Kanser Olan Hastaya Nasıl Davranmalı Neler Yapmalı

Türkiye'de her yüz hastadan 16'sı kanser olduğunu bilmek istemiyor Prof Dr Mustafa Özdoğan "Hasta 'Bunun yükünü taşıyacak durumda değilim' diyebilir Hastanın gerçeği öğrenmeme hakkı da vardır" diyor



Kanser olan bir hastaya kötü haber tüm açıklığıyla söylenmeli mi? Hastanın, üzülse bile her şeyi bilmesi hakkı mı? Memorial Antalya Onkoloji Merkezi Başkanı Prof Dr Mustafa Özdoğan; bu konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı

TERCİHİ ÖNEMLİ
Kötü haber hastaya nasıl verilir?
Hastanın tahlillerini inceledikten sonra, "Bugüne kadar size birçok tetkik ve tahlil yapılmış Siz bunlarla ilgili ne düşünüyorsunuz?" diyerek hastanın algısını ölçmeye çalışırız Bazen hasta, tedavi süreçleri ile ilgili bilgilendirilmek istemez, gerçeğin yakınlarına söylenmesini talep eder Bazen de hastalığının tüm detaylarını bilmek isteyebilirler Bunlardan hangisini tercih ettiğini ona sorarız Sorulara yanıt vermemesi ve duymazdan gelmesi, hastanın süreci bilmek istememesinin bir göstergesi olabilir Bazen de bunu açık açık dile getirebilir Ülkemizin değişik illerinde; dört büyük klinikte, 500 hasta üzerinde yaptığımız bir araştırmaya göre; hastalığı hakkındaki detayları ve tedavi süreçlerini bilmek istemeyen hasta oranı yüzde 16 Yani 100 hastanın 16'sı, "Hastalığın ağır yükünü taşıyacak durumda değilim" diyor

Doktorun sadece hasta yakınlarına bilgi vermesi yeterli mi sizce?
Yakınlarına bilgi verilmesini isteyen hastaları saptamak önemli Bu durumu kiminle konuşacağımızı da ondan öğrenmemiz gerekir Hastaya, "Eğer günün birinde detayları bilmek istersen, yine konuşabiliriz" algısı yaratarak açık bir kapı da bırakılmalı Diğer hasta grubuna da bilgi, hastanın talep ettiği oranda verilmeli Günümüzde, içinde çok sayıda korkutucu ifadelerin olduğu bilgilendirilmiş onam formlarının da hasta ile doğru iletişim kurulmadan imzalatılmasını yaralayıcı buluyorum

KANSER KELİMESİ KULLANILMALI!
Kanser yerine kitle ya da kist mi diyorsunuz?
Hastalığı hakkında bilgi almak istemeyenlerin dışındakilerde, kanser kelimesi kullanılmalıdır Bazı durumlarda hasta; hastalığını bilmek ister ama yakınları, gerçeği söylememesi konusunda doktoru ikna etmeye çalışır Doktor kabul etmemelidir Prostat kanseri olduğu saklanan ve bunu tesadüfen öğrenen bir hastanın, ihtihara teşebbüs ettiğine şahit oldum

YAŞAM SÜRESİNİ KİMSE BİLEMEZ
Hastaya yaşam süresi vermek doğru mu?
Bir onkolog hiçbir zaman bazı oransal rakamları hastaya yansıtarak çalışmamalıdır Hasta bize ne kadar yaşayacağını sorar Biz ona, "Size benzer insanların ortalama yaşam ömrü şudur Ama bu rakam sizin rakamlarınız olamaz Siz o hasta değilsiniz ve o grupta da değildiniz" yanıtını veririz Bunu söylerken de çok dikkatli oluruz Eğer hastaya rakam veriyorsak, çok iyi düşünmek gerekir Verilen istatistiki bilginin, ona ne ifade edeceği çok iyi algılanmalıdır Burada hastaya, bir zaman veriyorsak, bu sürenin üstüne çıkma ihtimali olduğunu da söylemeliyiz Kimse yaşam süresini net şekilde bilemez Sonuç farklı noktaya gelirse de; eldeki imkanların, en iyi şekilde kullanılacağını ona söylememiz gerekir

ÜZÜNTÜ KONTROLLÜ OLMALI
Hekimin hasta ile ağlaması normal midir?
Doktor eğer her hastası için böyle bir üzüntü yaşarsa, bir süre sonra yıpranır ve tükenme sendromu ile karşı karşıya kalır Üzülme de kararında ve sınırında olmalı Hastaların ölümünün doktor üzerinde yarattığı üzüntünün engellenmesi elbette mümkün değildir çünkü hastasını yaşatmak için elinden geleni yapmıştır Ama üzüntü ne kadar kaçınılmazsa, aynı zamanda kontrol edilebilir de olmalıdır

TANIYI KÜÇÜMSEYİP ALAY EDENLER VAR
Hastanın hastalığını kabullenmesi ne kadar zaman alıyor?
Bu çok değişken bir süreçtir Bazen hasta bunu birkaç haftada, bazense birkaç günde kabullenebilir Bu kabullenme sürecinde, doktorun tutumu, hasta ile olan ilişkisi ve ailenin yaklaşımı önemlidir

Hastalığını önemsemeyerek karşılayan hastalar da var mı?
Bir grup hasta, önce hastalığını çok hafife alır Çok güçlü olduğu imajını vermek ve bir anlamda güç gösterisi yapmak için, tanıyı küçümseyip alay edebilir Ama birkaç gün sonra tekrar geldiğinde, o hastanın çok üzgün olduğunu görebilirsiniz Tanıyı gülerek karşılayanlar olduğu gibi, çok ağlayarak karşılayanlar da var tabii ki

MUTLU HASTA ÇOK DAHA KOLAY İYİLEŞİR
Hastalığını kabullenmiş bir hastanın tedavisi daha mı kolaydır?
Daha pozitif olan hastaların tedavi süreçlerinin daha kolay geçtiği bir gerçektir çünkü bu hastalar tedavilerine kolay adapte olurlar Kanser tedavisi yalnızca kemoterapiden ibaret değildir Yardımcı ilaçların kullanılması, süreci daha olumlu hale getirir Tedaviyi reddeden hastaların, o zorlu süreci doktoruyla birlikte aşması gerekir Bu zaman kaybı olarak görülmemelidir Doktor-hasta arasında iletişim bozukluğu süreci daha da zorlaşır Bu noktada psikolog yardımı gerekebilir

Vicdan azabı çeken hasta yakını doktora saldırıyor

Kanser tedavisinde doktorun hasta yakınının duygularını yönetmesi gerekiyor Prof Dr Özdoğan, "Hasta yakını ihmalkârlığı yüzünden kendini suçlayıp doktora saldırabiliyor" diyor



Bir doktorun tek sorumluluğu hastasına karşı mıdır? Özellikle kanser hastalığında, yalnızca hastayı bilgilendirmek yeterli mi? Memorial Antalya Onkoloji Merkezi Başkanı Prof Dr Mustafa Özdoğan, kanser tedavisinin başarısında hasta yakını ile ilişkinin de etkili olduğunu söylüyor

Bir doktorun tek sorumluluğu hastasına karşı mıdır? Doktor, hasta yakınları ile nasıl bir ilişki kurmalıdır?
Hasta yakınları; doktor tarafından hiçbir zaman problem olarak görülmemeli Yakınının kanserle karşılaşmasından dolayı yoğun bir üzüntü içinde olabilirler Bazı nedenlerden ötürü, yakınının bu hastalığa yakalanmasından kendilerini sorumlu tutabilirler Kanser olan hastasını ihmal ettiğini, tedavisinin başlamasını geciktirdiğini, iş yoğunluğu ya da başka nedenler yüzünden; ona yeterince ilgi gösteremediğini düşünerek suçluluk psikolojisi içine girebilirler

KIRILGAN OLABİLİR
Hastasını ihmal eden hasta yakını, doktora nasıl tepki gösterir?
Hasta yakınının duygu yoğunluğunu ve üzüntüsünü yok saydığınızda, kendi iç dünyasında yaşadığı sorunların üstesinden gelebilmek için sizinle savaştığını görürsünüz Çünkü herkes psikolojisini çok iyi bir şekilde yönetemeyebilir Hastasına karşı vicdan azabı duyan ve kendindeki eksiklikleri gideremeyen hasta yakınlarının; doktora karşı saldırgan bir tutum izlediğine, büyük tepkiler verdiklerine şahit oluyoruz Bazen de tedavi sırasında hastanın yanında hiç görmediğiniz birini, hastanın son günlerinde yanında görmeye başlarsınız Bir anda sürece dahil olur Sizin hastasına olan emeklerinizi de bilmez Ama o kişi belki hastasını ihmal ettiği, belki de onunla yaşadığı sorunlar yüzünden o kadar çok vicdan azabı çeker ki, kendi içindeki çatışmaları hekime yansıtabilir Bu durumu hekim iyi algılamalı ve hasta yakınının hassaslaşan duygularını ustaca yönetmelidir

YAKININDAN OLGUNLUK BEKLENEMEZ
Kanser tedavisi zorlu bir süreçtir, sabır gerektirir Hasta yakınlarının da bir anda kabullenmesini ve olgunluk göstermesini beklemek, onlara haksızlık olur Zaman içinde durumu kavrayacakları ve davranışlarının ona göre değişeceğini bilerek hareket etmek gerekir

HASTA YAKINI İLAÇ GİBİDİR!
Hasta yakınlarının çaresiz kalıp pes ettiği zamanlar olabilir Bunun hastaya yansıtılmaması için neler yapılmalı? Doktorun hasta yakınına kendisini önemli hissettirmesi gerekir Hasta yakınının desteğinin, katkısının bu süreçte önemli olduğunu algılaması gerekir Hasta yakını ilaç gibidir Doktorun hasta yakınının kaygılarını anlaması, yanlış bilgileri hastası ile paylaştığında ona nasıl zarar verebileceğini hatırlatması, doğru bilgileri nasıl edinebileceği konusunda onu yönlendirmesi gerekir Böylece kafasındaki sorulara yanıt bulacaktır Bunlar yapılırsa doktor ile hasta yakını arasında güçlü bir birliktelik olur

HASTAMIN KIZI  BENİ TESELİ ETİ!
Eğer gerçekten hastanız için en iyisini yapıyorsanız, hasta yakınlarından da bunun karşılığını alırsınız Hastalığı beyin zarına sıçramış bir hastamı ziyaret ettiğimde, kızı beni teselli etmişti "Üzülme, elinden gelen her şeyi yaptın" dedi Bu çok acı ama gerçekten bir o kadar da güzeldi Belki de bir onkoloğun hayatında yaşayabileceği en güzel anlardan biriydi Elinizden geleni yaptığınızı hasta yakınınız biliyor ve sizi teselli ediyor

ALTERNATİF TEDAVİ TALEPLERİ REDDEDİLMELİ
Aile, hastasını hastaneye yatırmak yerine alternatif tedavileri denemek isterse, buna cevabınız ne olur?
Doktorlar; böyle bir davranış karşısında çok serinkanlı bir yaklaşım göstermelidir Eğer bir şeyi sorgulamadan reddeder, bunun nedenini de hasta ve hasta yakınlarına açıklayamazsanız, hastanın inanç ve düşüncelerini yok sayarsanız, aradaki ilişkiyi zedelersiniz Bugün alternatif tıp ile tamamlayıcı tıp birbirinden ayrılması gereken iki kavramdır Alternatif tıp; modern tedavileri reddeden, onların yerine doğadan olduğunu iddia eden birtakım ürünler ve yöntemler önerir Hastalara, bu bilinmeze girildiğinde kendilerini nelerin beklediğini anlatmak çok

GENETİK RİSKLERİN ÖLÇTÜRÜLMESİ ÖNEMLİ
Genetik olarak kanser riski taşıyanların neler yapması gerekiyor?
Genetik geçişli bir kanser türünün aile bireylerinde ortaya çıkması durumunda; aileye hangi önlemleri alması gerektiği konusunda bilgi verilmelidir Bu durum çok açık, net, dürüstçe ifade edilmeli ama umutsuzluğa da yol açmamalıdır Örneğin; genetik geçişli bir bağırsak kanseri ile karşı karşıyaysak, aile bireyleri tarama programına alınmalıdır Kanser riski yüksek bir durum söz konusuysa, aileye uluslararası tedavi stratejileri sunulmalı, risk ölçtürülmeli Bu yaklaşım tüm genetik hastalıklar için geçerlidir