Devletler Coğrafyası - Amerika Birleşik Devletleri

Devletler Coğrafyası - Amerika Birleşik Devletleri

Amerika Birleşik Devletleri, kısaca ABD, Kuzey Amerika kıtasında yer alan, 50 eyaletten oluşan federal bir devlet ABD Anayurdunun komşuları, kuzeyde Kanada ve güneyde Meksika'dır Resmi kuruluş tarihi 4 Temmuz 1776'dır

Amerika Birleşik Devletleri; doğuda Atlas Okyanusu'ndan batıda Büyük Okyanus'a kadar 4500 km genişliğindedir

Alaska ve Hawai'yi de içine alan Amerika Birleşik Devletleri'nin 9 milyon kilometrekareden fazla yüzölçümü vardır Alaska, Kanada'nın kuzeybatısındadır Hawai ise, Büyük Okyanus'ta olup, kıta üzerindeki Amerika Birleşik Devletleri'nden 3200 kilometre uzaklıktadır Alaska 50 eyaletin içinde yüzölçümü en fazla olanıdır Ülkenin güney tarafında bulunan Teksas ikinci gelmektedir

İklim

Amerika Birleşik Devletleri'nde çok değişik iklimler görülür Doğu ve batı kıyılarındaki sıradağlar, okyanusların iç kısımların iklimine tesir etmesini önlediklerinden, bu kıyı şeritleri hariç bütün ülkede kara iklimi hakimdir

Orta kısımlar çok yüksek olduğundan, mevsimler arasında pek fazla sıcaklık farkı yoktur Appalachian Dağları mühim bir engel meydana getirmezler Yaz mevsiminde orta bölgelere alçak basınç hakim olmasına rağmen, okyanustan gelen nemli hava Appalachianlar tarafından engellenmediği için orta bölgeler yaz mevsiminde bol bol yağış alırlar Batı taraflarında ise yağış daha azdır

Atlantik Okyanusu'na kıyı olan şeridin güney kısmı nisbeten yağışlı ve ılıman olmasına rağmen, kuzeyi daha serin olup kışları pek şiddetli geçer

Meksika körfezine bakan güney kısım açık ve düz olduğundan bu kısımlarda tropikal iklim hakimdir Burada yazlar sıcak, kışlar ise ılımandır Her mevsimde bol yağış görülür Alaska kıyı şeridi, denizden etkilenen bir iklime sahip olmasına rağmen, iç kısımlarında çok şiddetli soğuklar görülür

Siyasi Yapı

Yönetim biçimi: Amerika Birleşik Devletleri 50 eyaletten meydana gelen bir federal birliktir Ulusal hükümetin merkezi, District of Colombia'dır Anayasa, ulusal hükümetin bünyesinin ana hatlarını tesbit eder Yetkileri ile faaliyetlerini belirtir Kendine has anayasa ve yetkilere sahip olan her eyalet de öteki işlerden sorumludur Her eyalet; yönetim bakımından şehir, kasaba, nahiye ve köylere ayrılmıştır Her eyaletin seçimle gelmiş kendi hükümetleri vardır

Hükümet: Amerika'da hükümet, halk hükümetidir; halk tarafından kurulur Kongre üyleri, başkan, eyalet yetkilileri, kasaba ve şehirleri yönetenler halk tarafından seçilir Hakimler de, doğrudan doğruya halk tarafından seçilir veya seçilmiş yetkililer tarafından tayin edilir Kamu görevlileri, görevlerini iyi yapmadıkları veya kanunları ciddi bir şekilde ihlal ettiklerinde görevden uzaklaştırılabilirler

Anayasa, kişilerin hak ve hürriyetlerini teminat altına almaktadır Bu hak ve hürriyetler, 1791 de anayasaya eklenen ve İnsan Hakları Beyannamesi adı verilen ilk on değişiklikte belirtilmektedir

Anayasa, hükümetin yetkilerini üçe ayırmıştır: Başında başkan olan yürütme, Senato ve Temsilciler Meclisi olmak üzere kongrenin her iki kanadını ihtiva eden yasama ve başta yüksek mahkeme olmak üzere yargı Anayasa, her birinin yetkisini sınırlamakta ve birinin gereğinden fazla yetki sahibi olmasını engellemektedir

Eyalet hükümetlerinde de, sistem, federal hükümet sisteminin hemen hemen aynıdır

Her eyalette yürütme kuvvetinin başında bir vali vardır Eyalet hükümetleri düzeni koruma, çocuk ve gençlerin eğitimi, yol inşaatı gibi işlere bakar Federal hükümet, milli ve milletlerarası ve birden fazla eyaleti ilgilendiren meselelerle uğraşır Vatandaşların günlük hayatını etkileyen kanunlar, şehir ve kasabalardaki polis teşkilatı tarafından uygulanır FBI diye bilinen Federal Soruşturma Bürosu; eyalet sınırlarını geçen suçluları, federal kanunlara aykırı hareket edenleri araştırır ve takib eder

Federal hükümet: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı, genel seçimle dört yıllık bir süre için seçilir Seçilen Başkan, sürenin sonunda bir devre daha seçilebilir Başkanın Amerika da doğmuş ve yaşının en az otuz beş olması gerekir Yılda 200000 dolar üzerinde maaş ve ilaveten masrafları için de 50000 dolar alır; fakat bunların toplamı üzerinden gelir vergisi öder Ayrıca seyahat ve misafir ağırlama masrafı olarak vergiye tabi olmayan 100000 dolar alır

Başkan, Kongre tarafından onaylanmış bir kanun tasarısını veto eder veya bunu imzalamayı reddederse; Kongre nin her iki kanadı tarafından üçte iki oyla alınan bir karar bu vetoyu hükümsüz kılar ve tasarı kanunlaşır Başkan; federal hakimleri, büyükelçileri, yüzlerce hükümet yetkilisini tayin eder Başkanın ölümü, istifa etmesi veya kalıcı olarak sakatlanması halinde görevi seçime kadar başkan yardımcısı yürütür

Birleşik Amerika Anayasası uyarınca, görev süresi tamamlanmamış bir Başkan, ancak görevi kötüye kullandığı iddiasının, yeterli delile dayanılarak, Temsilciler Meclisinde üyelerin üçte iki çoğunluğunun tasdik etmesi ile görevden alınabilir Bugüne kadar yalnız bir Amerikan Başkanı görevi kötüye kullanmakla suçlanmıştır O da 1868 de muhakeme edilerek beraat eden Andrew Jackson dır Ancak 1974 te Başkan Richard Nixon dahil, yüksek makamda birçok yetkilinin karıştığı seçim kampanyasında kanundışı para toplama olayı mahkemeye intikal etti Watergate olarak adlandırılan bu olayda Nixon, mahkemeye çıkmadan istifa etti ve yerine Gerard Ford geçti

Yasama kolu olan Kongre; Senato ve Temsilciler Meclisi'nden meydana gelir Senatörler 6 yıl, Temsilciler Meclisi üyeleri ise iki yıl için seçilirler Senatör ve Temsilciler aday olmak istedikleri sürece tekrar seçilebilirler

Elli eyaletin her biri, Kongre ye iki senatör gönderir Senatonun üçte biri, her iki yılda bir seçilir Senatör seçilmek için adayın otuz yaşını doldurması ve seçilmesinden en az dokuz yıl önce Amerikan vatandaşı olmuş bulunması şarttır

Temsilciler Meclisinin 435 üyesi vardır Her eyalet, kendi nüfus oranına göre belli sayıda üyeye sahiptir Eyaletler aşağı-yukarı eşit nüfuslu seçim bölgelerine ayrılır ve her bölgenin seçmenleri Kongre ye bir temsilci üye seçerler Bir üyenin en az yirmi beş yaşında ve en az yedi yıllık Amerikan vatandaşı olması gerekir

Bir tasarının kanun olabilmesi için hem Senato hem de Temsilciler Meclisi tarafından tasdik edilmesi gerekir

Dış siyaset: Ülkenin kuruluşundan beri dış siyasetin yönetiminde başlıca söz sahibi Başkan olmuştur Bununla birlikte, yetkileri sınırsız değildir Giriştiği taahhütlerin Kongre tarafından tasdik edilmesi gerekir

Amerika, Birleşmiş Milletlerin Anayasası uyarınca kurulan Kuzey Atlantik Anlaşması Teşkilatı (NATO), Amerika Devletleri Teşkilatı (OAS) gibi bölge savunma gruplarına ve barış ile gelişmeyi destekleyen diğer kuruluşlara da katılmıştır

Nüfus ve Etnik Yapı

Amerika Birleşik Devletleri'nin nufusu çok sayıda değişik unsurdan oluşmaktadır 2006 sayımına göre nufusu 1 milyon ya da üzerinde olan 32 tane grup vardır Nufusun çoğunluğu (%81) beyaz ve Avrupa kökenlidir Bunu %13 ile Latin Amerika kökenliler izlemektedir Nufusun %13'ü siyahidir Bunlari çoğunluğu sömürgeler zamanında Afrika'da zorla getirilen insanlardan gelmektedir, ama büyük bir bölümü son yıllarda Afrika ve Karayipler'den göç etmiştir Nufusun %4'ü Asya kökenli, %1'i ise Amerikan Yerlisi'dir

Amerika'nın yönetimindeki topraklar:

Karayipler denizinde 9000 kilometrekarelik bir ada olan Porto Riko, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlıdır 3410000 nüfusu Amerika Birleşik Devletleri vatandaşıdır Valilerini ve yasama meclislerini kendileri seçerler

Yine Karaipler denizindeki Virgin Adaları 1917 yılında Danimarka'dan satın alınmıştır Adanın yüz bin nüfusu Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olup, valilerini ve tek yasama organı olan senatoyu kendileri seçerler Virgin Adaları'nda 346 kilometrekare yer tutan elli küçük ada vardır

Panama ; kanalın iki tarafında sekiz kilometre uzunluğunda bir kara şeridi olan Panama Kanalı Bölgesi, iki ülke arasındaki antlaşmalar uyarınca, 1904'ten 1978'e kadar Amerika'nın kontrolü altındaydı 1978'de iki ülkenin liderleri bölgenin %65'ini 31 Aralık 1989'da ve geri kalan kısmını da 2000 yılında Panama'nın kontrolüne veren yeni bir antlaşma imzaladılar

Birleşik Devletlerin kanalın savunması ve işletilmesindeki sorumluluğu tarihte Panama'ya devredilmiştir

Türkiye'deki Amerikan okulları

Özel Amerikan Robert Lisesi, İstanbul

Özel İzmir Amerikan Lisesi, İzmir

Özel Tarsus Amerikan Lisesi, Mersin

Özel Üsküdar Amerikan Lisesi, İstanbul

Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri NATO'dan dolayı onlarca yıldır askeri alanda müttefik olarak lanse edilmekle birlikte Türkiye, pek çok alanda Amerika Birleşik Devletleri'nin etkisi kalmıştır Ayrıca iki ülke birçok ikili anlaşmaya da imza atmıştır

Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye'nin AB sürecine açıktan destek vermiş ve AB nezdinde baskılarda bulunmuştur Ancak ilişkiler Amerika Birleşik Devletleri'nin Kürt politikası, PKK'ya gizlice destek verdiği iddiaları ve nihayet Irak'ı işgali nedeniyle önemli yaralar almıştır

Eyaletleri

Alabama, Alaska, Arizona, Arkansas, Kaliforniya, Kolorado, Connecticut, Delaware, Florida, Georgia, Hawaii, Idaho, Illinois, Indiana, Iowa, Kansas, Kentucky, Louisiana, Maine, Maryland, Massachusetts, Michigan, Minnesota, Mississippi, Missouri, Montana, Nebraska, Nevada, New Hampshire, New Jersey, New Mexico, New York, Kuzey Karolina, Kuzey Dakota, Ohio, Oklahoma, Oregon, Pensilvanya, Rhode, Island, Güney Karolina, Güney Dakota, Tennessee, Teksas, Utah, Vermont, Virjinya, Washington, Batı Virjinya, Wisconsin, Wyoming, Amerikan Samoası, Guam Porto, Riko, Kuzey Mariana Adaları, ABD Virgin Adaları

Nüfusa göre en büyük ABD şehir listesi

(şehir sınırları içinde - 2000 yılı)

New York City, New York - 25,008,278

Los Angeles, Kaliforniya - 16,694,820

Chicago, Illinois - 12,000,000

Houston, Teksas - 4,253,631

Philadelphia, Pennsylvania - 1,917,550

Phoenix, Arizona - 1,821,045

San Diego, California - 1,623,400

Dallas, Teksas - 1,588,580

San Antonio, Teksas - 1,344,646

Detroit, Michigan - 1,251,270

San Jose, California - 894,943

Indianapolis, Indiana - 791,926

San Francisco, California - 776,733

Jacksonville, Florida - 735,617

Columbus, Ohio - 711,470

Louisville, Kentucky - 693,604

Austin, Teksas - 656,562

Baltimore, Maryland - 651,154

Memphis, Tennessee - 650,100

Milwaukee, Wisconsin - 596,974