Osmanlı Yükselme Dönemi-Osmanlının Yükselme Dönemi Tarih Dersi Konu Anlatımı

a)II MEHMET (FATİH SULTAN MEHMET) (1451-1481)

Siyasi Olayları:

II Mehmet döneminin en önemli olay 1453 İSTANBUL’UN FETHİdir

a)İSTANBUL’UN FETHİ:

Sebepleri:

1Osmanlı’nın Anadolu ve Rumeli’deki topraklarının arasında bütünlüğün sağlanmak istenmesi

2İstanbul’un coğrafi konumu ve ticaret merkezi olması

İSTANBUL:

Tüm uluslar ve devletler bu kenti almak için uğraşmıştır Ancak birçok ulus kuşatsa da alınamadı Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemi padişahlarından olan Yıldırım Beyazıt ve Mehmet Çelebi bunlara örnektir

3Avrupa’da ilerleyebilmek için Rumeli’ye asker sevkıyatının zorlaşması

4Avrupalıları sürekli Osmanlı’ya karşı kışkırtan ve iç işlerine karışan Bizans devletini yok etmek

5Hz Muhammed’in İstanbul’u fethedecek kişiyi övmesi(hadis-i şerif-i)

6Boğazları ele geçirmek

*FETİHİ KOLAYLAŞTIRAN ETKENLER

1Bizans’ın eski gücünün olmaması

2Bizans’ta taht mücadelelinin yaşanması

3Bizans’ta mezhep çatışmalarının yaşanması

4Osmanlı ordusunun ve donanmasının güçlenmesi

*FETİH İÇİN YAPILAN HAZIRLIKLAR:

1Yeniçeri Ocağına düzen verildi

2Kdeniz’den gelecek yardımı önlemek için RUMELİ HİSARI yaptırıldı

3Donanma güçlendi(400 parçalık donanma hazırlandı)

4Şahı adı verilen büyük toplar yaptırıldı

5Bazı kaleler alındı

-Hazırlıklar 6 NİSAN 1453’TE tamamlandı-

Sonuç:BAŞARILI

*TÜRK TARİHİ AÇISINDAN SONUÇLARI:

1Anadolu ve Rumeli’deki toprakların bütünlüğü sağlandı

2Balkan fetihlerinde engel ortadan kalktı

3Başkent Edirne’den İstanbul’a taşındı

4Bu olaydan sonra II Mehmet’e fetheden anlamına gelen “fatih” unvanı verildi

5Osmanlı devleti yükselme dönemine girdi

6Boğaz ticareti, deniz ticareti gelişti

7coğrafi keşifler hızlandı

8Osmanlı’nın İslam dünyasındaki itibarı arttı

9Osmanlı imparatorluk karakteri kazandı

10Ticaret yollarından önemli bir merkeze sahip oldu

DÜNYA TARİHİ AÇISINDAN SONUÇLARI:

1Bizans (Doğu Roma) yıkıldı

2Orta çağ kapandı Yeniçağ başladı

3İstanbul’dan İtalya ya kaçan Bizanslı bilginler orada Rönesanssı başlattılar

NOT: Rönesans: Edebiyat, sanat, bilim ve düşünce alanındaki gelişmeler

4Deniz ticaretinin Osmanlı’ya geçmesiyle Avrupalılar yeni ticaret yolları aramaya başladılar Bu olay da coğrafi keşiflerin başlamasına zemin hazırladı

5Fatih, patrikhanelerin açık kalmasını emretti(Ortodoksların koruyuculuğunu üslenmiştir)Fatih, böylece başka dinlere saygı gösterdiğini de ortaya koyar Aynı zamanda bununla birlikte haçlı birliğini de bozmak istiyordu

FATİH DÖNEMİNDE YAPILAN DİĞER FETİHLER:

BATIDAKİ GELİŞMELER:

1Belgrat hariç Sırbistan alındı(1459)

2Eflak ve Boğdan alındı(1462)

3Arnavutluk fethedildi

4Mora alındı

ANADOLU’DAKİ GELİŞMELER:

11459’da Cenevizlilerden Amasra alındı

21460’da Kastamonu ve Sinop alındı

31461 Trabzon Rum İmparatorluğuna son verildi

Önemi:KDENİZ’İN Anadolu yakasında tam bir egemenlik kurdu

4Karamanoğullarına son verildi

51473 OTLUKBELİ SAVAŞI AKKOYUNLAR ile yapıldı

Sebepler:

1Akkoyunlu,Karamanoğulları’nın iç işlerine karışması

2Trabzon Rum kralını korumaları Akkoyunluların

Önemi: DOĞU ANADOLU’NUN güvenliği sağlandı

Sonuç: Akkoyunlular yıkılma sürecine girdi

DENİZLERDEKİ GELİŞMELER:

1İtalya’da Otranto allındı(Güney İtalya’da önemli bir üs)

2Arnavutluk’un fethine engel olmak için Venedik’in başlattığı savaş 1463-1479 arası devam ettiBu savaş sonucu İMROZ,TAŞOZ,MİDİLLİ,LİMNİ,EĞRİBOZ,SEMADİ REK adaları Venedik’ten alındı

4Rodos kuşatıldı Ancak alınamadı

5Osmanlı Devleti’nin Venedik deniz ticaretine darbe vurması üzerine Venedik Osmanlı savaşları başlamıştır

Savaşlar sonucunda yapılan ant göre Osmanlı Venedik’e kapitülasyonlar vermiştir Bu sayede OSM:

aTicari kazanç elde etmiştir

bHaçlı birliğini önlemiştir

ÖNEMİ: Osmanlı ilk defa bir Avrupa devletine kapitülasyonlar vermiştir

OSM-MEMLÜK İLİŞKİLERİ:

Mısır’da ki kurulan bu devlet:

1Hicaz suyollarını meselesi(Bu yolların onarımı dini itibarı arttıracaktı)

2Memlükler’in Dulkadiroğulları beyliğinin içişlerine karışması

SONUÇ: Savaş yok

Fatih Döneminde Diğer Gelişmeler:

*Örfi hukuka dayanan kanunname hazırlandı (Egemenliği Osmanlı ailesinin nasıl kullanacağını belirlemiştir Kızlara egemenlik hakkı verilmedi Kardeş katli uygulamasını getirdi Merkezi otoriteyi güçlendirdi)

*Divan örgütü geliştirildi(Kazasker ve Defterdar sayısı ikiye çıkarıldı Divana sadrazamın başkanlık yapması usulü getirildi Vezir sayısı 6ya çıktı

*Şehzadelerin sancağa çıkması resmileştirildi

*Enderun genişletildi Sahn-ı Seman medresesini kurdu

*İlk altın parayı bastırdı

**Ticaret yollarını denetlemek için: İstanbul, Trabzon, Kırım, Ege ve Yunan adaları

**Anadolu’nun siyasal birliğini sağlamak için: Amasra, Sinop, Trabzon, Karaman, Otlukbeli

**Doğu ve Batı Roma İmp miras olarak: İstanbul, Trabzon, Mora, Otranto

Fatih dönemindeki fetihlere ve seferlere bakılınca, belirgin amaçlar görülür:

Ticaret yollarının denetimini sağlamak (İstanbul, Sinop, Amasra, Trabzon, Kırım, Ege adaları)

Anadolu'nun siyasal birliğini sağlamak (Amasra, Sinop, Trabzon, Karaman, Otlukbeli seferleri)

Doğu Roma ve Batı Roma imparatorluklarının mirasına sahip olarak büyük bir Akdeniz imparatorluğu kurmak (İstanbul, Trabzon, Mora Rum despotlukları, Otranto)

Fatih aydın bir padişahtır Sanatçılara ve bilginlere büyük değer vermiştir İtalyan ressam Centile Bellini'ye kendi portresini çizdirmiş, İstanbul’la ilgili tablolar yap¬tırmıştır

Bugünkü İstanbul Üniversitesi'nin temeli sayılan ilk yüksek okul olarak "Sahn-ı Seman'' medresesini açtır¬mış, ilk altın parayı bastırmıştır Devletin düzenli işlemesi için Osmanlı Devleti'nin anayasası niteliğinde olan "Ka¬nunname(Fatih Kanunnamesi)''yi çıkarmıştır

b)IIBEYAZID (1482-1512)

Siyasi olayları:

Cem Sultan olayı bir iç sorun olarak başlamış dış sorun olarak devam etmiştir Bu olay nedeniyle içeride Devşirmeler, Türkmenler ile iktidar mücadelesine girişmişler bu mücadeleyi devşirmeler kazanmıştır Türkmenler yönetimdeki etkinliklerini kaybetmeye başlamıştır

*İspanya’da zulme uğrayan Müslüman ve Yahudileri Osmanlı topraklarına getirmiştir

Askerin desteğiyle tahta çıkan Bayezid’e karşı kardeşi Cem de Bursa'ya gelerek adına hutbe okuttu, para bas¬tırdı Devletin paylaşılması Anadolu'nun kendisine veril¬mesi önerisi Bayezit tarafından kabul edilmedi Bayezid’e bağlı kuvvetlere yenilen Cem, Mısır’a kaçtı

Karaman oğullarının çağrısından cesaretlenerek yeniden Anadolu'ya geldiyse de yine yenilerek Rodos Şövalyeleri'ne Sığındı Cem şövalyelerin yardımıyla Ru¬meli'ye geçerek saltanat mücadelesine devam etmek istiyordu Bayezit şövalyelere para vererek Cem'in Av¬rupa'ya götürülmesini sağladı Böylece Rodos şövalyeleri taht kavgasından yararlanmışlardır

Cem yıllarca Avrupa'da şatodan şatoya gezdirildi Kralların ve Papa'nın kendisinden İslam dünyası ve Osmanlı Devleti aleyhine yararlanmak isteklerine karşı geldi II Bayezit Cem'in yaşamasından kaygı duyduğun¬dan Papa'ya para vererek Cem'in zehirlenerek öldürül¬mesini sağladı

NOT: II Beyazıd savaştan hoşlanmayan, okumaya ve iba¬dete düşkün bir padişahtır Kendisine "Sofu Beyazıd'' de denilir, Devlet işlerine ilgisizliği nedeniyle bu dönemde Osmanlı Devleti'nin genişlemesi durmuştur denilebilir II Beyazıt zamanı "Yükselme dönemi içinde durgunluk dönemi''olarak adlandırılmıştır Aynı zamanda padişahlığı boyunca cem sultan olayı ile ilgilendiği için:

Sönük geçen bir dönemdir

OSMANLI-MEMLÜK İLİŞKİLERİ:

İlişkilerin bozulma sebepleri:

1Memlükler’in Cem Sultan’ı korumaları

2 Dulkadiroğulları beyliklerinin iç işlerine karışması

3Ramazanoğullarını egemenlikleri altına almak istemesi

4Hindistan’dan gelen hediyelere Memlükler’in el koyması

SONUÇ: Savaşlar sonuçsuz kaldı

OSMANLI-VENEDİK İLİŞKİLERİ:

Cem Sultan

Fatih döneminde Venedik’e ayrıcalıklar tanınsa

Venedik Mora’yı Osmanlı’ya karşı kışkırtmaya başlamış ve bu yüzden iki devlet arasında savaş başlamıştır Venedik savaşı kaybetmiş ve bunun sonucunda

MODON, KORON,İNEBAHTI,NAVARİN alınmış ve Venedik Mora’dan çıkarılmıştır

OSMANLI-İRAN (SAFEVİ) İLİŞKİLERİ:

İran Devletinin hükümdarı olan Şah İsmail Anadolu’da Şiiliği yaymak istemesi üzerine iki devlet ilişkileri bozulmuştur İran,

Anadolu’daki Şiilerle bağlantı kurmak için propagandacılar gönderdi Bunlardan Şahkulu bir ayaklanma çıkarmıştırÇıkan ayaklanma güçlükle bastırılmıştır

II Beyazıd’ın gelişen Şİİ tehlikesi karşısında pasif bir politika izlediği için oğlu YAVUZ SULTAN SELİM yeniçerilerin desteği ile başa geçmiştir

c) YAVUZ SULTAN SELİM (1512-1520)

OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ:

ÇALDIRAN SAVAŞI

SEBEBİ:Şah İsmail’in Anadolu’da Şiiliği yaymak istemesi

SONUÇLARI:

1Tebriz alındıDoğu Anadolu Osmanlı denetimine girdi

2İran geçici olarak saf dışı edildi

3Ayrıca Yavuz savaş dönüşü Maraş’taki Dulkadiroğulları ile TURNADAĞ SAVAŞInı yaparak Osmanlı Devletinin topraklarına kattı

ÖNEMİ:Bu beyliğin alınmasıyla Türk siyasi birliği KESİN olarak sağlandı

MISIR SEFERLERİ (1517)

SEBEPLERİ:

1Osmanlıların Dulkadiroğluları Beyliğini alması

2Fatih, zamanında başlayan anlaşmazlıkları

3Memlukların Safevi devletlerinin Osmanlı’ya karşı ittifak kurması

4Hicaz yollarını almak istenmesi

5Safevi devletinin üzerine gönderilen Osmanlı ordusuna Memlukların Suriye’den izin vermemesi

1516 MERCİDANİ SAVAŞI-SURİYE VE FİLİSTİN

1517 RİDANİYE SAVAŞI-MISIR ALINDI

SONUÇLARI:

1Memluk Devleti yıkıldı

2Halifelik unvanı Osmanlıya geçti Devlet teokratik nitelik kazandı

3Baharat yolu Osmanlı denetimine geçti

4Kıbrıs için Venediklilerin Memluklara verdiği vergiyi Osmanlı Devletine vermeye başlamıştır

5Mısır hazinesi Osmanlı’ya geçti

6Kutsal emanetler İstanbul’a getirildi

NOT: Coğrafi keşiflerle Akdeniz ticareti önemini kaybettiği için Baharat Yolu Osmanlı’ya bir kazanç sağlayamadı

d) ISÜLEYMAN (KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN) (1520-1566)

Kanuni Sultan Süleyman OSM Devletinin başında en uzun süre kalan padişahtır Onun döneminde:

*Suriye’de Canberdi Gazeli

*Mısır’da Ahmet Paşa

*Yozgat’ta Baba Zünnun

*Karaman, Maraş yöresinde Kalender Çelebi isyanları çıkmış Ancak kolaylıkla bastırılmıştır(Bu dönem devletin zirvede olduğu bir dönemdir)

BATIDAKİ GELİŞMELER

BELGRAD’IN FETHİ : (1521)

SEBEPLER:

*Osmanlı için Avrupa’ya yapılacak olan seferler için bir üs durumunda olacaktı

*Osmanlı için Avrupa’ya açılan kapı durumundadır

Bu sebeple Belgrad fethedildi

MOHAÇ MEYDAN SAVAŞI: (1526) OSMX MACARLAR

SEBEP:*Osmanlı’nın Belgrad’ı alması

*Şarlken’e esir düşen Fransız kralının Kanuni’den yardım istemesi

SONUÇ: Osmanlı kazandı Macaristan Osmanlı denetimine girdi Ancak Kanuni tampon bölge oluşturmak amacıyla Macaristan’ı Osmanlı Devleti’ne katmayıp bağlı krallık haline getirdi

IVİYANA KUŞATMASI (1529):

SEBEP: Avusturya’nın Şarklken (Almanya kralı)den destek alarak Budin’in iç işlerine karışması Kanuni bunun üzerine sefere çıkması

SONUÇ: Viyana kuşatılmasına rağmen Viyana’nın güçlü savunması karşısında yenik düştü Ve ağır kış şartları nedeniyle

AVUSTURYA-ALMANYA SEFERİ (1533)

SEBEP:Yine Avusturya kralının Budin’e saldırması üzerine Kanuni sefere çıkıyor ve başarılı bir savaş yaparak Avusturya’yı ant istemek zorunda bırakıyor

İSTANBUL ANTLAŞMASI (1533)

ANT göre Avusturya arşüdikası Osmanlı sadrazamına denk sayılacaktı

ÖNEMİ:Bu ant ile Avusturya Osmanlı’nın siyasi üstünlünü kabul etmiştir

OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ:

Şarlken’e esir düşen Fransa kralının Osmanlı’dan yardım istemesiyle ilişkiler bozulur

Ayrıca Fransa’ya kapitülasyonlar vermiştir Kanuni’nin böyle bir politika izlemesindeki amaçlar:

1Kanuni’nin Fransa’yı kendi tarafına çekip Hristiyan birliğini parçalamak istenmesi (SİYASİ)

2Coğrafi keşifler sonucunda önemini yitiren Akdeniz ticaretini yeniden canlandırmak istemesi(EKO)

NOT: Bu kapitülasyonlar iki hükümdar sağ kalana kadar sürecekti Bu da Kanuni’nin ileri görüşlüğünü gösterir

OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ

SEBEP: Sınır anlaşmazlıları, sınırdaki bazı beyler ve emirlerin Osmanlıya veya İran’a sığınarak iki devletin arasını açmaları

SONUÇ: Kanuni İran’a 3 sefer düzenleyip BAĞĞDAT,VAN,TEBRİZ,AZERBEYCAN,ERİBAN,,NAHCİVA N’I alması üzerine İran antlaşma istemek zorunda kaldıYapılan AMASYA ANTLAŞMASI ile BAĞDAT,DOĞU ANADDOLU VE AZERBEYCAN Osmanlılarda kaldı

ÖNEMİ: Osmanlı’nın İran’la yaptığı İLK RESMİ (YAZILI) ANTLAŞMADIR

DENİZLERDEKİ GELİŞMELER

PREVEZE DENİZ SAVAŞI (1538)

OSMANLI X HAÇLILAR

SEBEP: *Osmanlının denizlerde güçlenmesi

*Osmanlının Akdeniz ticaretini güvenlik altına almak istemesi

SONUÇ: Akdeniz bir Türk gölü haline geldi

NOT: Barboros Hayrettin Paşa’nın Osmanlı himayesine girmesiyle CEZAYİR Osmanlı devletine katıldı

Trablusgarp Turgut Reis tarafından ele geçirilmiştir

HİNT DENİZ SEFERLERİ:

SEBEPLERİ:

1Portekizlileri bölgeden çıkarmak

2Bölgedeki bazı Müslüman tüccarların Kanuni’den yardım istemesi(Müslüman tüccarların gemilerine zarar veriliyordu)

SONUÇ: BAŞARISIZOsmanlı sefere gerekli önemi vermediDayanıklı gemiler yoktuGerekli destek alınamadıOsmanlı okyanus hakkında yeterli bilgiye sahip değildi

Ancak Osmanlı seferden YEMEN, ADEN,HABEŞİŞTAN’I aldı(Bu sayede Kızıldeniz denetim altına alındı)

ZİGETVAR SEFERİ:

Kanuni’nin son seferidir Avusturya’nın ERDEL’in iç işlerine karışması nedeniyle Kanuni sefere çıkmıştır

SONUÇ: Kanuni seferde hayatını kaybetmiştir Ölümünden sonra Zigetvar Kalesi alınmıştır

SOKULLU MEHMET PAŞA (1564–1579)

Sokullu Mehmet Paşa I Süleyman (1564-1566)- II Selim (1566-1574) ve III Murad (1574-1579) zamanında sadrazamlık yapmıştır Sokullu Mehmet Paşa devşirme olup, Sırbistan'ın Sokul kasabasındandır Enderun okulunu bitirip çeşitli görevlerde başarı göste¬rerek Kanuni'nin son yılları, II Selim ve III Murat dönemlerinde padişahlardan daha etkili olmuştur Bu nedenle sadrazamlık dönemine kendi adı verilmiştir

SAKIZ ADASI-CENEVİZLİLERDEN ALINDI

KIBRIS’IN ALINMASI:

SEBEP:

1Akdeniz ticaretini tam olarak ele geçirmek

2Venediklilerin Osmanlı gemilerine zarar vermesi

SONUÇ:Kıbrıs alındı

İNEBAHTI DENİZ SAVAŞI (1571)

SEBEP: Kıbrıs’ı Osmanlı’nın alması

SONUÇ: Osmanlı Donanması yenildi

ÖNEMİ:OSMANLI’NIN AKDENİZ’DEKİ ÜSTÜNLÜĞÜ SARSILDI

TUNUS-İSPANYOLLARDAN

FAS-PORTEKİZLİLERDEN

LEHİSTAN-ALINDI

YEMEN-ALINDI

Sokullu Dönemi Projeleri:

a) Don-Volga kanalı projesi:

Sokullu İran savaşlarında donanmadan yararlanmak, Kafkasya'yı Osmanlı egemenliğine almak, Orta Asya Türkleriyle ilişkileri geliştirerek İpek Yolu'nu canlandırmak, güçlenmekte olan Rusya'ya karşı doğal bir set oluştur¬mak gibi amaçlarla Don ve Volga nehirlerini bir kanalla birleştirerek Karadeniz'i Hazar Denizi'ne bağlamak istemiştir Bu proje yarım kalmıştır

b) Süveyş kanalı projesi:

Sokullu Akdeniz'deki donanmayı Hint Okyanusu'na geçirip Baharat Yolu üzerinde üstünlük sağlamak, Hin¬distan ve Endonezya Müslümanlarıyla ilişki kurmak için Süveyş Kanalı'nın açılmasını istemiştir Kanal projeleri, gereken önem verilmediğinden başarılı Olamamıştır Bu proje yarım kalmıştır

c) Marmara Denizi- Sapanca Gölü Kanal projesi:

Marmara Denizi ile Karadeniz’i birleştirmek için ikinci bir su yolu projesi Hazırlandı Amacı Akdeniz kıyılarındaki tersaneleri daha güvenli olan sapanca Gölüne toplamaktır Düşünce aşamasında kalmıştır Uygulamaya konulamadı

ALINTIDIR