Öykü (Hikaye) Nedir?

Öykü(Hikaye)

Yaşanmış veya tasarlanmış bir olayı, bir durumu; yer, kişi ve zaman belirterek anlatan kısa yazılara öykü(hikaye) denir Genellikle romandan kısa olurlar, dar bir zamanı kapsarlar, kişileri romana göre daha azdır, anlatılanları tek ve sınırlıdır ve olayla ilgili yer ve zaman belirtirler Serim düğüm ve çözüm denilen üç bölümden oluşurlarOlayı sürükleyen bir kişi(öykünün kahramanı) vardır Hikaye kısalığı ve kurgusuyla masala, kişilerin nitelendirilmesi, eylemin işlenişi ve canlandırılmasıyla da romana yaklaşır Hikayenin kısalığı yapısal olarak, kişinin niteliğiyle geliştiği eylem arasındaki sıkı bağdan kaynaklanır Hikayenin çerçevesi, çoğu kez anlatıcının durumunu belirterek çizilir Halk hikayeleri; konuları bakımından, Aşk Hikayeleri ve Kahramanlık Hikayeleri olarak ikiye ayrılırAşk hikayelerine örnek olarak Kerem ile Aslı’yı, kahramanlık hikayelerine ise Köroğlu ile Kirmanşah’ı verebiliriz Türk hikayeciliği en parlak dönemini, Cumhuriyet döneminde yaşamıştır Edebiyat-ı cedide döneminde hikaye türleri iyice gelişmiştir Bu dönemdeki yazarların çoğu(Halide Edip Adıvar, Hüseyin Cahit Yalçın vb) romancılığı öne almışlardır, hikayeciliği bir yan uğraş olarak kullanmışlardır

a Olay Hikâyesi:
—Tamamen olay örgüsüne dayalı bir türdür
—Dünya edebiyatındaki temsilcisi Guy De Maupassant olduğu için Maupassant tarzı hikaye de denir
EN: Bizde Maupassant tarzı hikâyenin en büyük temsilcisi Ömer Seyfettin’dir

b Durum Hikâyesi:—İnsan hayatının sadece bir kesitini alan veya psikolojik tahlillerin yapıldığı türdür
—Dünya edebiyatındaki en büyük temsilcisi Anton Çehov olduğu için Çehov tarzı hikaye de denir
—Bir kişinin veya bir mekânın belli bir zaman dilimindeki halini anlatır
—Çehov tarzı hikayelerde bir sonuca varılmaz

Öykü

Gerçek ya da düş ürünü bir olayı aktaran kısa düz yazı şeklindeki anlatıdır Kısa oluşu yalın bir olay örgüsüne sahip olması genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda karaktere yer vermesiyle roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır

Öyküde olayın geçtiği yer sınırlı anlatım özlü ve yoğundur Karakterler belli bir olay içinde gösterilir Bu karakterlerin de çoğu zaman sadece belli özellikleri yansıtılır Konu tümüyle düş ürünü olabilir ya da son derece gerçekçidir Genellikle ironik bir rastlantı yoluyla yaratılan özel bir an üzerindeki yoğunlaşma sürpriz sonlara olanak verir

Eski Yunan’daki fabl ve kısa romanslar Binbir Gece Masalları öykünün habercileridir Ama öykü ancak 19 yüzyılda romantizm ve gerçekçilik akımlarının yaygınlaşmasıyla edebi bir tür haline gelebildi Edgar Allan Poe’nin Grotesk ve Arabesk öyküleri adlı eseriyle yalnızca Amerika Birleşik Devletleri’nde değil Avrupa’da da etkili oldu Almanya’da Heinrch von Kleist ve E T A Hoffmann psikolojik ve metafizik sorunları öykülerinde masalsı bir anlatımla yansıttılar

20 yüzyıla girildiğinde öyküler ilk kez genellikle gazete ve dergilerde yayınlanıyor ve bu yüzden gazeteciliğe özgü yerel renkler taşıyordu Bret Harte’nin öyküleri Ruyard Kipling’in Hindistan’daki yaşamı anlatan öyküleri Mark Twain’in Missisippi öyküleri bu özelliktedir

Rusya’da Gogol Dostoyevski Turgenyev ve Çehov’un öyküleri öykü türünün edebi eserler arasında sağlam bir yere oturmasına büyük katkı sağladı

Türk edebiyatında öykü

Türk edebiyatında Batılı anlamdaki ilk öyküler Tanzimat döneminde yazıldı İlk öykü yazarları Ahmed Midhat Emin Nihat Samipaşazade Sezai ve Nabizade Nazım’dı Türk öykücülüğünü yetkinliğe kavuşturan yazar ise Halit Ziya Uşaklıgil oldu Edebiyat-ı Cedide döneminde yalın diliyle dikkat çeken Uşaklıgil titiz gözlemciliğiyle gerçekçi öykü geleneğini başlatan yazardır Bu dönemin diğer yazarları Hüseyin Rahmi Gürpınar Mehmet Rauf Hüseyin Cahit Yalçın Ahmet Hikmet Müftüoğlu ve Saffeti Ziya idi

2 Meşrutiyet’in ilanından sonra gelişen yeni edebiyat akımıyla birlikte öyküde toplumsal ve siyasi sorunlar işlenmeye başladı Türkçe’de yabancı sözcüklerin temizlenmesi yazımda konuşma dilinin hakim olması taşra yaşamının gerçekçi bir üslupla edebiyata taşınması gibi özelliklerle bilinen bu dönemde Ömer Seyfettin Türk öykücülüğünde yeri bir çığır açtı Onu Halide Edip Adıvar Reşat Nuri Güntekin Refik Halit Karay izledi F Celaleddin Selahattin Enis Sadri Ertem Cemal Kaygılı Sabahattin Ali Kenan Hulusi Koray Nahit Sırrı Örik Bekir Sıtkı Kunt Mahmut Şevket Esendal Cumhuriyet dönemi öykücülüğünü hazırlan isimlerdir

Cumhuriyet dönemi 1930’lar sonrasını kapsar Bu dönemde alışılmışın dışında bir öykü dünyası kuran Sait Faik Abasıyanık Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaç) diyalogların usta yazarı Orhan Kemal Mehmet Seyda Samet Ağaoğlu Sabahattin Kudret Aksal Kemal Bilbaşar Kemal Tahir ve Ahmet Hamdi Tanpınar öykü yazarları olarak ön plana çıktı Günümüzde Türk öykücülüğü geniş bir konu ve üslup zenginliğiyle sürmektedir