Fiil Hakkinda Bilgi

Fiil Hakkinda Bilgi
Fiil Nedir - Fiil Hakkinda Bilgi - Fiiller Hakkinda - Fiil Neyle sorulur

bir iş, bir hareket ya da bir oluş bildiren kelimelere fiil adı verilir

fiil, tarifinden de anlaşıldığı gibi, bir hareketi, bir oluşu bildiren kelimedir bu bakımdan, dilbilgisindeki öbür kelimelerden ayrılır bildiğimiz isim gibi, zamir gibi kelimeler, duran şeyleri tanımlayan kelimelerdir fakat, yeryüzünde, gerek cisimlerde, gerekse tabiatın kendisinde süreli bir hareket, süreli bir oluş vardır vakit içerisinde bu hareket ve oluşlar, devam edip gider işte, fiiller, vakit içerisindeki bu hareket ve oluşları bize bildiren, bunları bildirmemizi sağlayan kelimelerdir

ahmet kelimesi bir kimseyi anımsatır ahmet geldi cümlesi de, ahmet'in bir hareket içerisinde olduğunu, yer değiştirdiğini, bizim bulunduğumuz yere doğru yöneldiğini gösterir bu yönelmeyi, bu hareketi belirten ahmet geldi cümlesindeki geldi kelimesidir geldi kelimesi, bir fiildir fiilde özne:

bir iş, bir hareket, bir oluş, kendiliğinden yapılamaz o işi bir yapan ya da olan vardır yapan bir insan, bir hayvan bir şey olabilir işte, bir fiilin bildirdiği hareketi ya da iş yapanı ya da bir şey olanı belirten kelimeye fiilin öznesi denir özne, isim soyundan kelimelerdir

örnek olarak ahmet geldi cümlesinde ahmet özne, geldi fiildir

özneler, ya şahıs zamirleri ya da isimlerle gösterilirfiiller, şahıs zamirlerine uyarlar bir fiil şahıs zamirsiz olsa bile, fiilin sonuna eklenen ekler, fiilin o şeklinin, hangi şahsı gösterdiğini belli eder

ben eve gidiyorum cümlesinde, onlar, üçüncü şahıs zamiri tekil durumudur gidiyorum da, birinci tekil şahsa ilişkindir

sen eve gidiyorsun cümlesinde sen, ikinci şahıs zamirinin tekil hali, gidiyorsun da, ikinci tekil şahsa ilişkindir

o eve gidiyor cümlesinde o, üçüncü şahıs zamirinin tekil hali, gidiyor da, üçüncü tekil şahsa ilişkindir

biz eve gidiyoruz cümlesinde biz, birinci şahıs zamirinin çoğul hali, gidiyoruz da, birinci çoğul şahsa ilişkindir

siz eve gidiyorsunuz cümlesinde siz, ikinci şahıs zamirinin çoğul hali, gidiyorsunuz da, ikinci çoğul şahsa ilişkindir

onlar eve gidiyorlar cümlesinde, onlar, üçüncü şahıs zamirinin çoğul hali, gidiyorlar da, üçüncü çoğul şahsa ilişkindir fiillerin adları :

fiiller, şahıs zamirlerinin haline göre aldıkları çekim biçimleri ile bilinmezler bunlar, fiil köklerine eklenen -mek, -mak ekleri ile aldıkları şekillerle söylenirler bu kelimelere mastar denir

gidiyor fiilinin mastarı, yani adı git-mek tir -mek kaldırılınca da kalan git kısmı, fiilin köküdür fiillerde çekim :

bir fiil, bir işin, kimin tarafından, nasıl ve ne vakit yapıldığını gösterir bunun için, bu işlemi gösterecek biçimlere girer fillerin bir işin kimin tarafından, nasıl ve ne vakit yapıldığını gösterecek biçimlere sokulmasına fiilin çekimi denir

fiillerde vakit :

fiiller, zaman geçtikçe ilgili, vakit belirten kelimelerdir bunlar da, fiilin köklerine eklenen eklerle belirtilir: fiillerde vakit, ikiye ayrılır;

1 - basit zamanlı şekilleri

2 - bileşik zamanlar

3 - basit zamanlı biçimler : bunlar, da üç vakit ayırt edilir: a - geçmiş vakit, b - şimdiki vakit, c - gelecek vakit

geçmiş vakit : geçmiş zamanda yapılmış ya da olmuş olan işler anlatılır bu da iki türlü olur a) -di'li geçmiş vakit : işlerin yapıldığını görmüşsek, ya da onların yapıldığından eminsek, fiilleri bu zamana göre söyleriz : geldi, okudu, yazdım gibi b) -miş'li geçmiş vakit : işlerin yapıldığını başkasından duymuşsak, ya da işler, biz, farkına varmadan yapılıp olmuşsa, bu zamana göre söyleriz: okumuş, görmüş, yazmış, gitmiş gibi

şimdiki vakit : bulunduğumuz zamanda yapılan işleri göstermek için kullandığımız fiillerle bildirilir : geliyor, okuyor, yürüyor, bağırıyor gibi

gelecek vakit : gelecek zamanda yapılacak işleri göstermek için kullanılır : görecek, okuyacak, yazacak, yürüyecek gibi

geçmiş vakit : fiillerin hem geçmişi, hem şimdiyi, hem gelecek vakti içerisine alan şekillerine denir: gidiyor, okuyor, geliyor gibi,

2 - bileşik zamanlar : türkçede, gelişi güzel bir kipteki basit zamanlı fiili, geçmiş zamana göre de söyleyebiliriz örnek olarak : okudum fiili, basit zamanlı bir fiildir bu fiilde, geçmiş vakti belirten durum parçasıdır geliyordu fiilinde, hem şimdiki vakti belirten -yor parçası, hem geçmiş vakti belirten durum parçası vardır ikisi de tıpkı fiil kökünde kullanılmıştır böyle fiillere bileşik zamanlı fililer denir

bileşik zamanlı fiillerde iki çeşit vardır: a - hikâye biçimi, b - rivayet biçimi hikâye şeklî, bir işin yapılışının ya da yapılması istenişinin geçmiş zamana göre ve görülüp bilinmiş olarak anlatılmasını sağlar: gidiyordu, gelecekti, okumalıydı, gitseydi gibi rivayet sekli bir işin yapılışının ya da yapılması istenişinin, geçmiş zamana göre, fakat, başkasından duyularak anlatılmasını cağlar: çalışılmış, gidermiş, okumalıymış, gitmeliymiş gibi

fiillerde kipler :

fiiller zamandan başka, işlerin yapılım stilini da gösterirler bu bakmadan, fiillerde, işlerin bildiriliş tarzlarını bildiren fiil biçimleri de vardır bunlara kip adı verilir: gitse, okusa, çalışsa, okumasa, gelmese gibi, bunlar, dileklerimizi bildiren fiillerdir

fiil kipleri iki türlüdür: a - haber kipleri, b - dilek kipleri

haber kipleri : bir işin, bir hareke, tin yapıldığını, bir şeyin olduğunu haber vermek için kullanılan kiplerdir yukarda görülen beş zamanın de (yani -di'li geçmiş vakit kipi, miş'li geçmiş vakit kipi, şimdiki vakit kipi, gelecek vakit kipi, geçmiş vakit kipi) kipleri olur

dilek kipleri: dilek kiplerinde fiil ler, işlerin yapılması ya da olması yolundaki dileklerimizi bildirmek için kullanılır

dört türlü dilek kipi vardır : 1 - dilek-şart kipi, 2 - istek kipi, 3 - gereklik kipi, 4 emir kipi

1 - dilek-şart kipi : bir fiilin dilek koşul kipine sokulması için, o fiilin köküne se, -sa parçasını takmak gerektir: görse, gitse, alsa gibi bu çeşit fiiller; o işin yapılması yolundaki dileğimizi bildirdiği gibi, başka bir işin yapılmasına gark koşmak hizmetini de görür örnek olarak, sınıfımı bir geçsem cümlesin, de, sınıfı geçmeyi diliyoruz ahmet bey bize gelse konuşurduk cümlesinde, gel se fiili konuşurduk fiilini koşul koşmaktadır: ahmet beyle konuşmamız, onun bize gelmesine bağlı kalmış demektir

2 - istek kipi : bir fiilin istek kipi olması için, o fiilin köküne -e, -a, (fiil kökünün sonu sesli harfle bitiyorsa -ye, -ya) okuya, gide, otura, yürüye gibi

3 - gereklilik kipi : bir fiilin gereklilik kipi olması için, o fiilin köküne meli, ,malı parçasını takmak gerekmektedir okumalı, gelmeli, gitmeli, yazmalı gibi

4 -emir kipi : bir fiilin emir kipi olması için, o fiilin kökünü kullanmak yeter bu kök, emir yerine geçer: oku, yaz, gel, git gibi

fiillerde olumluluk , negatiflik :

bir iş, pozitif ya da negatif olabilir o işi belirten fiil de, pozitif ya da negatif olur bir fiil, her iki halde de olabilir, yani, bir fiil, pozitif olabildiği gibi, negatif da olabilir

örnek olarak, okudum kalktı, geldi fiiller pozitifdir okuma gelme, isteme, gelmedim fiilleri negatifdir

fillerin, olma bildirişlerine olumluluk, olmama bildirişlerine negatiflik denir

olumlu bir fiili, negatif şekle sokmak için, o fiilin köküne -me, -ma parçası eklenir: gelme, okuma, yatma, gitme gibi

olumsuz fiillerin çekimi de, yukarıdaki parçalar takıldıktan sonra, pozitif fiiller gibidir

fiillerde soru :

bir işin yapılıp yapılmadığını, olup olmadığını anlamak, fiillerin sorulu biçimini meydana getirmekle yapılır bu da, o fiil çekimine mi parçasının takılmasıyla yapılır : geldi mi?, duydun mu?, gitti mi?, geldiniz mi? gibi

bileşik fiiller :

iki ayrı kelimeden yapılmış olduğu halde, tek anlamı olan bileşik isimler ve sıfatlar vardır fiiller de, isim ve sıfatlar gibi, iki ayrı fiilin birleşmesi ile ve bir tek anlamda kullanilabilir: görebilmek, yapabilmek, okuyabilmek, gidivermek, gülüvermek gibi bileşik fiillerin çekimi öbür fiiller gibi olur

ekfiiller : bazı cümlelerde, isim ya da sıfat olan kelimeler, fiil gibi iş görürler bunun nedeni, o kelimelerin sonuna takılan parçalardır böylece isim soyundan kelimeler, fiilleşirler ve fiilin türlü çekimlerine girerler isim sonundan kelimelerin fiil gibi görev almasını sağlayan ek ler -dir, di, -mış, -se parçalarıdır : öğrencidir, görüşse, hastaysa, güzelmiş, gibi