Laos Tanitimi

LAOS

DEVLETİN ADI: Laos Demokratik Halk Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Vientiane
YÜZÖLÇÜMÜ: 236800 km2
NÜFUSU: 4409000
RESMİ DİLİ: Lao Dili
DİNİ: Budizm
PARA BİRİMİ: Kip
Güneydoğu Asyada Çin Hindi Yarımadasında bulunan bir ülke Kuzeyinde, Çin; doğusunda, Vietnam; güneyinde, Kamboçya; batısında, Tayland ve Birmanya yer alır

Târihi

Çin Hindi Yarımadasına göç eden Laos halkının asıl vatanı, Çindir Laosun, 14 asırdan önceki târihi hakkında vesîka yoktur İlk Laos krallığı, 14 asır ortalarına doğru kurulmuştur 1453 senesinde Fraya Fa Ngum, Lanxang (milyonlarca fil) krallığını kurdu On altıncı asrın sonunda bu krallık, “İngiliz Milletler Topluluğu”nun bir üyesi (sömürgesi) oldu

Ülkede patlak veren bir iç savaş netîcesinde krallık, Kraliyet Devleti ve Şampasak Prensliği olmak üzere ikiye bölündü On dokuzuncu yüzyıl başında Kraliyet devleti, Siyamla birleşti 1893 yılında imzâlanan, Fransız-Siyam Antlaşması ile Siyamla birlikte Laos da Fransanın bir sömürgesi hâline geldi

1942 senesinde Japonlar, Mekong Nehri ve çevresini ele geçirdi İkinci Dünyâ Harbi sonunda Japonya mağlub olunca, Mayıs 1946da Laos, bağımsızlığını îlân etti Fransa buna engel olmak istediyse de başarılı olamadı 1953 yılında Fransa ve ABD, 1962 senesi Temmuz ayında yapılan Cenevre Milletlerarası Konferansında ise bütün ülkeler Laosun bağımsızlığını tanıdı 1963 Nisanına doğru ülkede karışıklıklar başgösterdi Uzun koalisyon hükûmetleri sonunda, komünizm yanlısı Potent-Lao, 1975te Laos Demokratik Halk Cumhûriyetini kurdu Günümüzde hâlâ komünist idâre başta bulunmakta olup, sosyalist yönetime geçmesinden bu yana ilk seçim 1989 Martında yapılmıştır

Fizikî Yapı

Laosun büyük bölümü ormanlık ve dağlıktır Doğuya doğru 2700 metre yüksekliğe ulaşan Anmamite Cordillerası (dağ silsilesi), kuzeydoğu hâriç ülkenin Vietnamla hudûdunu teşkil eder Güneydeki sıra dağlar, takriben 1500 metrelik bir yüksekliğe erişir Derin geçitler ve dar vâdiler, dağları birbirinden ayırır Güneyde Balovenler Yaylası ve Luang Prabang yakınında Jarlar Ovası gibi bâzı yüksek yaylalar bulunur

Mekong Nehri, ülkenin batı sınırının büyük bölümünü teşkil eder Bütün Laos, kuzeydoğu uç kısmı hâriç, Mekong Havzası boyunca uzanır Bu nehir, Laosun ulaşımında önemli bir yer tutar Mekong Nehrine karışan kollar, Nam Thai ve Nam Hai nehirleridir Mekong Nehri ve kolları etrâfındaki ovalar, güneyde oldukça geniştir Her ne kadar Vientianede önemli bir ova bulunuyorsa da, nehrin orta kesimine yakın yerlerde ovalar daha sınırlıdır

İklim

Laosun iklimi sıcak ve nemli olup, subtropikal ve tropikal iklim arasında değişir Mayıs ayından ekim ayına kadar muson yağmurları yağar Rüzgar, güneybatıdan estiği zaman, aylık yağış miktarı, 280-300 mmdir Fakat, kışın rüzgâr ters yönden estiği için, bu miktar 13 mmye düşer En fazla yağış Balovenler Yaylasında görülür Burada yıllık yağış miktarı, 4000 mmnin altına düşmez

Sıcaklığın en fazla olduğu aylar, nisan ve mayıstır (32°C-38°C) Sıcaklığın en düşük olduğu ocak ayında kuzeydeki dağlarda ısı -3°Cye kadar düşer

Tabiî Kaynaklar

Laos, mâden bakımından pek zengin olmamakla birlikte, kalay ve demir, önemli ölçüde çıkarılmaktadır Bundan başka bakır ve kurşun çıkarılan ülkede, antharasit ve petrol de bulunmaktadır

Laos, diğer tropikal iklim bölgesindeki ülkeler gibi ormanlarla kaplıdır Ülkenin % 70i ormanlıktır Ormanlarda filler, leoparlar, kaplanlar, panterler, zehirli kertenkeleler, kobralar, timsahlar, çeşit çeşit kuşlar ve böcekler bulunur

Nüfus ve Sosyal Hayat

Nüfûsu 4409000 olan Laosun nüfus yoğunluğu, km2 başına 16dır Laos halkının yarısını meydana getiren Lao asıllılar, komşu Tayland halkına, dil ve orijin bakımından benzerlik gösterirler Daha gelişmiş ve modern olan Mekong Nehri ovasındaki halk, kuzeyde olup, nüfusun % 15ini meydana getiren Tal asıllı halktan hem yaşayış hem de şekil bakımından farklılık gösterir Nüfusun % 10 kadarı, Çinin güney kesiminde yaşayan Meo ve Man halklarıyla aynı menşeye (köke) sâhiptir Bunlar, Lao ve Tai halkına pek benzemezler 900 m yüksekliğindeki kuzey kısmın dağlık bölgesindeki tek tük köylerde yaşarlar Ülkenin geri kalan halkı, çeşitli topluluklardan meydana gelmiştir ve bir Kamboç şîvesi olan, Mont-khmer şîvesini konuşurlar Bunlar dağlık bölgelerde yaşarlar Zirâatle uğraşırlar Laostaki diğer halk bunlara Kha (köle) demektedir

Budizm, Laosun resmî dînidir Phi adındaki başka bir inanç da, ilkel kabîleler arasında yaygındır Lao menşeli olmayanlar, genellikle Budist değildir

Halk, ekseriyâ kırsal kesimde yaşar Şehircilik geri durumdadır Vientiane en büyük şehir ve başkent olup, nüfûsu 150000dir Bütün gelişmiş bölgeler ve önemli şehirler, Mekang Nehri etrâfında veya yakınındadır

Laosun resmî dili, Lao dilidir Ülkede 1946 yılından beri eğitime önem verilmesine ve 1951de mecbûri eğitim konulmasına rağmen, eğitim seviyesi çok düşüktür

Siyâsî Hayat

Laosluların çoğunun siyâsî hayatla alâkaları yok gibidir Siyâsî faâliyetlerle, sâdece yüksek tabaka ilgilenmekte ve partiler, liderlerin etrâfında kümelenen insanların meydana getirdiği teşkilâtlardan başka bir şey değildir Uzun süren siyâsî istikrarsızlık sonucunda, Pathet Lao iktidârı ele geçirerek 1975te Laos Demokratik Halk Cumhûriyetini kurmuştur Bu târihten sonra ilk seçim 1989 Martında yapılmıştır

Anayasaya göre yasama yetkisi mahallî hükûmet organlarının seçtiği 264 üyeden meydana gelen Halk Temsilcileri Ulusal Kongresindedir

Siyâsî hayatta en yüksek kademe, İçişleri Bakanı tarafından tâyin edilen vâlilerin idâre ettiği 20 eyâletten meydana gelen mahallî hükûmettir Bâzı durumlarda tâyinler geleneklere göre yönetilen mahallî âilelerin üyelerine bırakılır Eyâletler Kantonlara, bunlar da birçok köylere ayrılmıştır Kabîle hayâtının sürdüğü yerlerde, köy liderleri genellikle mahallî otoritenin de başkanıdır ve özel idârî kademelere tâyin edilebilirler

Kuzeyde dağlık bölgelerde yaşayan Meo halkına, mecliste özel olarak temsil edildikleri gibi, özel mahallî otonom sistem verilmiştir

Ekonomi

Laos halkının % 90ı tarımla uğraşan, tarımı yiyecek maddelerine ve özellikle pirince dayanan bir ülkedir Tarıma elverişli olan arâzinin büyük bölümü pirinç tarlaları ile kaplıdır Yaklaşık 50000 tonun üzerinde pirinç üretilir Üretilen pirinç üreticiler tarafından tüketildiğinden dolayı, şehirli halk için pirinç ithal edilmektedir Pirinçten başka mısır, pamuk, kahve, tütün, kenevir, çeşitli baharat ve haşhaş üretimi yapılmaktadır Yağ ihtiyacı köylerde hindistancevizinden sağlanmaktadır

Laosta hayvancılık, gelişme imkânına sâhip bir sektördür Güneyde sistemli olarak büyükbaş hayvan yetiştirilir Kümes hayvanları ve evcil fil de yetiştirilir Dağlarda vahşî hayvan avcılığı yapılır Mekang Nehri kıyısında oturanların bir kısmı balıkçılık yapmaktadır

Laos, bağımsızlığını îlân ettiğinden bu yana ticâreti açık vermekte olan bir ülkedir Dış ticâret münâsebetleri çok sınırlıdır Sâdece komşu ülkelerle, Japonya ve ABD ile ticâret yapar Kalay, pamuk, deri, kereste, kakule, aselbent sakızı, ağaç lakı ve gri kahve ihraç eder İhrâcâtının yarısını kalay teşkil eder Dışarıdan tekstil ürünleri, gıdâ maddeleri, tütün, petrol ve makina satın alır Gelirlerinin % 60ını dış yardımlar meydana getirir Kaçakçılık, özellikle haşhaş kaçakçılığından 12 milyon dolara yakın bir gelir sağlamaktadır

Laos sanâyi yönünden geri kalmış bir ülkedir Ülkede sâdece el sanatları mevcut olup, bunlar da ilkel metodlarla yapılmaktadır Bununla birlikte, az da olsa sigara, kibrit ve sandal îmâlâtı yapılmaktadır Dış yardımlarla 1971de kurulan Nam-Ngum hidroelektrik santrali ve barajı ülkenin elektrik ihtiyacı için yetersizdir

Ulaşım: Laosta hiç demiryolu yoktur 7000 kmnin üzerinde olan karayollarının çoğu toprak olup, yağmurlu havalarda yolların çoğunda ulaşım mümkün olamamaktadır Akarsu ulaşımı daha çok kullanılmaktadır Büyük şehirlerde (Vientiane, Pakse, Luang, Prabang, Seno) bulunan havaalanları ile hava ulaşımı sağlanmaktadır