Prostat Spesifik Antijen (Psa)

Prostat Spesifik Antijen (PSA)

PSA, kallikrein gen ailesinden olup erkeklerde prostatik epitel ve peri-uretral glandlardan sentezlenen serin bir proteazdır (154) PSAyı kodlayan gen 19kromozomda (19q13) bulunmaktadır (155) PSA seminal sıvı içerisinde sekrete edilmekte olup burada yüksek konsantrasyolarda (mg/ml) bulunmaktadır ve seminal koagulumun likefaksiyonundan sorumludur PSA, normalde serumda düşük konsantrasyonlarda ( ng/ml ) hem bağlı hem de serbest şekilde bulunmaktadır (156) PSAnın büyük bir kısmı serumdaki antiproteazlarla kompleks oluşturmakta olup bunlar primer olarak a-1 antikimotripsin (ACT) ve a-2 makroglobulindir (MG) PSAnın bağlandığı diğer inhibitörler protein C inhibitörü (PCI) (seminal sıvıda bulunur ve PSAnın yaklaşık %5i ile kompleks oluşturur), a-1 antitripsin ( PSA-AT) ve inter-alfa-tripsin inhibitörü ( PSA-ITI )dır (157) Serumdaki PSAnın büyük bir kısmını kompleks-PSA oluşturmaktadır Serbest PSAnın ACT ile kompleks oluşturması sonucunda proteaz inaktive olmasına rağmen PSA-ACT kompleksi günümüz yöntemleri ile ölçülebilmektedir PSA ile MG arasındaki kompleks sonucunda MG hala bazı proteolitik aktivitesi olsun yada olmasın muhtemelen prostatik epitelde serum içine salgılanmadan önce inaktif olarak bulunmaktadır Bu serbest ve inaktif PSA antiproteazlar ile komleks oluşturmaz, serumda serbest olarak dolaşır ve ölçülebilmektedir

Kompleks PSAnın serumdan klirensinin büyük moleküler ağırlığı nedeniyle glomerüler filtrasyona uğramayacağı için hepatik yolla olabileceği düşünülmektedir Ayrıca diğer proteaz sistemlerinin klirensi de hepatik mekanizma ile olmaktadır PSAnın serum yarılanma süresi tüm prostatik doku ortadan kalktıktan sonra 2-3 gündür Serbest PSAnın serumdan klirensi çok daha kısa olup 2-3 saattir ve klirens muhtemelen glomerüler filtrasyon ile olmatadır

PSA salgılanması androjenden direkt olarak etkilenmektedir Prostat dokusundaki PSAnın immünohistokimyasal olarak tesbiti 0-6 ay ve 10 yaşından sonra olmak üzere 2 pik gösterdiğini ve bunun testosteron seviyeleri ile uyumlu olduğu gösterilmiştir Serumda PSA, LH ve testosteron seviyelerinin artması ile pubertede tesbit edilebilmektedir Serumda PSA seviyesinin yükselmesi normal prostatik yapının bozulması sonucunda fazla miktardaki PSAnın dolaşıma geçmesi ile olmaktadır Bu çeşitli prostatik hastalıklar dışında prostat masajı, biopsisi gibi çeşitli prostat manüplasyonu sırasında da meydana gelebilir Prostatik travma (prostat biopsisi gibi ) sonrası dolaşıma geçen PSAnın serum normal değerlerine dönmesi yaklaşık 4 haftalık bir süre gerektirmektedir PM sonrasında serum PSA seviyesi yükselmekle birlikte bu klinik olarak anlamlı olmamasına rağmen yalancı pozitif sonuçlara yol açabilmektedir Yaşları 20-35 arasında değişen 100 erkekte yapılan çalışmada ejakülasyondan 1 gün sonra yapılan PSA ölçümlerinde serum PSA değerinin önemli derecede azaldığı görülmüştür

Serum PSA seviyesindeki yükselme prostatik bir patolojiyi göstermekle birlikte, bu yükselme prostat kanserine özgü değildir Ayrıca gerek PM gereksede TRUS subjektif bir değerlendirme olmasına rağmen PSA ölçümü objektif bir değerlendirmedir Prostat kanseri riski direkt olarak serum PSA değeri ile ilişkilidir Çalışmalar arasında farklılıklar olmasına karşı tarama yapılan populasyonda biopside tümör tesbit edilebilme olasılığı PSAsı 4 ng /mlden az olan grupta 1 /50, PSAsı 4 ng/mlden fazla olan grupta 1/3, PSA değeri 4-10 ng/ml olan grupta ¼ ve PSA değeri 10 ng/ml üzerinde olan grupta ise ½-2/3 arasında değişmektedir (151) Prostat kanserini taramada PSA ve PMnin kombinasyonu en efektif metoddur Taramada yalnız olarak PSA kullanıldığında protat kanserinin %18ine tanı konulmazken bu değer yalnız başına DRM kullanıldığında %45dir Ayrıca yüksek PSA değeri ile tanısı konulan prostat kanseri yalnız başına PM ile tanı konulan tümöre göre daha sıklıkla organa sınırlıdır

Genel populasyonda prostat kanserini tesbit etmede tarama testi olarak serum PSAnın ( > 4 ng/ml ) sensitivitesi %75-87, spesifitesi %37-63, pozitif prediktif değeri ise %32-34dür Erken evre prostat kanserinin tanısında serum PSA değeri yeterince spesifik ve sensitif değildir Prostat kanseri tanısında PSAnın sensitivitesini ve spesifitesini arttırmak, BPHya bağlı PSA artışını prostat kanserine bağlı olandan ayırmak için değişik PSA kavramları ortaya konulmuştur