İslam Etkisindeki Türk Edebiyatı

İslam Etkisindeki Türk Edebiyatı

islamiyetin etkisindeki Türk edebiyatı - islamiyetin etkisindeki sanatçılar - islamiyetin etkisindeki ilk eserler

İslamiyetin Kabulü, Türklerde büyük değişiklikler yaptı Yaşayışları, kültürleri yeni dinle şekillendi ve dolayısıyla bu, sanatlarında da oldukça geniş bir değişiklik yaptı Bu sırada İslamı yerinde öğrenmek için birçok Türk aydını Arap ve Fars diyarlarına gitti Burada Arapça ve Farsçayı çok iyi öğrenen aydınları, bu dillerin son derece gelişmiş ince edebiyatları büyük ölçüde etkiledi Bu edebiyatı Türkçe’ye uygulamak istediler ve böylece yeni bir edebiyatın başlamasını sağladılar Sonuçta Batıyla tanışana kadar sürecek yaklaşık on asırlık bir edebiyat başlamış oldu

İlk Sanatçılar ve İlk Eserler

İslamiyetle VIII yüzyılda tanışmasına rağmen Türklerin elimizde bulunan ilk İslami eserleri XI yüzyılda yazılmıştır Ancak bunlara ilk İslami eser demek de zordur Çünkü eserlerdeki üslup, onlardan önce bu tarz eserlerin olduğu izlenimi vermektedir Ancak bunlar tarih içinde kaybolmuştur Belki tarihi araştırmalar ileride daha eski örnekleri ortaya çıkarır

Şimdi elimizde bulunan ilk İslami eserleri inceleyelim

Kutadgu Bilig

Yusuf Has Hacib tarafından yazılan bu eser elimizdeki en eski İslami eserdir

Kutluluk bilgisi, saadet bilgisi, devlet olma bilgisi anlamındadır Kitap gerek fert olarak gerekse toplum halinde yaşayan insanların, iyi bir siyasetle idare edilip, dünyada ve ahirette mesut olabilmeleri için tutulacak yolları gösterir Bu yönüyle bu kitaba bir “siyasetname” denebilir Eser mesnevi nazım biçimiyle yazılmış olup 6645 beyittir Aruz ölçüsüyle yazılan beyitler dışında, Türk şiirine has dörtlükler, cinaslar da görülür

Hakaniye lehçesiyle yazılmış olan eserde kelimelerin çoğu Türkçe olmasına rağmen özellikle dini terimlerin Arapça olduğu görülür Az da olsa Farsça sözcüklere rastlamak da mümkündür Eserde dört şahıs konuşturulur Aslında bunlar sembolik şahıslardır Bunlardan Güntoğdu adlı hükümdar, adaleti; Aytoldı adlı vezir, saadeti; Öğdülmüş adlı vezirin oğlu aklı; Odgurmuş adlı bir dindar da kanaat etmeyi temsil eder

Eser 1070 yılında Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur

Divan-ı Lügat’it Türk

Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan bu eser Türkçenin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır Ancak hazırlanışı ve içindekiler bakımından devrinin dili, tarihi, coğrafyası ve sosyolojisi hakkında değerli bilgilerle zengin bir milli kültür hazinesidir

Eser, Türk dilini Araplara öğretmek amacıyla yazılmış, bu nedenle Arap diliyle kaleme alınmıştır Arapça olmakla beraber içinde o devir için çok sayıda Türkçe kelime ile Türk Halk edebiyatından ve halk dilinden alınmış çok sayıda şiir örnekleri, Türkçe deyimler ve atasözleri vardır Türkçe kelimelerin sayısı 7500'den fazladır

Divan-ı Lügat’it Türk’teki Türkçe örnekler, Gök-Türk yazıtlarından bu yana bize kadar ulaşan en eski Türk edebiyatı hatıralarıdır Bunlar arasında koşuklar, sagular, destan parçaları vardır

Atabet’ül Hakayık

Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılan bu eser Kutadgu Bilig’den yarım asır sonra gelir Kitabın adı “Hakikatlar eşiği” anlamına gelir Eser Sipehsalar Mehmet Bey adlı birine sunulmuştur

Bütünü, gazel şeklinde söylenmiş 46 beyit ve 101 dörtlükten oluşur Aruz ölçüsüyle ve Kutadgu Bilig’in kalıbıyla yazılmıştır

Eserin konusu tamamen dini ve ahlakidir Yazar, bu eserle didaktik bir vaaz ve nasihat kitabı yazmak istemiştir Eserde dindarlığın faziletlerinden, ilmin mutluluğa götüren yol olduğundan söz edilir

XI asırda yazılan bu üç eserle, Türk edebiyatına yeni bir kapı açılmıştır Artık Türk aydınının önünde Arap ve Fars edebiyatları gibi iki klasik edebiyat vardı