gözyaşı olur revân her dem hayâl itsem seni Lutf umup senden ser-i kuyunda tutdum meskeni Gel gözüm nûru Fuzulî tek çok ağlatma meni İncimez mi hâtırun munca figânımdan menüm (Fuzûlî) Muhammes-i mütekerrir aaaaA bbbbA ccccA (Örnek 2) Şâdmân olsun ki sultan oglı sultândur gelen Bahr u berrün pâdişâhı Al-i Osmândur gelen Nâlb-i şer-i Muhammed zıll-ı Yezdândur gelen Şark u garbı seyr iden hurşîd-i rahşândur gelen Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen Bir kemîne bendesini Mısra sultân eyleyen Kerbelâ seyrini her dervişe âsân eyleyen Sâyeveş düşmenlerin hâk ile yeksan eyleyen Dembedem bağnn Kızılbaşun kızıl kan eyleyen Âlemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen Sâhib-i seyf ü kalem şâh-ı ulu?l-elbâb olan Âlemi feth eylemekde mihr-i âlem-tâb olan Evliyâullah içinde zübde-i aktâb olan Rûy-ı ma?nâda bugün ser-leşker-i ashâb olan Alemün sâhibkırânı Hân Süleymândur gelen (Yahya Bey) Tardiyye kafiyeli aaaAA bbbAA cccAA (Örnek 3) Son iki mısrası nakarat olan muhammeslere edebiyatımızda çok az rastlanmıştır Bu kafiye şekilleri dışında, daha çok Tanzimattan sonra görülen değişik kafiye düzenlerinde: ?aaaaA b b b a A c c c A ? kafiyeli, ?aaaaV b b b b V ccccV? tardiyye kafiyeli ya da murabbâlarda da olduğu gibi ?aaaaa bbbbb ccccc? şeklinde de her bendi ayrı kafiyeli muhammesler de yazılmıştır Örnek 3: aaaAA bbbAA cccAA Eyler ise sana bu çarh-ı felek gaddarlık Kuşanup gaddâreni göster ana cebbârlık Hatm olupdur mushaf-ı hüsnünde meh-ruhsârlık Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık Kullanın saf saf turup şol dem ki şöhret göstere Atılup top u tufeng ftTAka lıcybet göstere Erlik oldur bekleye yirin şecâ?at göstere Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık Gelmedi mislün cihâna feyz olaldan varlık Bir nefesde cem-i küffârı perîşân eyledün Ceng-i tâbûrun selâtin içre destân eyledün Rûhını Sultan Murâdun şâd u handân eyledün Pâdişehlerde müsellemdür sana hünkârlık Gelmedi misliin cihâna feyz olaldan varlık (Nev?i) Kaynak:Vikipedia