Dunaysır Ulu Camisi (Kızıltepe)

Dunaysır Ulu Camisi (Kızıltepe) Mardin Kızıltepe ilçesinin kuzeybatısında bulunan Dunaysır Ulu Camisi’ni, mihrap nişi üzerindeki kitabesinden öğrenildiğine göre Artukoğulları’ndan Yavlak Arslan (1184-1200) yapımına başlamış ve kardeşi Artuk Arslan (1200-1239) tarafından 1204 yılında tamamlanmıştır

Ulu Cami dış görünüşü ve yapı detayları yönünden Meyyafarkin Ulu Camisi’ne benzerlik göstermektedir Kesme taş ve tuğladan yapılmış olan caminin doğudaki avlu duvarından camiye girilmektedir Cami mihrap duvarına paralel üç nefli ve dikdörtgen planlıdır Bu nefler mihrap önünde, iki nefin arasını kaplayan 975 m çapında tromplu bir kubbe ile kesilmiştir Mihrap önü kubbesi Meyyafarkin Ulu Camisi’nden 4 m daha küçüktür Kubbeye geçişi sağlayan trompların dördü de birbirinden farklı olup, kubbe dıştan hafif oval görünümdedir İbadet mekânı mihrap önü kubbesinin eteğinde ve kasnağındaki pencerelerle aydınlatılmıştır Caminin üzerini düz bir dam örtmektedir

Caminin mimari süslemeleri zengin bir görünüm ortaya koymuştur Giriş kapısının iki renkli taştan yapılmış dilimli kemerlerinde Zengi mimarisinin özelliklerini yansıtmaktadır Giriş kapısının nişi dilimli bir çerçeve içerisine alınmıştır Aynı zamanda burada zengin bordürler, iki taraftaki yan portallerde de tekrarlanmıştır Bunların aralarına zincir motifleri, şamdanlar, çeşitli yıldız şekilleri kabartma olarak işlenmiştir

Mihrap son derece zengin bir taş işçiliğini göstermektedir Giriş kapısına benzeyen dilimli çerçeve içerisinde boydan boya uzanan zengin bir kitabe kuşağı bulunmaktadır İki kademe halindeki mihrap nişinde de Zengi mimarisinin izleri açıkça görülmektedir İki yanında ikişer mukarnas sıralarından oluşan başlıklar ve yıldız geçmeleri ile işlenmiş sütunlar bulunmaktadır Ayrıca mihrap nişi içerisine Kuran’dan alınma ayetler, geometrik yıldız örnekleri, ince kıvrık dallar, Rumiler, palmetler ve zincire asılmış bir kandil yuvarlak kemerler içerisine yerleştirilmiştir Yıldız ve geçmelerin oluşturduğu geniş bir bordür de mihrap nişinin etrafını çerçevelemektedir

Yakın tarihlerde Ulu Cami restore edilmiş, ancak bu restorasyon başarılı olmamış, yapının özgünlüğünü olumsuz yönde etkilemiştir