İmrahor İlyas Bey Studios Manastırı

İmrahor İlyas Bey Studios Manastırı



İmrahor İlyas Bey /Studios Manastırı (Fatih)

Yedikule ile Samatya arasında, ana caddenin hemen arkasındaki bu manastır ve kilise İstanbul'daki en eski Bizans dini yapısı olması bakımından önemi büyüktür Vaftizci Yahya'ya (İoannes Prodromos) ithaf edilmiş bu yapıyı Konsül Studios 454 de kendi mülkü olan arazi üzerinde yaptırmıştır Bu manastırda yaşayan keşişlere,nöbetleşe olarak gece-gündüz ayin yapmalarından ötürü uykusuzlar (akometoi) denilmiştir Bu manastır ve kilisenin en büyük şöhreti sonradan aziz ilan edilen Theodoros Studites'in (798-826) buraya baş keşiş olması ile başlar 700 kadar keşişin içinde yaşadığı bu manastır devrinin en büyük teoloji merkezi idi Bu manastırda hazırlanan ikonalar,minyatürler ve el yazmalarının kültür tarihinde çok önemli bir yeri vardır Bizans İmparatorlarının törenlerde Altın Kapı'dan geçtikten sonra bu kapının iç tarafında bulunan bu kilisede ibadet etmeleri bir Bizans geleneği olarak Fetihe kadar sürmüştür Latin istilasına kadar da kilisenin günü olan 29 Agustos'da bütün saray halkı burada toplanarak ibadet ederlerdi Ayrıca zor duruma düşen Bizansın ileri gelenleri de canlarını kurtarmak için bu manastıra sığınırlardı Hatta buraya üç İmparator da sığınmıştır, Bunlar V Mikhael (1041-1042) ,I Isaakios Komnenıos (1057-1059) ve Malazgirt savaşında Alpaslan'a yenilen IV Romanos Diogenes (1068-1071) dir Latin istilası sırasında tahrip olan ve içindeki çok değerli eşyaların çalındığı bu kilise ve manastırı II Andronikos Palaiologos'un kardeşi Konstantinos Palaiologos 1293 de tamir ettirip etrafını da yüksek bir duvarla çevirerek eski ihtişamına kavuşturmuştur Fetihten sonra kapatılan bu manastırın kilisesini II Bayezid'in İmrahoru İlyas Bey Camiye çevirerek etrafına ona akar sağlamak için Langa'da bir hamam ve dükkanlar yaptırarak Vakıf kurar ve bu devirden sonra da onun ismiyle anılmaya başlar 1782 deki büyük Samatya yangınında büyük zarar gören binayı III Selim (1789-1807)'in harem hazinedarlarından Nazperver Kadın tamir ettirir ve kendi adının yazıldığı bir tamir kitabesi koyar 1894 depreminde zarar gören bina 1908 de çatısının kar birikmesinden dolayı çöker 1920 de büyük bir yangın geçirir ve kendine akar olan hamam ve dükkanlar da yanar bir daha da onarım görmez,sadece son cemaat yerinin sol tarafı kapatılarak küçük bir mescit haline getirilir ve bina Ayasofya Müzesine bağlanana kadar bu işlevi sürdürür

Studios Manastırı kilisesi hıristiyanlığın ilk dönemlerinde yapılan bazilikaların helenistik tipinin bir örneğidir Kuzey duvarı kısmen duran,bizans devrine ait olan narteks avluya dört mermer sütunlu bir revak ile açılmaktadır Evvelce bu narteksin iki yanında yukarı kata çıkışı sağlayan merdivenlerin bulunduğu duvardaki izlerden anlaşılmaktadır Narteks'den ana mekana üç kapı ile geçilmekte idi Orta mekan her sırada yedişer tane olmak üzere yeşil breşten yapılmış sütunlarla üç nefe ayrılmış idi,bugün bu sütunlar çeşitli nedenlerle yıkılmıştır Yan neflerin üzerinde ise bu galeri vardı Apsis içeriden yarım yuvarlak dışarıdan ise üz köşeli olup Osmanlı devrindeki tamirlerde açılmış olan Barok tarzında pencereler vardır Zemin ise dekoratif desenleri içeren mermer plaklarla kaplıdır Binanın üst örtüsü erken devir Bizansın klasik çatı örtüsü olan çift meyilli ahşap çatı ile kaplı olmalıdır Eski kaynaklarda içerisinin zengin mozaiklerle kaplı olduğu yazılı olmasına rağmen bugün bunlardan hiçbir iz kalmamıştır Kalan mimari parçalardan çok zengin bir taş işçiliği olduğu anlaşılmaktadır Bu manastırın yanında bir sarnıç bulunuyordu Bu sarnıç plastik atölyesi olarak kullanıldığında çıkan bir yangın sonucu yanmıştır Buna bitişik bir de küçük bir apsisi olan iki sütunlu bir ayazması vardır