Kemoterapinin Yan Etkilerinin Değerlendirilebilmesi İçin Gerekli Tetkikler Nelerdir?

KEMOTERAPİNİN YAN ETKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ TETKİKLER NELERDİR?

Kan sayımı: Kemik iliği tarafından yapılan ve mikroplarla savaşan beyaz kürelerin (Iökosit), oksijen taşıyan hemoglobinin ve pıhtılaşmayı sağlayarak kanamayı durduran trombositlerin sayılarını gösteren bir tetkikdir Kemoterapi ilaçlarının çoğu kemik iliği üzerine baskılayıcı etki yaptığı için genellikle her ilaç tedavisi gününden önce, bazen ise her hafta kan sayımı yapılması gereklidir Kan hücrelerinizin miktarı doktorunuz tarafından belirlenecek ölçüler içinde olmazsa kemoterapi alamazsınız Bazı durumlarda tedaviniz ertelenebilir, bazı durumlarda ise kan ürünleri verilerek kan sayımınız istenen düzeye yükseltilebilir Daha sonraki kemoterapi kürlerinde bu yanetkinin en aza indirilebilmesi için size gerekli olan destek tedavileri önerilecektir Daha sonra belirteceğimiz sınırlara kadar düşük değerlerin bulunması kemoterapinin beklenen etkileri olduğu için endişelenmenize gerek yoktur
Biyokimyasal kan testleri:
Organlarımızın normal olarak işleyip işlemediğini kanda bakılan üre, kreatinin, şeker, karaciğer enzimleri gibi bazı biyokimyasal değerlerle anlaşılır Her kemoterapi ilacının yan etkisi değişiktir Doktorunuz sizden kullanılan kemoterapinin türüne göre değişik biokimyasal testler isteyecektir Bunları genellikle kemoterapi gününden 1 gün önce veya belirtilen tarihte mutlaka yaptırdıktan sonra randevunuza geliniz
İdrar tahlili :
Böbrek, mesane ve idrar yollarınızda herhangi bir sorunun olup olmadığı taze idrarda ve bazen de 24 saatlik idrarda bakılan bazı testlerle anlaşılabilir Doktorunuz gerekli gördüğü takdirde bu tetkiki yaptırmanız gerekir

KAN HÜCRELERİNİN AZALMASI

NE TÜR SORUNLAR DOĞURUR?

1 YORGUNLUK ve KANSIZLIK:

Kemoterapi kemik iliğinin kırmızı hücre yapma yeteneğini bozarak vücutta oksijen taşınmasını azaltır Yeterli oksijen ihtiyacı karşılanmadığında dokular işlevlerini göremezler, bu duruma kansızlık denir Yorgunluk, baş dönmesi, nefes darığı yapabilir Her tedavi öncesi hemoglobin(Hb) düzeyi ölçülerek kan durumunuz hakkında fikir sahibi olunur Normalde 14 gr olan hemoglobin düzeyi, 10 gr'ın altına ininceye kadar herhangi bir sorun yaratmaz Doktorunuz gerekli gördüğü takdirde size kan verilmesini önerecektir

Kansızlık oluştuğunda alacağınız önlemler:

*Dinlenmeye daha fazla vakit ayırınız
* Yorucu işlerden kaçınınız
* Özellikle yeşil ve lifli sebzeler, kırmızı et ve karaciğer gibi demir açısından zengin gıdalar alınız
*Ayağa kalkarken başdönmesini önleyebilmek için yavaş hareket ediniz
Aşağıdaki durumlarda acilen kan sayımı yaptırarak doktorunuza başvurunuz:
• Ara kan sayımlarında hemoglobin miktarınız 7 grın altında ise,
• Yorgunluğunuz giderek artıyorsa,
• Bilinç bulanıklığı oluşursa,

2 MiKROP BULAŞMASI –İNFEKSİYON

Kemoterapi ,mikroplarla savaşan beyaz kürelerinizi (lökosit) azaltacağı için mikroplar vücudunuzda daha kolay hastalık yapabilir Bu yüzden normalden daha fazla korunmanız gerekecektir LökositIerin normal değeri 4000-9000 arasındadır Kemoterapi kürleri arasında lökositlerinizin 1000-3000 arasında değişmesi beklenen bir olaydır, endişeye kapılmanıza gerek yoktur Her kemoterapi öncesi lökosit değerinizin doktorunuz tarafından değerlendirilmesi gerekecektir
Yeterli düzeylerde olmadıkları takdirde tedaviniz bir süre için erteIenebilir 1500'ün a!tındaki değerlerde mutlaka doktorunuza haber veriniz
Mikrop Bulaşmaması için Alacağınız Önlemler:
* Ellerinizi sık sık yıkayınız Özellikle yemek yemeden önce ve tuvaletten çıktıktan sonra mutlaka yıkayınız
*Tırnaklarınızı kökünden kesmeyiniz, manikür yaptırmayınız
* Yaralanmamaya özen gösteriniz
* Traş olurken jilet yerine elektrikli makinaları tercih ediniz
* Diş etlerinizi hırpalamayacak yumuşak diş fırçası kullanınız
* Sivilceleriniz ve yaralarınızla oynamayınız
* Her gün ılık suyla banyo yapmaya gayret ediniz, vücudunuzu yumuşak bir Iifle sabunlayınız, kese kullanmayınız
* Kalabalık ve kirli ortamlardan kaçınınız, bulaşıcı hastalığı olan kişilerle teması engelleyiniz
* Sularınızı kaynatarak içiniz, dışarda yemek yemeyiniz
* Meyve ve sebzelerin iyi yıkanmış olmasına dikkat ediniz
* Derece ile ateş bakmasını öğreniniz ve kendinizi normalden farklı hissettiğinizde mutlaka ateşinize bakınız Yükseldiğinde bol sıvıalınız
* Kızarıp şişen ve ağrıyan bir bölgeniz varsa doktorunuza bildiriniz
*Tarımla ve ev işleriyle uğraşırken eldiven takınız
*Doktorunuza haber vermeden aşı yaptırmayınız
• Cildiniz kuruyorsa krem kullanınız

Aşağıdaki durumlarda herhangi bir ilaç almadan acilen kan sayımı yaptırarak doktorunuza acilen başvurunuz:

• Ateşiniz 38 derecenin üstüne çıkarsa,
• Titreme olursa,
• Normal dışı terelem, idrarda yama olursa,
• Lökosit sayınız 1500in altına inerse,
• Boğazda yanma ve öksürük başlarsa,
• Herhangi bir yerinizde kızarma ve ağrı olursa

3KANAMA PROBLEMLERİ

Nadiren yüksek doz kullanıldığında kemoterapi ilaçları kanda pıhtılaşmayı sağlayan trombosit sayısını azaltabilir Bu nedenle kanamaya eğiliminiz artabilir Normal trombosit sayısı 150000-300000 arasındadır Trombosit sayısı 100000'in altına düşse bile kanama problemleri oluşturmayabilir Ancak 20000'in altındaki değerlerde kanamalar olabilir ve acilen önlem alınması gereklidir

Trombosit sayınız düşükse alacağınız önlemler:

* ASPİRİN KULLANMAYINIZ, doktorunuza danışmadan ağrı kesici almayınız
* Doktorunuz izin vermedikçe alkollü içkiler kullanmayınız * Dişlerinizi yumuşak diş fırçası ile fırçalayınız
* Burnunuzu zorlamadan sümkürerek temizleyiniz, parmaklarınızı kullanmayınız
* Herhangi bir yerinizin yanmaması için özen gösteriniz
* Yaralanmanıza neden olabilecek aktivitelerden kaçınınız
*Tahriş yapacak baharatlı, acılı,sıcak ve sert gıdalar almayınız
*Bol sıvı alınız
*Cinsel ilişki kurmayınız
* Kabızlık varsa önleyici tedbirler alınız
* Dinlenmeyi arttırınız
• Bol proteinli gıdalar alınız

Aşağıdaki durumlarda acilen ka sayımı yaptırarak doktorunuza başvurunuz:

• Vücudunuzda morluklar oluşursa,
• Özellikle el ve ayaklarda veya herhangi bir bölgenizde toplu iğne başı büyüklüğünde döküntüler olursa,
• Kırmızı veya pembe renkli idrar çıkarırsanız
• Burun veya dişeti kanamanız olursa

BULANTI VE KUSMA

Kemoterapiye bağlı en önemli şikayetlerden biridir Kemoterapi, midenizi ve beyindeki kusma ile ilgili merkezi etkileyerek kusmaya neden olabilir Kullanılan ilaç türlerine, doza ve kişisel özelıikıere göre kusma şideti ve süresi değişiktir Bu tür bir yan- etki hiç oluşmayabileceği gibi çok şiddetli de olabilir
Ne zaman başlar? Ne kadar sürer?

Hemen tedavi sonrası veya tedaviden 8-12 saat sonra başlayıp 12-24 saat süren şiddetli bulantı kusmanız olacağı gibi hafif bir bulan- tl sürekli de olabilir Daha önce kemoterapi deneyimi olmuş kişilerde bazen tedaviden önce de psikolojik kökenli kusmalar olabilir Bulantı ve kusmanızın şiddeti ve süresi hakkında her kürde doktorunuza bilgi veriniz

Engellenebilir mi?

Bulantı ve kusmayı engelleyen çok çeşitli ilaçlar mevcııttur Doktorunuzun önerisine göre bunları zamanında kullanınız Bu ilaçlar genellikle kemoterapiyi aldığınız günlerde ve sonraki birkaç gün süresince kullanılır Bulantı ve kusmanızın şiddetine göre tedavinizde ve alacağınız SIVImiktarında değişiklikler yapılarak, bu yanetkinin azaltılması mümkündür

Sizin alabileceğiniz önlemler:

* Bulantı ve kusmanın her kemoterapi sonrası olacağı önyargısına kapılmayınız
* Kemoterapi sırasında kusma oluyorsa tedavi öncesi ve sonrası 1-2 saat birşey yemeyiniz
*Uyguıamadan 1-12 saat öncesi ve 1-24 saat sonrasında katı gıdalar yerine sıvıgıdaları tercih ediniz
* Az, sık ve yavaş yemek yiyiniz
* Yemekleri iyice çiğneyiniz
* Su veya meyve sularını yemek sırasında değil ,yemeklerden 1 saat önce veya sonra içiniz
* Yağlı, şekerli ve kızartma türü yiyeceklerden uzak durunuz
* Yemek kokuları midenizi bulandırıyorsa soğuk ve ılık yiyecekleri tercih ediniz
* Bulantıyı azaltmak için elma suyu, kızılcık suyu, Iimonata, meyva suları, çay, kola, ayran gibi sıvı veya ezilmiş patates, elma püresi, yoğurt, süzme peynir gibi yarı-katı veya ağzınızda yara yoksa Iimon, ekşi turşu gibi gıdalar alabilirsiniz
* Ağzınızda yara yoksa ve sabah kusmaları varsa; yataktan kalkar kalkmaz kraker, tost, peynir-ekmek gibi kuru gıdaları tercih ediniz
* Hoşlandığınız yiyecekleri tercih ediniz Bazı kişilerde kırmızı ete karşı tiksinti gelişebilir Bu durumlarda tavuk veya balık yiyerek et ihtiyacını karşılayabilirsiniz
* Tuvalet, parfüm, sigara, yemek kokuları gibi sizi rahatsız edebilecek kokulardan uzak durunuz
* Yemek yedikten sonraki 2 saat sırt üstü yatmayınız
* Yemeklerden sonra sessiz bir ortamda dinleniniz
* Sıkmayan rahat kıyafetler giyiniz
*Bulantı olduğu zaman derin ve yavaş nefes alma egzersizleri yapınız
* Süreli bulantınız varsa kendinizi oyalayacak aktiviteler yaratınız (televizyon seyretme, müzik dinleme, örgü örme, kitap okuma vb gibi)
* Yatakta yatarken kusarsanız, solunum yollarına kaçmaması için başınızı hemen yana çeviriniz
* Kusma çok fazlaysa, gıdalardan yutmadan emme yoluyla yararlanmaya çalışınız Kusmayı önleyecek ilaçların fitil ve enjeksiyon formIarını isteyiniz
* Bulantınız varken ve kusarken yemek yemeye zorlanmayınız
* Bulantı kusmanızın şiddetli olduğu dönemlerde 3-4 saat süreyle birşey yemeyiniz, daha sonra sıvı gıdalar alınız sıvı gıda alımına 2 günden fazla devam etmeyin
* Taşıt tutmanız varsa kemoterapi aldığınız gün uzun yolculuk ya mayınız
* Nahoş metalik ilaç tadını azaltacak nane veya ekşi şekerlemeler yemek rahatlatıcı olabilir
* Doktorunuza bulantı, kusmanızın şiddeti, süresi ve zamanlaması konusunda bilgi veriniz Onleyecek ilaçlarda değişiklik yapabilir

Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:

• Nefes borunuza yiyecek kaçtığından şüpe ediyorsanız,
• 3-4 saat süreyle, saatte 3ten fazla kusmanız oluyorsa,
• Günde 4 bardaktan fazla sıvı gıda alamıyorsanız ve 2 günden fazla gıda alamadıysanız
• İlaçlarınız kusma nedeniyle kullanamıyorsanız
SAÇ DÖKÜLMESİ: Her zaman olmayan,fakat sık görülen bir yan etkidir Doktorunuz kulanacağınız ilaçların saç döküp dökmeyeceği konusunda bilgi verecektir Saçlarla birlikte vücudunuzun diğer tüylü bölgelerinde de dökülme olacaktır Tüylerdeki dökülme sizi ruhsal açıdan rahatsız edebilir; bu duygularınızı paylaşmaktan kaçınmayınız
Öncelikle bu yan etkinin tamamen geçici bir süre için sizi etkileyeceğini düşünmelisiniz Tedaviniz tamamlandığında dökülen saçlar ve tüyler yeniden oluşacaktır ve daha da gür olması mümkündür Daha önce bu deneyimi yaşamış kişilerle konuşmak sizi rahatlatacaktır Bazı merkezlerde saç dökülmemesi için uygulanan kafatasına soğuk ve baskı uygulama teknikleri merkezimizde bazı yanetkilerinden dolayı uygulanmamaktadır
Sizin alabileceğiniz önlemler:
* Kemoterapi başlamadan önce saçlarınızı kısa kestiriniz
* Saç kaybını gizlemek için isterseniz şapka, peruk, eşarp veya baş örtüsü edininiz Saçınız uygunsa kendi saçınızdan peruk yaptırabilirsiniz Güneşten korunma dışında bu önlemi almanız tamamen kendi isteğinize bağlıdır
Saç dökülmesini azaltmak için neler yapabilirim?
* Besleyici şampuanlarla yıkayın, iyice durulayınız ve nazikçe kurulayınız
* Saçı aşırı taramak ve fırçalamaktan kaçınınGeniş dişli tarakları ve yumuşak fırçaları tercih ediniz
* Saç boyaları, spray, jöle, bigudiler, sıkı tokalar kullanmayınız
* Elektrikli saç kurutma makinalarını mümkünse kullanmayınız Eğer gerekiyorsa sıcaklık düzeyi düşük olarak kullanınız

YUTMA GÜÇLÜĞÜ

Ağız içi ve yemek borusu bölgelerdeki hücrelerin yenilenememesi, vücudun mikroplara karşı daha duyarlı olması, yetersiz sıvı alımı, ağız bakımının iyi olmaması gibi nedenlerden ötürü kemoterapi alırken ağız içinde, boğazda, yemek borusunda kuruma, kızarma ve yaralar oluşabilir Bu durum hem beslenmenizi engelleyeceğinden hem de mikrop kapmanız için elverişli ortam yaratacağından, oluşmasını engellemek için gerekli önlemleri almak gerekir Ağız bakımı için gerekli önlemler: * Kemoterapiye başlamadan önce dişlerinizde olabilecek muhtemel çürük ve iltihaplar için mümkünse diş dokturuna görününüz Kemoterapi başladıktan sonra kanama sorunları olabileceğinden diş bakımını yaptırmanız güç olabilir Kemoterapi sırasında diş probleminiz oluşursa doktorunuzdan ne zaman tedavi olabileceğiniz konusunda bilgi isteyiniz

* Dişlerinizi her yemekten sonra ve yatmadan önce yumuşak naylon kıllı (bebek fırçası) diş fırçası ve çocuk diş macunu ile fırçalayınız Her fırçalamadan önce fırçanızı sıcak suyla yıkayınız
* Trombosit sayınız yeterli ise yatmadan önce diş aralarınızı diş ipliği ile tahriş etmeden temizleyiniz
* Yemeklerden sonra ve yatmadan önce bir bardak suya 1 çay kaşığı karbonat koyarak hazırladığınız suyla ağzınızı bolca çalkalayınız Bu ağızdaki asiti azaltır, kuruluğu ve yaraları engellemeye yardımcı olur Alkol ve gliserinli ticari gargaraları kullanmayınız
* Dudaklarınızı vazelin veya kremle nemli tutarak kuruma ve çatla- maları engelleyiniz
* Sigara, alkol, çok sıcak, çok soğuk, baharatlıı acı, sert yiyeceklerden kaçınınız
* Protez kullanıyorsanız, ağzınıza iyi uymasına dikkat edin Her yemekten sonra protezinizi çıkararak ağzınızı çalkalayınız
* Protezlerinizi geceleri her gün suyunu değiştirdiğiniz ağzı kapalı bir kapta saklayınız
*Bol sıvıalınız
*Tüm bu önlemlere rağmen yutkunma güçlüğü, ağız yaraları, ağızda pamukçuk oluşursa doktorunuzun önerisine göre ilaç ve ek tedbirler almanız gerekecektir
Bunların bazıları:

1 Ağrı varsa doktorunuzun önerisine göre ağrınızı azaltacak solusyonlar kullanınız
2 Sütlaç, evde yapılmış dondurma, muz, bebek mamaları, yumuşak kıvamda yumurta, yumuşak peynir, puddingler, püre, makarna, haşlanmış patates gibi yumuşak yiyecekler yiyiniz
3 Ağzınız çok kuruyorsa, suni tükrük solusyonları kullanınız
4 Çok bol miktarda sıvı gıda alınız Domates suyu, portakal, limon, greyfurt gibi ekşi mevye suları, çiğ sebzeler, tost, kraker gibi kuru, sert gıdalar ve acılı, baharatlı, tuzlu yiyeceklerden kaçınınız
5 Kuru yiyecekleri su ve yağla yumuşatabilirsiniz
6 Tam sıvı gıdaları yutmak güç oluyorsa, daha yoğun; örneğin blenderden geçirilmiş gıdalar alınız
7 Eğer doktorunuzca sakıncası yoksa, almanız gereken tablet ve kapsülleri kırarak, yiyeceklere katarak yutunuz
8 Yerken ve içerken oturur vaziyette olunuz
9 Yutamıyacağınız şeyleri yemek için kendinizi zorlamayınız
10 C ve B vitaminleri alınız (kemoterapi günü kullanılmaz)
11 Şikayetleriniz hafifse ağız bakımınıza yukarıda belirtilen aralıklarla devam edin
12 Şikayetleriniz fazla, beslenemiyecek durumda iseniz ve ateşiniz yüksekse;ağzınızı karbonatla 2 saatte bir çalkalayınız, ağız bakımı için doktorunuzun önereceği solusyonları kullanınız
13 Diş fırçası kullanmayınız, steril gazlı bezi parmaklarınıza dolayarak macunla dişlerinizi hırpalamadan ovunuz
14 Protez kullanıyorsanız iyileşinceye kadar kullanmayınız

İSHAL

Kemoterapi alırken dışkılama düzeninizde değişiklik olabilir Bu durum bazı sınırlar içinde önemsizdir Eğer günde 4 veya 5 kezden fazla sulu dışkılama varsa bu duruma ishal denir ve önlem almanız gerekir

İshal olduğunuz zaman neler yapacaksımz?

* 24 saatlik dışkılama sayınızı, dışkınızın, rengini, kıvamını doktorunuza bildirmek için gözlemleyiniz
* İshaliniz devam ettiği sürece çok posa bırakan ve sindirim sisteminizi tahriş edebilecek gıdalar almayınız Bunlar; çiğ sebzeler, kepekli veya bütün taneli buğday ekmeği, fındık, çekirdek, yağlı gıdalar, fasulye, taze ve kurutulmuş meyveler, meyve suları (muz, avokado, elma ve üzüm hariç), çikolata, baharatlı ve acılı yemekler, sarmısak, hardal turşu ve alkollü içeceklerdir
* Yüksek kalorili ve potasyum açısından zengin gıdalar alın Bunlar; peynir, yumurta, haşlanmış patates, pirinç lapası, makarna, muz, şeftali, tuzlu ayran, yoğurttur
* En azından 3 litre sıvı alın Sıvı ihtiyacı için sudan başka et suyu, elma suyu, üzüm suyu, açık çay, ayran gibi sıvılar da almalısınız
* Kafeinli ve karbonatlı içecekler içmeyiniz
*Üzüm pekmezinden kaçınınız
*Kahve , koyu çay, alkol, tütün ve tatlılardan uzak durunuz
* Sık sık ve az yiyiniz
* Ishaliniz 2 günden daha uzun sürerse ve çok şiddetli ise doktorunuza sorarak sadece sıvıgıda alınız Kendinizi iyi hissettikçe, az posa bırakan yiyecekleri ekleyiniz Sadece sıvıgıdayı iki günden fazla almayınız
* Eğer ishalinizi şiddetlendirdiğini hissederseniz süt ve süt ürünlerinden kaçının
* Anal bölgenizi her dışkılamadan sonra sabunla iyice temizleyin, ılık su ile durulayın
* Anus çevresindeki kızarıklık ve çatlaklara dikkat edin ve doktorunuza bildirin
* Doktorunuzun önerdiği ishal kesici ilaçları düzenli olarak kullanınız
Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:
• Eğer ishaliniz günde 6-8 kereyi aşar ve 2 günden aza sürerse,
• Karnınızda kramp tarzı ağrılarınız 2 günden fazla sürerse

KABIZLIK

Dışkılama sıklığınızın herzamankinden daha az olması , dışkının sertleşmesi ve ağrılı ve rahatsız edici olmasına kabızlık denir Kemoterapi aldığınız sürece aldığınız ilaçlara, herzamankinden daha az hareket etmenize ve az yemenize bağlı olarak kabızlık gelişebilir Kabızlık giderici ilaçlar kullanabilirsiniz, fakat öncelikle doktorunuza danışmanız gerekir

Kabızhğı önlemek için neler yapabilirsiniz?

* Bol miktarda ve özellikle ılık sıvıalmaya çalışınız
* Posa bırakan gıdaları tercih edin Bunlar; çiğ veya pişmiş sebzeler, meyveler (özellikle kabuklu ve çekirdekli olanlar), meyve suları,hoşaf ve komposto (özellikle kayısı ve erik), fındık, patlamış mısır, kepek ekmeğidir
* Kabızlık yapabilecek yumurta, peynir, patates, pilav, makarna gibi gıdaları az miktarda yiyiniz
*Tolere edebildiğiniz derecede aktivitenizi arttırın ve yürüyüş yapın
* Dışkılamak için zaman ayırınız
* Öğünleri hep aynı zamanda yemeye dikkat ediniz
Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:
• Normal alışkanlağınızı 2 günden fazla aşan gaz ve dışkı çıkışı olmazsa,
• Kabızlığa ek olarak bulantı ve kusmanız da varsa,
• Dışkıda kann varsa

KEMOTERAPİNİN KAS VE SİNİR SİSTEMİNİZE ETKİSİ

Bazı ilaçlar sinir sistemini etkileyerek ellerde ve ayaklarda, özellikle parmaklarınızda uyuşma, yanma, kuvvetsizlik, karıncalanma, his- sizlik yapabilir Ayrıca nadiren de olsa denge kaybı, eşyaları tutmada güçlük, eklem ağrıları, işitme kaybı, karın ağrısı ve kabızlık olabilir Bazı ilaçlar da kaslarınızi etkileyerek kuvvetsizlik ve zayıfiığa neden olabilir
Bu etkiler rahatsız edici olsa da genellikle önemli değilir ve ilaç kesildikten sonra zamanla kaybolur, nadiren kalıcı olabilir Doktorunuzla görüşmelerinizde bu tür belirtleriniz kalıcı oluyorsa belirtiniz Eğer bu tür belirtileriniz varsa:
* Delici ve kesici araçları kullanırken, bir yerinizi kesmemek ( için dikkatli olunuz
* Yürürken, merdiven çıkarken bir yerlere tutununuz, gerekirse 'ii baston kullanınız
* Ayakkabılarınızın ayaklarınıza uyan ve iyice kavrayan şekilde olmasına dikkat ediniz

CİLT VE TIRNAKLARINIZA ETKİSİ

Kemoterapi aldığınız sürece nadiren kızarma, kaşınma, soyulma, kuruluk ve sivilce gibi önemli olmayan cilt sorunları görülebilir Cilt ve tırnaklarınızın renginde değişiklikler olabilir Tırnaklarınız kolay kırılabilir ve üzerlerinde çizgilenmeler oluşabilir Kemoterapi verilen damarlarda oluşan renk koyulaşması önemli değildir, tedaviniz tamamlandıktan 1-2 ay sonra kaybolur

Sizin alabileceğiniz önlemler:

* Cildinizde aşırı kararma olacağı için kemoterapi alırken güneşlenmeyiniz
* Güneşlenmeseniz bile güneş etkisine maruz kalacaksanız koruyucu krem kullanınız
* Sivilce oluşursa cildinizi temiz ve kuru tutunuz
*Kuruma oluyorsa sıcak ve uzun banyo yerine, kısa ve ılık banyolar yapınız ve nemlendirici krem ve losyonlar kullanınız Alkol içeren parfüm, traş losyonu, kolonya kullanmayınız
*Tırnaklarınızı korumak için iş yaparken eldiven giyiniz

Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:

• İlaç verilen damarda ilaç verilirken veya daha sonra kızarma, ağrı ve şişlik oluşursa Bu bulgular ilacın damar dışına kaçtığını gösterir
• Tüm vücudunuzu kaplayan kızarıklık, döküntü ve efes darlığı olursa Bu bulgular allerjik bir reaksiyon olduğunu gösterir

MESANE VE BÖBREKLERİNİZE ETKİSİ

Kemoterapi ilaçlarının bazıları böbrekler ve mesanenizde geçici veya kalıcı etkiler yapabilir Kullandığınız ilaçların böylesi bir etkisi olup olmadığını doktorunuza danışmalısınız Doktorunuz sizden her kürde eğer böbreklerinizi etkileyen bir ilaç kullanıyorsanız böbrek fonksiyonlarınızı değerlendirecek tetkikler, eğer mesanenizi etkileyen bir ilaç kullanıyorsanız idrar tahlili isteyecektir Bunları mutlaka her kemoterapi öncesinde yaptırmalısınız Bazı ilaçlar idrarınızın rengini değiştirebilir; Farmarubisin ve Adriamisin kırmızıya, Novantron maviye boyar, Bu durumu doktorunuza sorarak gereksiz endişelerden kurtulunuz

Sizin alabileceğiniz Önlemler:

* Bol sıvı içerek idrar miktarınızın fazla olmasını sağlayınız Meyvve suları, çay, kahve, dondurma, çorba gibi gıdaların hepsi sıvı sayılır, sadece su olarak düşünmeyiniz
* Sıvı alamını güne eşit şekilde bölmeye çalışınız Örneğin sekiz saatte bir günlük alacağınız miktarın üçte birini alınız
* İdrarınızı tutmayın Sık sık tuvalete gidin

Aşağıdaki durumlarda acilen doktorunuza başvurunuz:
• İdrarda yanma veya her iki bel bölgenizde veya kasıkta ağrı olursa
• İdrar kırmızı veya farklı renkte olursa (boyayan ilaçlar hariç ),
• İdrar bulanık ve pis kokuluysa,
• Çok sık idrara çıkıyorsanız,
• İdrar yapamıyorsanız,
• Titreme ve ateşiniz olursa

CİNSEL FONKSİYONLARINIZA ETKİSİ

Bazı kemoterapi ilaçları üreme organlarının işlevlerini etkileyebilir

Erkekler için

Erkeklerde sperm sayısını azaltarak geçici veya kalıcı kısırlığa neden olabilir Cinsel fonksiyonlar ve istek üzerine yan etkisi yoktur Doktorunuzla kullanacağınız ilaçların kısırlık yapıp yapmıyacağını konuşunuz Eğer ilerde çocuk sahibi olmayı düşünüyorsanız ve kullanacağınız ilaçlar kısırlık yapıyorsa kemoterapi başlamadan önce yurt dışındaki sperm bankalarına başvurabilirsiniz Böylelikle kemoterapi başlamadan önce spermleriniz dondurularak ilerde kullanılmak üzere saklanabilir

Kadınlar için

Kemoterapi ilaçları yumurtalıklarınızı ve hormonal durumunuzu etkileyebilir Bazen kemoterapi alırken normal adet kanamalarınızın düzeni değişebilir veya tamamen kesilebilir Verilen ilaca, dozuna bağlı olarak geçici ve kalıcı kısırlık oluşabilir Kemoterapi alırken sakat çocuk sahibi olabileceğinizden doktorunuza danışarak uygun doğum kontrol yöntemlerinden birini kullanınız Hormonal dengenizde değişiklikler olabileceği için menapoza benzer ateş basmaları, terleme, vajinada kuruluk, yanma gibi belirtileri olabilir Bu tür sorunlarınızı doktorunuza bildiriniz

TERLEME

Havanın sıcak oluşuna bağlı olmaksızın genellikle geceleri olan aşırı sıvı kaybıdır Bir infeksiyon belirtisi olabileceğinden terleme öncesinde ateşinizin yükselip yükselmediğini kontrol edin

Aşırı terlemeniz oluyorsa:

* Nemi alması için 2 kat giyecek giyiniz
* Islak giysilerinizi sık sık değiştiriniz * Yatağınızı kuru tutunuz * Sık sık banyo yapınız
* Odanızı cok sıcak veya çok soğuk tutmayınız