Vahdet-İ Vücud

Vahdet-i Vücud

Hem O'dur, Hem O'ndandır:

Yeryüzünde Allah-u Teâlâ'nın çeşmeleri vardır Her nasiplinin nasibi, ezeli takdir ve taksimât nisbetinde o çeşmenin yanında durur Çeşme O'nun Çeşme dahi o deryâdan bir şey alamaz Bin sene dursa, su gelmedikçe akıtamaz

Allah-u Teâlâ'nın hoparlörleri de vardır, tecelli eder söyletir Yerinde binlerce sene dursa bir hoparlör kendiliğinden konuşabilir mi? Ancak Allah-u Teâlâ'nın tecelli edip konuşturduğu kimseler hoparlörlük vazifesini görür Ne akıtmış, ne söyletmiş ise

Böyle olmasına rağmen bir kimse Allah-u Teâlâ'nın bu tecelliyatını kendine mâlederse, “Ben çeşmeyim” veya “Ben hoparlörüm” derse; veyahut ki hiç tecelli etmediği halde tecelli etmiş gibi, kendisinde varmış gibi göstermeye çalışırsa, bu sırları benimserse, o dalâlettedir Hem kendisini hem etrafını zehirlemiş olur

Bu gibi esrâr-ı ilâhiye ne zaman tecelli eder?

Bir insan pislik yuvarlayan Cuballâ adlı pislik böceğinin pisliği yuvarladığı gibi, kendisine ait tüm varlığının pislik şeklinde yuvarlandığını gözü ile görmedikçe hiçbir zaman bu hâl husule gelmez Ve o kimse Vahdet-i vücud'dan bahsetmeye de sahib-i selâhiyet değildir

Bunun da sırrı şudur: Asliyetinin bir damla pislik olduğunu insan kendisi göremez Onu göstermek için başka göz lâzım O göz de Hazret-i Allah'ın lütuf nurudur O nur ışığı ile ona kendi asliyetini gösterir O zaman o göz onun değildir Fakat bu sırlara gözü ile görebilecek kadar vâkıf olanlar dünya yüzünde nâdir kimselerdir

Şeyh-ül Ekber Muhyiddin İbn-ül Arabî -kuddise sırruh- Hazretleri “Her şey O'dur” İmam-ı Rabbânî -kuddise sırruh- Hazretleri ise: “Her şey O'ndandır” buyurmuşlar

Tecelliyâtları ayrı ayrı olduğu için, bu iki zât-ı muhteremin ayrı beyanlarda bulunmaları ile İslâm'da büyük bir çelişme husule gelmiştir Ve bu çelişme günümüze kadar devam etmiştir

Her iki söz de doğru Fakir her ikisinin beyanlarını bir cümlede birleştiriyoruz ve diyoruz ki:

“Her şeyi Hazret-i Allah var etti, her şey O'nun varlığı ile kâimdir”

Böylece bu ihtilafı ortadan kaldırıyoruz, elhamdülillah

Birincisi İmam-ı Rabbâni -kuddise sırruh- Hazretlerinin beyanı, ikincisi Muhyiddin İbn-ül Arabi -kuddise sırruh- Hazretlerinin beyanı Binaenaleyh hem O'dur, hem O'ndandır

Her zerrede O'nun varlığı mevcuttur Her şey ceset, O ise ruhtur Ruhsuz cesedin ne hükmü olabilir?

Âyet-i kerime'de:

“Allah göklerin ve yerin nurudur” buyuruluyor (Nur: 35)

Olanlar O'nun nurundan oldu

O'nsuz hiçbir zerre yok Fakat O görülmüyor da perde olan ceset görülüyor Halbuki aslında her şey ölüdür

Mesela Âdem Aleyhisselâm'a ruh verilmeden evvel çamur halinde idi Ruh O'nun emri, O'nun varlığıdır Verdiği zaman dirildi ve hareket etmeye başladı

Âyet-i kerime'de:

“Ona kendi ruhumdan üfledim” buyuruluyor (Sad: 72)

Yani sen Allah-u Teâlâ ile kaimsin Her şey perdedir, aslı O; her şey maskedir, gerçek O

İnsanoğlu ruh verildiği zaman her şeyi yapıyor O'nun varlığı ile hareket ediyor Allah-u Teâlâ ruhu çektiği zaman hiçbir şey kalmıyor Demek ki var olan O imiş

O'nu bilmek ise mânevî tahsillerle mümkün olur

Zâhirde ilk, orta, yüksek tahsiller olduğu gibi, mânevî ilimler ve mânevî tahsiller de mevcuttur

Bu mânevî tahsil üç merhaledir:

1- İlmel-yakin, “Bilmek”tir
2- Aynel-yakin, “Bulmak”tır
3- Hakkâl-yakin ise “Olmak”tır

İlmel-yakin mertebesinde olanlar “Zâhid”ler, Aynel-yakin mertebesinde olanlar “Arif”ler, Hakkâl-yakin mertebesine ulaşanlar da “Vâkıf”lardır

Bir ilim diğerine erişemediği için hakikat da anlaşılamıyor Merhaleler arasında çok farklar vardır

Bu mevzu “İlmel-yakîn”de ve “Aynel-yakîn”de olan kişinin işi değildir Kör gözün işi de değildir Ancak Allah-u Teâlâ'yı görüp kendisini görmeyenin işidir

Göz üç türlüdür:

1- Kör göz: Tabiat karanlığına düşmüştür, ondan başka hiçbir şey görmez

2- Şaşı göz: Hem kendisine, hem de Yaratan'ına bakar Yani biri iki görür

3- Görür göz: Allah-u Teâlâ'nın nuru ile bakar Her şeyin O'nunla kaim olduğunu görür ve bilir Kendisini görmez

Çözülmeyen ve bilinmeyen Vahdet-i vücud'un sırrı budur Hakkal-yakin'e vasıl olanların bilebileceği bir mevzudur Bilinmeyerek münakaşa edilmiştir Yapan O'dur, perdede başkası görülür

Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz Bedir'de Cebrâil Aleyhisselâm'ın tavsiyesi üzerine yerden bir avuç kum alarak müşriklerin üzerine attı Bu atış onların hezimetine vesile oldu

Âyet-i kerime'de ise:

“Resulüm! Sen atmadın, Allah attı” buyuruluyor (Enfâl: 17)

Görünüşte Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- attı, fakat Allah-u Teâlâ: “Ben attım!” buyuruyor

Ancak bu hâle gelen Vahdet-i vücud'dan bahsedebilir Bu hâle gelen ise hiç bahsetmez, hiç konuşmaz Bir de bu var Bilen bu sırrı açmadı, bilmeyen konuştukça konuştu Ve bu bir zehirdir, bilmeyerek bu mevzudan konuşursa, kişi kendisini ve etrafını zehirlemiş olur

İnsan bildiği mevzuda konuşmalı, bilmediği mevzuda konuşmamalı, aksi halde cehaletini ortaya koymuş olur

Bu mevzuda kimler konuşuyor?

1 Âlem-i billah olan Allah-u Teâlâ'yı bilir, ancak onlar Hakk'tan konuşur Onların halk ile işleri olmaz, halka muhtaç değillerdir Bu gibi kimseler hiçbir zaman; madde, makam, menfaat üzerinde durmazlar Çünkü onlar gerçekten Hakk'ta fani olmuşlardır Allah-u Teâlâ'nın nasıl tecelli edeceğine, ne hükmedeceğine bakarlar Onların ilimleri vehbi'dir, Hakk'tan gelir

2 Âlimin ilmi kesbî'dir, satırdan nasip alır Hakk'a ulaşamadığı için halktan rağbet bekler ve daima nefsini düşünür Her ne kadar hizmet etse de, nefisle olduğu için gayeler, maksatlar, menfaatlar üzerinde durur

3 Yazar'a gelince, o ise cebini düşünür Bakarsın harikulade yazılar yazmıştır, fakat daha yazmadan evvel, cebine ne gireceğinin hesabını yapar Şayet en mühim bir mevzu dahi olsa, eğer onun cebine dokunacaksa onu ilân etmez
Vahdet-i Vücud'a Mazhar Olanlar

Vahdet-i vücud nedir? Buna mazhar olan kimlerdir?

Vahdet-i vücud, Hazret-i Allah'tan başka hiçbir mevcut olmadığını görene ve bilene mahsustur Başkası bilemez, göremez, konuşur Konuşsa da yalan ve yanlış konuşur

Vahdet-i vücud'dan bahseden kimsenin “İsm-i Âzam”ı bilmesi lâzımdır

İsm-i Âzam'ı mı merak edersin? Allah dediğin zaman ve O'ndan başka hiçbir mevcut olmadığını gördüğün zaman, onu söylemiş olursun

“Lâ ilâhe illallah” da İsm-i Âzam'dır ve fakat O'ndan başka bir mevcut olmadığını gördüğün zaman Demek ki görülüyormuş İşte o zaman gerçek mânâda Kelime-i Tevhid'i söylemiş olursun İman-ı kâmil de budur O'ndan başka bir şey görmediğin zaman iman kemâle erer

Bu esrar-ı ilâhi'yi ancak marifetullah ehlinden dilediği kimseye bildirmiş, her veli kuluna dahi beyan etmemiştir Yüz senede bir gönderdiği kullarından bazısına açmıştır Bunun içindir ki bu, pek az kişinin bilebileceği iştir

Bildirdiklerinin dahi tecelliyatları ayrı ayrı olduğu için kişi kendi bilgisini ortaya koymuştur

Bunlar pek az gelmiştir, fakat bunların dahi tecelliyatları ayrı ayrıdır
Vahdet-i Vücud'un Tecellisi

Bu gibi esrar-ı ilâhî ne zaman tecelli eder?

Bir insanın gerçekten yaratılışı bir damla kerih sudur O suya, o pisliğe inmesi lâzımdır Bütün vücudun ifna olup, yok ve hiç olduğu zaman, Allah-u Teâlâ dilerse O'nun göstermesi ile Azâmet-i ilâhî'yi görür Azâmet-i ilâhî'yi görünce kendisinin bir zerre hakir olduğunu görür ve bilir Vahdet-i vücud bundan sonra başlar

Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz Hadis-i şerif'lerinde: “Rabbimi Rabbimle bildim” buyurmuşlardır

Fakat şu hale inmeyen, bunları Allah-u Teâlâ'nın nuru ile görmeyen kimse Vahdet-i vücud'dan nasıl bahsedebilir? Bu gibi kimseler Vahdet-i vücud'dan bahsetmeye sahib-i salâhiyet bile değildirler

Yaratılışı olan bir damla meniye indiği zaman, âyân-ı sâbitesini gördüğü zaman, Allah-u Teâlâ'nın tecellisi husule geldiği zaman bir de bakar ki yalnız O var Vücud da O, mevcud da O

Allah-u Teâlâ Âyet-i kerime'sinde:

“Allah göklerin ve yerin nurudur” buyuruyor (Nûr: 35)

Ve bu hususu Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz Hadis-i şerif'le açıklıyor, fakat biz o tecelliyâta mazhar olmadığımız için anlamıyoruz

Buyururlar ki:

“Muhammed'in nefsi kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki, eğer siz süflî arza bir ip sarkıtmış olsanız Allah'ın üzerine düşerdi” (Tirmizî)

Bakınız az önce geçen Âyet-i kerime'yi Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz nasıl görmüş ve nasıl açıklıyor Yani Âyet-i kerime'yi bu Hadis-i şerif'le açıklamaya çalışıyorum daha doğrusu

Gerek bu pisliği gerek âyân-ı sâbiteyi görebilmek için ancak Allah-u Teâlâ'nın lütuf nur ışığı lâzımdır

Allah-u Teâlâ Âyet-i kerime'sinde buyurur ki:

“Allah bir kimsenin kalbini müslümanlık için açarsa, o Rabbinden verilen bir nur üzerindedir” (Zümer: 22)

İşte Rabbinden verilen bu nur sayesinde ancak bu esrar-ı ilâhî bilinir bildirildiğinden ötürü bu hakikatlara vâkıftırlar

Allah-u Teâlâ'nın nur verdiği kimseler, o nur ile beşeriyete hayat veriyorlar Onlar Allah-u Teâlâ'nın nurunu taşıyan ve o nuru yayanlardır

Bu nuru Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz Hadis-i şerif'leri ile beyan ediyorlar:

“Müminin ferasetinden korkunuz Çünkü o aziz ve celil olan Allah'ın nuru ile bakar” (Münâvî)

Ancak bu nura sahip olanlar bunu görür, başkası göremez, başkasına şâmil değildir, çünkü o göz onun değildir İlâhi bir nur ile bakar O'nunla bakar, O'nu görür Ve fakat bunlar da dünya yüzünde pek az kişidir Bunlar Allah-u Teâlâ'nın tecelliyat-ı ilâhî'sine mazhar olanlardır Bunlar Hakkal-yakîn olan kimselerdir

Allah-u Teâlâ Âyet-i kerime'sinde buyurur ki:

“İçinizde Görmüyor musunuz?” (Zâriyat: 21)

İşte bunlar Allah-u Teâlâ'nın içte olduğunu görüyor, O'ndan başkasını da görmüyor Allah-u Teâlâ'yı gördüğü zaman kişi kendisini göremez Bu hitab-ı ilâhî'ye mazhar olanlar bunlardır

O'ndan başka mevcud yok Ötesi hep kabuktan ibarettir

Bir ağaç var, dışı kabukla örtülmüş Ona kabuk mu diyorlar, yoksa ağaç mı diyorlar? Tabi ki ağaç diyorlar O kabuk da ağaçtandır Üzerindeki âsâr olsun, üzerindeki hâreler olsun hep ağaçtandır

Sen de bir kabuksun, kâinat da bir kabuktur İçinde O var Fakat insanoğlu o kabuğu görüyor da içindekini görmüyor Yani perdeyi görüyor da tutanı görmüyor Halbuki Âyet-i kerime'sinde “İçindeyim!” buyuruyor Senin de içinde, kâinatın da içinde Fakat sen görmüyorsun Çünkü ilmin de, aklın da o noktada değil Hiç şüphesiz ki içinde olduğunu gören de var bilen de var

Kim ki bunu görmezse bu mevzudan bahsetmesin

Âyet-i kerime'de şöyle buyuruluyor:

“Biz insana şah damarından daha yakınız” (Kaf: 16)

O Allah-u Teâlâ'nın lütuf tecelliyâtına mazhar olmuş İçinde olduğunu, ona ondan yakın olduğunu gözü ile görüyor Niçin? Allah-u Teâlâ ile baktığı için

Bir Âyet-i kerime'de de şöyle buyuruluyor:

“O hem Evvel'dir, hem Âhir'dir, hem Zâhir'dir, hem Bâtın'dır O her şeyi bilendir” (Hadid: 3)

Bu Âyet-i kerime'yi okuyabilen bir kimse, hem “O” olduğunu, hem her şey “O'ndan” olduğunu ilmel-yakîn de olsa, gayet rahat bilmiş olur

Allah-u Teâlâ “Evvel”dir, ezelîdir O'ndan evvel hiçbir şey yok idi Zât-ı Akdes'i için asla başlangıç tasavvur olunamaz O'nun varlığı Zât-ı Akdes'inin gereğidir Var olan her şeyin varlığı O'ndandır

“Âhir”dir; ebedîdir, sona ermekten münezzehtir Varlığının başlangıcı olmadığı gibi, nihayeti de yoktur

“Zâhir”dir; her görünen varlık O'nun kudretinin eseridir, O'nun varlığı ile kaimdir Zerreden kürreye kadar ne ki varsa O'nun Zâhir ism-i şerif'i ile zâhir olmuşlardır Canlı ve cansız bütün mevcudat O'nun varlığı ile kaimdir

“Bâtın”dır; Ulûhiyet sırları her zerrede mevcuttur ve gizlidir, varlık da vücud nurunun zerrelerinin zuhur mahallidir Olması için bir emre bakıyor “Kün feyekûn”, “Ol!” buyuruyor, her şey oluyor O'nunla oluyor Hepsi bir cesetten, bir elbiseden, bir perdeden ibarettir

O ise her şeyden her şeye yakındır

Âyet-i kerime'sinde buyurur ki:

“Biz ona sizden daha yakınız, fakat siz görmezsiniz” (Vâkıa: 85)

Her zerrede Fâil-i mutlak'ın fiilleri vardır, yani her zerrede ulûhiyet sırları mevcuttur Onun için her şeyden her şeye yakındır, fakat insan görememektedir

Bunu bilmeyen Vahdet-i vücud'dan nasıl bahsedebilir? Dikkat ederseniz size Vahdet-i vücud'u hem izaha hem de Âyet-i kerime'lerle ispata çalışıyoruz

Bir Âyet-i kerime'de şöyle buyuruluyor:

“Resulüm! Sana ruhtan sorarlar Onlara de ki; Ruh Rabbimin emrindendir” (İsrâ: 85)

Ruhu koyduğu zaman var gibi görünüyorsun Emrini çektiği zaman yok oluyorsun Sen de böylesin, kâinât da böyledir

İnsan bildiği mevzuda konuşmalı, bilmediği mevzuda konuşmamalı, aksi halde cehaletini ortaya koymuş olur

Kendini gören Vahdet-i vücud'dan bahsetmeye de sahib-i salâhiyet hiç değildir

Hiç olduğunu bilen, zerre hakir olduğunu gören Hakk'ı görür, Vahdet-i vücud'dan ancak o bahseder Allah-u Teâlâ dilerse esrarını ona açar Bunlar da dünya yüzünde yok denecek kadar nadirdir Her velinin işi değildir

Sıddıkiyet makamına çıkardığı kimseyi dilerse; kendisini ifnâ ettirir, kendi varlığını husule getirir O görür, başka hiç kimse görmez, o da Allah-u Teâlâ'nın göstermesiyle görür, kendisi göremez

Amma bakıyorsunuz ki, vitrinler Vahdet-i vücud'dan bahseden kitaplarla dolu Bütün bunlar bilinmeyerek, menfaat için yazılmış veya zanla konuşulmuştur

Bu Âyet-i kerime'lerin bir tanesinin tecelliyâtına dahi mazhar olamamışsa, hep boşuna konuşmuştur Hakikat ancak Allah-u Teâlâ'nın bildirmesiyle ve duyurmasıyla mümkün olur
Nasıl ki tasavvufta “Fenâfişşeyh” olmadan “Fenâfirrasul” olmuyorsa, “Fenâfirrasul” olmadan “Fenâfillâh” olmuyorsa, “Fenâfillâh” olmadan da “Vahdet-i vücud”a geçilmiyor Fenafillâh'ta hiç olur, hiç olduğunu bilir

Burada insan asliyeti olan âyân-ı sabitesini görür Bu bir zerredir Bir atomdur Bu zerrenin ne hükmü var? Hiç

Var olan da, var eden de Hazret-i Allah'tır Vahdet-i vücud bundan sonra başlar Bu hiçlikten sonra Allah-u Teâlâ dilerse kendi varlığından onu kendi dilediği kadar haberdar eder

Bu da ancak Allah-u Teâlâ'dan başka bir mevcut olmadığını gören ve bilenin işidir

Zerreyi zirveye çıkaran ve yine murad ettiğinde denize düşüren Allah

O damla denize düştüğünde ne olur? Hiç olur Denizden çıkmıştı, yine denize düştü

İşte, bunu bilen gerçek mânâda hiç olur, var olan Hazret-i Allah'tır İşte bu hâle getirdiği kimse ancak Vahdet-i vücud'dan konuşabilir, başkası sahib-i salâhiyet değildir

Kendini gören Vahdet-i vücud'dan bahis dahi edemez Hiç olduğunu bilen, zerre hakir olduğunu gören; Hakk'ı görür, Vahdet-i vücud'dan ancak onlar bahseder Allah-u Teâlâ dilerse esrarını ona açar

Mürşid-i kâmil dünya yüzünde nadir bulunur, Vahdet-i vücud'dan bahsedenler dünyaya nadir gelenlerdir Onlar yüz senede bir gelir