Lehçe Şive Ağız - Lehçe Şive Ağız Anlam Ve Tanımları

**Prof. Dr. Sinsi** · 12-20-2012

Şive

Bir dilin kültür düzeylerine göre gösterdiği değişiklik

Genellikle lehçe, şive, ağız terimleri birbirine karıştırılmaktadır

Şiveler arasındaki değişiklikler temelde ses özellikleridir

Buna göre bilinen şiveler, belirli koşullarda ve dilin herhangi bir döneminde ana dilden ayrılarak, dilin geneldeki gelişimiyle birlikte bir de kendi içlerinde özel bir gelişim çizgisi izlemişlerdir

Bunların başlıca ayrımlarını oluşturan ses, ek ve sözcük özellikleri o dönemin dil malzemeleri ile açıklanabilir

Ağız

Bir ülkede geçerli olan genel bir şive içinde, o ülkenin çeşitli bölge ve kentlerindeki konuşma dilinde görülen söyleyiş farkları

Günlük kullanımda şive ile ağız birbirine karıştırılmaktadır

Oysa ağız, tanımda da görüldüğü gibi, şive içinde ele alınmaktadır

Somut bir örnek vermek gerekirse, Türkiye Türkçesi bir şivenin, Konya ağzı ise, bu Türkçe içinde, bir bölgede görülen söyleyiş farklarının adıdır

Söyleyiş farkları da salt bölgeler ya da kentler arasında görülmez

Köyler arasında bile bu tür ayrılıklara rastlanabilir

Söz konusu olan, biçimsel bir başkalık değil, bir ses değişimidir

Söz gelimi, Karadeniz ağzında (g) sesinin (c) gibi çıkarıldığı görülür: "Celdum, cittum"

Aynı ağızda, ekteki düz seslinin (ı), yuvarlak sesli (u) olması da bir ağız özelliğidir

Ağız dediğimiz bu söyleyiş farklarının oluşumunda, kişilerin konuşma ve işitme organlarından coğrafî özelliklere, toplumsal yaşayışa dek çeşitli etkenler söz konusudur

Belli ve ortak bir eğitimden geçen kişilerin, konuşmalarındaki bölgesel söyleyiş ayrımlarını düzeltmeseler bile, aynı yazı dilini kullandıkları görülür

Türk edebiyatında da, genellikle tiyatro, roman ve öyküde, kişileri konuştururken ağıza başvurulmaktadır

Bu, konularını toplumsal olaylardan alan ve belli bir bölgede geçen yapıtlarda yaygın bir biçimsel özelliktir

LEHÇE

Bir dilin, tarihî gelişim sürecinde, bilinen dönemlerden önce o dilden ayrılmış ve farklı biçimde gelişmiş kolları

Genellikle lehçe, şive, ağız terimleri birbirine karıştırılmaktadır

Lehçelerdeki değişik özellikler, ayrılış dönemleri bilinemediği için açıklanamamaktadır

Örneğin, Türk dilinden bilinmeyen bir dönemde ayrılan Yakutça ve Çuvaşça iki ayrı lehçedir

Üçüncü lehçeyse Çağatayca, Kıpçakça, Azerice, Türkiye Türkçesi gibi bilinen şiveleri kapsamaktadır

12-20-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Lehçe Şive Ağız - Lehçe Şive Ağız Anlam Ve Tanımları Şive Bir dilin kültür düzeylerine göre gösterdiği değişiklik Genellikle lehçe, şive, ağız terimleri birbirine karıştırılmaktadır Şiveler arasındaki değişiklikler temelde ses özellikleridir Buna göre bilinen şiveler, belirli koşullarda ve dilin herhangi bir döneminde ana dilden ayrılarak, dilin geneldeki gelişimiyle birlikte bir de kendi içlerinde özel bir gelişim çizgisi izlemişlerdir Bunların başlıca ayrımlarını oluşturan ses, ek ve sözcük özellikleri o dönemin dil malzemeleri ile açıklanabilir Ağız Bir ülkede geçerli olan genel bir şive içinde, o ülkenin çeşitli bölge ve kentlerindeki konuşma dilinde görülen söyleyiş farkları Günlük kullanımda şive ile ağız birbirine karıştırılmaktadır Oysa ağız, tanımda da görüldüğü gibi, şive içinde ele alınmaktadır Somut bir örnek vermek gerekirse, Türkiye Türkçesi bir şivenin, Konya ağzı ise, bu Türkçe içinde, bir bölgede görülen söyleyiş farklarının adıdır Söyleyiş farkları da salt bölgeler ya da kentler arasında görülmez Köyler arasında bile bu tür ayrılıklara rastlanabilir Söz konusu olan, biçimsel bir başkalık değil, bir ses değişimidir Söz gelimi, Karadeniz ağzında (g) sesinin (c) gibi çıkarıldığı görülür: "Celdum, cittum" Aynı ağızda, ekteki düz seslinin (ı), yuvarlak sesli (u) olması da bir ağız özelliğidir Ağız dediğimiz bu söyleyiş farklarının oluşumunda, kişilerin konuşma ve işitme organlarından coğrafî özelliklere, toplumsal yaşayışa dek çeşitli etkenler söz konusudur Belli ve ortak bir eğitimden geçen kişilerin, konuşmalarındaki bölgesel söyleyiş ayrımlarını düzeltmeseler bile, aynı yazı dilini kullandıkları görülür Türk edebiyatında da, genellikle tiyatro, roman ve öyküde, kişileri konuştururken ağıza başvurulmaktadır Bu, konularını toplumsal olaylardan alan ve belli bir bölgede geçen yapıtlarda yaygın bir biçimsel özelliktir LEHÇE Bir dilin, tarihî gelişim sürecinde, bilinen dönemlerden önce o dilden ayrılmış ve farklı biçimde gelişmiş kolları Genellikle lehçe, şive, ağız terimleri birbirine karıştırılmaktadır Lehçelerdeki değişik özellikler, ayrılış dönemleri bilinemediği için açıklanamamaktadır Örneğin, Türk dilinden bilinmeyen bir dönemde ayrılan Yakutça ve Çuvaşça iki ayrı lehçedir Üçüncü lehçeyse Çağatayca, Kıpçakça, Azerice, Türkiye Türkçesi gibi bilinen şiveleri kapsamaktadır